Frjáls verslun - 01.01.1981, Blaðsíða 66

nýtt sér, þ.e. vegna áranna 1973
og '74. ( bæði skiptin var alþjóöa
endurskoðendafirma fengið til
þess að annast endurskoðunina,
og leiddu þær ekki til breytinga á
niðurstöðum ársreikninga fyrir-
tækisins.
í sambandi við skattgreiðslur
ISAL má að auki bæta því við, að
flest árin eftir að ISAL hóf rekstur,
hefur fyrirtækið verið hæsti skatt-
greiðandi íslenskra fyrirtækja, en
fyrirtækið hefur verið í 3. til 6. sæti
að stærð, miðað við veltu.
Iðnaðarráðherra gerði í ræðu
sinni lítið úr þeim tekjum, sem
(slendingar hafa notið frá ISAL, að
undanskildum orkusölutekjum,
skattgreiðslum, launum og
greiðslu fyrir hafnaraðstöðu. Þar
sleppir hann hins vegar að minn-
ast á þá staðreynd, að Straums-
víkurhöfn er eign Hafnarfjarðar-
bæjar, en ISAL greiðir byggingar-
kostnað hafnarinnar gegn afnota-
rétti og niðurfellingu vörugjalda í
25 ár frá 1969. Allan tímann hefur
Hafnarfjörður tekjur af skipagjöld-
um, og eftir 25 ára tímabilið einnig
tekjur af vörugjöldum frá ISAL, án
þess að hafa þurft að greiða eina
krónu í kostnaö vegna byggingar-
innar.
Rétt er einnig að benda á, að
tekjur Hafnarfjarðarbæjar af fram-
leiðslugjaldi frá ISAL hafaflestárin
frá 1970 verið sambærilegar við
allar skattgreiðslur annarra fyrir-
tækja í Hafnarfirði. Tæpur helm-
ingur starfsmanna er og hefur
verið búsettur í Hafnarfirði, og öll
árin hafa þeir að sjálfsögðu greitt
skatta sína og skyldur til Hafnar-
fjarðar.
Gjaldeyristekjur 1980
Gert er ráð fyrir, að af söluverð-
mæti framleiðslu ISAL 1980 veröi
um 34% eftir í landinu (erlendur
kostnaður 66%), annars vegar
sem innlendur reksturskostnaður
og hins vegar sem innlendur fjár-
festingarkostnaður, enda ál-
bræðsla einhver fjármagnsf rekasti
rekstur sem um getur. Áætlað
söluverðmæti nemur um 60,2 mill-
jörðum g.króna (eða 73,55 mill-
jörðum g.króna framreiknað til
gengis í árslok 1980) og verða
brúttógjaldeyristekjur af ISAL því
um 21 milljarður g.króna. Að hluti
gjaldeyristekna fari til að greiða
hráefni og aðföng, svo og vexti og
afborganir, er sjálfsagt mál, enda
þau mannvirki í landinu sem verið
er að greiða af. Til samanburðar
má geta þess, að samkvæmt upp-
lýsingum frá LIÚ, fara um 56,8% af
rekstrarkostnaði meðal togara til
greiðslu á erlendum kostnaði.
Erlent áhættufjármagn
Það er ekkert leyndarmál, að
ISAL hafi tapað á undanförnum
áratug ca. 2,6 milljörðum króna,
og stafar tap þetta meðal annars af
offramboði áls í Evrópu, olíu-
verðssprengingu, sem leiddi til
heimskreppu, sölu á álbirgöum
Bandaríkjastjórnar og misvægi í
gengismálum á tímabilinu. Þetta er
enn ein sönnun þess, að allur at-
vinnurekstur er áhættusamur og
sýnir að ástæðulaust er fyrir ís-
lendinga að leggja áhættufé í slík-
an atvinnurekstur frá upphafi, ef
þess gerist ekki þörf, enda verði
svo um hnútana búið, aö við get-
um eignast atvinnufyrirtækin með
tímanum, samhliða frekari iðn-
væðingu, eftir því sem orkuöfl-
unarmöguleikar okkar eru nýttir.
