Frjáls verslun - 01.01.1981, Blaðsíða 70

leicfari
Hliðstæöurnar í efnahagsstjdrn Margaret
Thatcher og Gunnars Thoroddsen
í þessu blaði er grein um efnahagsstjórn frú
Margaret Thatcher í Bretlandi. Þar kemur fram
að henni hefur gjörsamlega mistekist að fram-
kvæma efnahagsstefnu sína og ná þeim mark-
miðum og þeim efnahagsbata sem hún ásetti
sér. Þeir sem lesa þessa grein sjá fljótt að
furðulegar hliðstæður eru á milli efnahagsstefnu
annars vegar og framkvæmdar hins vegar hjá
ríkisstjórnum Thatchers í Bretlandi og Gunnars
Thoroddsen á (slandi.
Margaret Thatcher leiddi flokk sinn til kosn-
inga fyrir tæþlega tveimur árum síöan undir
fyrirheitum um nýja efnahagsstefnu, sem fól ísér
umbyltingu á efnahagslegri vanahugsun. Hún
ætlaði að lækka skatta, draga úr aukningu pen-
ingamagns og skera niður opinber útgjöld. Hún
lofaði aö endurlífga efnahagslífið með því að
stórminnka verðbólgu og losa einstaklinga og
fyrirtæki undan opinberum afskiptum og hvetja
þau til frumkvæðis og athafna í atvinnumálum
og auka þannig verðmætasköpun, framleióni og
velmegun.
Nokkrum mánuðum síöar gekk Sjálfstæóis-
flokkurinn til kosningaþaráttu meö nýja stefnu-
skrá, sem nefndist „Endurreisn í anda frjáls-
hyggju". Sú stefnuskrá var nánast sú sama og
stefnuskrá Thatcher’s. Sjálfstæðisflokkurinn
hafði komist að sömu niðurstöðu og breski
íhaldsflokkurinn, aó hefðbundnar aðferðir
dygðu ekki til að leysa vandamál verðbólgu og
stöðnunar. Gunnar Thoroddsen var einn helsti
talsmaður þessarar nýju stefnu á Islandi.
Margaret Thatcher og Gunnar Thoroddsen
uröu bæói forsætisráðherrar að kosningum
loknum þótt myndun ríkisstjórna þeirra hafi
orðið með misjöfnum hætti. Nú, tæpum tveimur
árum eftir aö Thatcher settist að völdum og
tæplega ári eftir að Gunnar Thoroddsen settist
að völdum er árangur þeirra í efnahagsmálum
tekinn aó skýrast. Svo virðist, sem hvorugu hafi
tekist að koma stefnumálum sínum til fram-
kvæmda og aö bæói séu aó gera sömu mistökin.
< Bæði framkvæma þau hávaxtastefnu. Um
beina stjórnun peningaframboðs hefur ekki
verið að ræöa, heldur hefur háum vöxtum
(og útlánstakmörkunum hér) verið beitt til
stjórnunar á peningamagni. Þannig hefur
ekki náðst fullt vald á peningaframboói og
hvatinn tii endurreisnar í atvinnulífi er deyfó-
ur með dýru fjármagni.
< Hvorugt hefur staðið við loforö sín um aö
lækka stórlega ríkisútgjöld. Bæði hafa sýnt
tilhneigingu til aö veita opinberu fé til at-
vinnuvega sem geta ekki staðið undir
rekstrarkostnaði. Thatcher hefur ekki tekist
að standa gegn háum launakröfum opin-
berra starfsmanna og ríkisstjórn Gunnars
Thoroddsen gaf tóninn í kjarasamningum,
sem leiddi til stórhækkaðs launakostnaðar
ríkisins.
< Þau hafa hvorugt staöið við loforðin um
lækkun skatta. Thatcher hefur lækkað suma
skatta en hækkaö aðra og hér hafa verió
gefin fyrirheit um ákveðnar skattalækkanir á
meðan aðrir skattar hafa hækkaó. Heildar-
skattbyrði er því ekki léttari en áóur, heldur
sennilega nokkuó þyngri, og skattalækkanir
hafa ekki orðiö sá hvati fyrir atvinnulífió, sem
vonast var til.
< í báðum löndum dregur hærra gengi en inn-
lendur kostnaóur gefur tilefni til úr sam-
keppnisgetu útflutningsatvinnuvega.
< Afleiðing og árangur þessarar efnahags-
stefnu virðist vera mjög á sömu leið í báöum
löndum: Rétt tekst aö halda í horfinu hvað
veröbólgu snertir. Stöönun hagvaxtar heldur
áfram. Atvinnuleysi vex í Bretlandi, en hér
dregur svo úr nauðsynlegri fjölgun atvinnu-
tækifæra að uggvænlega horfir. Vonir um
vaxandi velferó og hækkun ráðstöfunar-
tekna einstaklinga hafa brostið.
Margaret Thatcher hefur gert sér grein fyrir
mistökum sínum og virðist staðráöin í að læra af
þeim og framkvæma þá efnahagslegu umbylt-
ingu, sem virðist vera eina lausnin út úr óöa-
verðbólgu og efnahagsstöónun. Hún hefur
endurskipulagt ríkisstjórn sína og leitað nýrrar
ráðgjafar í efnahagsmálum. Óhjákvæmilega
hlýtur Gunnar Thoroddsen aö draga svipaðan
lærdóm af sinni reynslu af stjórn efnahagsmála.
En þaó verður spennandi að sjá hvort honum
tekst aö innræta samráðherrum sínum þá efna-
hagslegu nýhyggju, sem hann hefur sjálfur sagt
vera forsendu fyrir heilbrigðu efnahagslífi.