Frjáls verslun - 01.11.1981, Blaðsíða 29

Ekkert er nýtt undir sólinni og
þið hafið fjallaö um verðlagningu
frá öllum hliðum á þingum ykkar á
undanförnum árum. Ég held að ég
hafi verið meðal ykkar á vetrar-
fundi fyrir 9 árum eða svo.
Orkureikningur heimiianna
Ég ætla fyrst að fjalla svolítið um
orkureikninginn. Ef við lítum á
orkureikning heimilanna, þá vitum
við hve mikið það er til trafala að
sumu leyti, að orkan í Reykjavík er
í vísitölu framfærslukostnaðar. Hið
opinbera hefur þar af leiðandi
ákveðið verðið til neytenda í reynd
og þar með rekstrarafkomu og
fjárhagsstöðu fyrirtækjanna. En
allt er afstætt í þessum heimi og
það er þráfaldlega kvartað yfir háu
orkuverði, þótt orkureikningurinn
vegi tiltölulega minna í útgjöldum
heimilanna hérlendis en hjá flest-
um öðrum þjóðum, sem búa við
sambærileg lífskjör. Vægið var
3,6% íframfærsluvísitölu árið 1978
hér. Eftir þeim upplýsingum sem
ég hef bestar var samsvarandi
hlutfallstala í Danmörku 5,8%,
5,9% í Bretlandi, 4,6% í Vestur-
Þýskalandi, 6,4% í Bandaríkjun-
um, en ámóta í Noregi og hér. í
þessu er bensínkostnaður vegna
eigin bifreiðar eða orkunotkun á
ferðalögum ekki talin með. Stund-
um er litið á áfengi og tóbak til
hliðsjónar í þessu sambandi og
vægi þessara vara í framfærslu-
vísitölu er 5,4%, eða 50% meira en
heitt vatn og raforka. Það kemur
því ekkert á óvart dæmið sem
Aðalsteinn Guðjohnsen hefur oft
nefnt með sigarettupakkann, að
meðalheimili hafi eytt einum síga-
rettupakka á dag í heitt vatn og
raforku. Það er reyndar orðið
minna en það núna. Þeir sem
reikna best telja að það séu 15
sígarettur, þannig að nóg er fyrir
eldspýtum og einum tvöföldum um
helgar. Við vitum að orkunotkun
heimilanna hér á landi hefur ekki
náð því stigi sem hæst gerist, eins
og í Bandaríkjunum, en þaó má
ætla að við nálgumst það mark
enn frekar á næstu árum. Við sjá-
um líka, að samanburður við ná-
grannalöndin sýnir, aö heildsölu-
verð hér á raforku er tiltölulega
lágt, en smásöluverð hátt. Kemur
hér einkum til erfitt dreifingarkerfi,
en einnig skattlagning. Vitað er, að
töp í dreifikerfinu eru óeðlilega
mikil sums staðar, þótt þau séu að
jafnaöi ekki meiri en annars stað-
ar. Orkunotkun er einnig á nokkr-
um stöðum óhófleg vegna lélegrar
einangrunar húsa, auk almennrar
óráðsíu meðal neytenda.
Eldsneytisreikningur
þjóðarinnar
Ef við lítum á eidsneytisreikning
þjóðarinnar, það er að segja inn-
flutt eldsneyti, sem fjallað var um á
Orkuþingi, þá hjó ég eftir því í
blaðafréttum, að talað var um að
fyrir 40% orkunnar, sem er innflutt,
væru greidd 70% af verðmæti.
Eftir því sem vió komumst næst, þá
var notkun innflutts eldsneytis
44,4% árið 1979, en fyrir það voru
greidd 68—69% af heildarkostn-
aði miðað við verð til notenda, og
eldsneytiskostnaðurinn var þá
18,16% af cif-verðmæti innflutn-
ings. Mig langar til að leggja að-
eins út frá þessum tölum. Þær
minna mig fyrst á tvennt. Einn
félagi ykkar á suðvesturhorninu lét
hafa eftir sér nýlega, að þetta væri
gáfaðasta kynslóð, sem lifað hefði
í landinu. Fyrst byggði hún húsin á
kostnað gamla fólksins, og svo
héldi hún niðri orkuverði og ætlaði
að láta börnin borga. Og gárung-
arnir hafa nú kallað lánið, sem á að
borga árið 2016, barnalánið, og
má kannski til sanns vegar færa.