Lesa mátti í blöðum nú nýverið, að
áætlað reksturstap Járnblendi-
verksmiðjunnar á næsta ári væri
4,5 milljarðar króna, enda þótt
velta verksmiðjunnar, miðaö við
full afköst, sé aðeins 30% af veltu
ISAL í eölilegu árferði. Þótt
áhættufé ISAL sé í erlendri eigu, er
fyrirtækið íslenskt, rekið af (slend-
ingum á íslandi og viðskipti þess
við Alusuisse eins og viðskipti milli
óskyldra aðila eins og áöur hefur
verið tekið fram.
Lokaorð
Af ofangreindu má glöggt ráða,
að störf við álframleiðslu hjá ISAL
eru þjóðhagslega hagkvæm og
hagkvæmari störf liggja ekki á
lausu, a.m.k. ekki meðan fiskimið
eru fullnýtt eða jafnvel ofnýtt.
Verkaskipting er nauðsynleg
innan hvers samfélags og á milli
landa. íslendingar, Norðmenn og
Kanadamenn eru fyrst og fremst
hráálsútflytjendur. Enginn má þó
skilja þessi orð svo, að lítið sé gert
úr hráálsframleiðslu enda er
vinnsluvirði hrááls sex- til áttfalt
miðað við sömu þyngd súráls. Ef
báxít- og súrálsframleiðendur
bönnuðu útflutning þessara hrá-
efna og tækju öll vinnslustig í sínar
hendur, legðist framleiðsla niður í
núverandi álverum og álúr-
vinnslufyrirtækjum að mestu leyti.
Það hefur tekið Norðmenn 7 ára-
tugi að ná þeim áfanga að geta
unnið úr 10—15% af sinni álfram-
leiðslu. Eitt markmið iðnaðar-
stefnu íslendinga ætti að vera úr-
vinnsla hluta sinnar álframleiðslu,
en ná því á mun skemmri tíma en
Norðmenn. Smæð heimamarkaðs
setur okkur þó þröng mörk í þessu
efni, eins og Norömönnum og
Kanadamönnum.
[ Morgunpóstinum 3. desember
sl. sagði dr. Jóhannes Nordal,
seðlabankastjóri, að skýringar á
góðu lánstrausti íslendinga á er-
lendum lánamörkuðum, sem
endurspeglast í góðum lánskjör-
um, væru aöallega tvær: pólitískur
stöðugleiki og miklir orkuöflunar-
möguleikar, sem þegar væri farið
að nýta til þess að skapa útflutn-
ingstekjur.
Hætt er við, að væru ummæli
iðnaðarráðherra tekin bókstaf-
lega, þ.e. hann heföi í hyggju að
loka álverinu, og rjúfa þannig
gerðan samning, og hætta þannig
útflutningi áls, að ofangreindar
forsendur fyrir góðu lánstrausti Is-
lendinga væru brostnar og því þar
með stefnt í hættu með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum.
Þegar gerð er grein fyrir, hverjir
það eru, sem hafa haft hag af
rekstri ISAL, verður aö hafa
starfsmenn ISAL í myndinni.
Meðal starfsmannafjöldi ISAL á
árinu 1980 er um 730 manns.
Alkunna er, að til launakjara þessa
starfsfólks er oft vitnað sem dæmi
um það besta sem gerist á fs-
lenskum vinnumarkaði. Starfs-
menn ISAL eru enda ekki hrifnir af
ummælum iðnaðarráðherra svo
sem glöggt kom fram í yfirlýsingu
frá trúnaðarmönnum starfs-
manna.
Að lokum má ekki gleyma
margföldunaráhrifum innlendra
atvinnutækifæra, sem skapast við
það, að orkan er flutt út í formi áls,
en ætla má að hvert starf viö ál-
framleiðslu skapi grundvöll að
lífsviðurværi 7 einstaklinga. Það
yrðu því fleiri en starfsmenn ISAL,
sem þætti þröngt fyrir dyrum ef
ISAL yrði lokað. ®
66