Hitt er, hverju skal svara ef útlend-
ingur spyr: ,,Hvað kostar heitt vatn
í Reykjavík í samanburði við olíu?"
Á þá að taka töluna 12% sem gildir
nú og láta manninn fara heim með
hana og bera út um heim? Er ekki
réttara að segja hvað vatnið kostar
í reynd. Ég vona að ég teljist ekki
afbrigðilegur, þótt viöbrögð mín
við skrifum um eldsneytisreikn-
inginn í blöðunum hafi verið þver-
öfug viö útleggingar blaðamann-
anna, sem sagt hvað innlenda
orkan væri ódýr, heldur löngun til
þess að fá að vita, hver innlendur
orkukostnaður væri miðað við rétt
verð á orkunni. Aö því mun vikið
hér á eftir.
Það kom fram hér hjá Jóhannesi
í gær, að arður raforkugeirans,
sem hlutfall af afskrifuðum eign-
um, hafi verið talinn um 2% árið
1980, ef Krafla og Byggðalína eru
ekki taldar með. Rétt til athuga-
semda skal þess getið að það fer
vitaskuld eftir því hvernig fjár-
magnskostnaður og afskriftir eru
reiknaðar, og eins gæti verið að
þarna væri tilhneiging til þess að
færa eitthvað meira á rekstur en
fjárfestingu. Það er mjög misjafnt
hvernig þetta er fært hjá einstök-
um rafveitum eins og við vitum. Ef
við tökum þessa tölu eins og hún
kemur fyrir, þá getum við reiknað
út hvað þarf til þess að auka arð-
gjöfina í 4%. Mig minnir til að
mynda að f landbúnaðargrund-
vellinum sé bændum reiknuð 5%
af eigin fé. Til að hækka arðgjöf í
raforkuiðnaði úr 2% í 4% þarf 24%
hækkun taxta. Eru þá Krafla og
Byggðalína ekki taldar með. Ég
hef ekki arðsemi hitaveitna við
höndina, en ætli það sé ekki
kringum 40% hækkun á hitaveitu-
töxtum, sem þyrfti til þess að ná
þessari 4% arðgjöf. Þá reiknaðist
mér til að framgreidd 32% af heild
sem innlenda orkan kostar, færu í
37% af verðmætinu. Sé Byggða-
línu og Kröflu bætt við þarf nokk-
urn veginn annað eins í hækkun í
raforkuiðnaði sem sagt kringum
24—25%. Þá færi innlendi orku-
reikningurinn í 39% af heildar-
verðmæti. Þar með færi hlutfallið
úr 36% af olíuverði í eitthvað um
50%, þannig að við erum eigi að
síður með tiltölulega lágt verð. En
hvað felst í því að jafna orku-
reikninginn, eins og það heitir?
Það er auðvitað hægt að gera með
ýmsu móti, en eigi að jafna orku-
reikninginn með því að flytja inn
lánsfé til framkvæmda og greiða af
því vexti til erlendra manna og
halda niðri eigin fé fyrirtækja, þá er
ekki verið að jafna orkureikninginn
greiðslulega séð, þótt það væri í
vörum talið. Eins verður að vega
og meta, hvað við getum best gert
við það fé, sem við höfum til ráð-
stöfunar. Sé eitthvað hagkvæmara
en að jafna þennan orkureikning,
eigum við að láta þaö sitja í fyrir-
rúmi, þ.e.a.s. við verðum að líta á
hver fórnarkostnaðurinn er, hvort
arðvænlegra sé að leggja féð í
iðnaðarfyrirtæki o.s.frv.
29