Frjáls verslun - 01.11.1981, Blaðsíða 45

og þaö sé að halda sýningu, hvort
heldur þaö er í dansi, á stefnumóti,
við kaffidrykkju. Þetta er sýning að
því leyti að sá feimni ímyndar sér
að aðrir viðstaddir séu sífellt að
dæma frammistöðu hans.
Skýringarnar í mörgum tilfellum
er að finna í uppeldinu þegar
barninu er talin trú um að álit eins
eða annars byggist á því hve vel
hann hafi staðið sig. „Mömmu
þykir ekki vænt um þig ef þú gerir
þetta ekki." ,,Pabbi verður ekki
hrifinn af þér ef þú kemst ekki í
íþróttalið skólans." Mönnum er
hampað — eða þeir eru niður-
lægðir— allt eftir því hvort þeir ná
einhverju sölutakmarki, komast í
háskóla, hvort þeir bera af öðrum í
útliti, o.s.frv.
Þetta er verðmætamat sem
verður að breyta, því ef ást og við-
urkenning byggjast á sýningu af
einu eða öðru tagi, verður afleið-
ingin sú að fjöldi manna verður
aldrei eðlilegur í viðurvist annarra
— sem dæma þá.
Og breytingin verður að byrja
heima hjá foreldrunum. Þeir ættu
að láta barnið finna að þeir elski
það burtséð frá því hvort það nær
einhverju æskilegu marki. Barnið
ætti aldrei að fá það á tilfinning-
una að verðmæti þess sjálfs og til-
vera sé háð duttlungafullu mati
þjóðfélagsins.
Þjóðfélagið verður líka að breyta
afstöðu sinni til fullorðinna. Það
ætti að vera öllum Ijóst að mann-
eskjan hefur gildi burtséð frá því
hvort einhverju ákveðnu sölu-
marki var náð, hver bankainn-
stæðan er eða hvernig útlitið er.
Feimni fylgir oft í kjölfar minnkandi
sjálfsálits og vantrausts á sjálfum
sérog öðrum. Samvinna og gagn-
kvæmt traust eru þeir eiginleikar
sem koma eiga í stað harðsvírugr-
ar samkeppni meðal manna og
flokkadrátta sem gera nágranna
að óvinum.
Það hjálpar líka ef feimna fólkið
sjálft er ákveðið í því að yfirstíga
feimnina og leggur í það sama
átak og þarf til að sigrast á öðrum
óvana eins og t.d. ofáti eða reyk-
ingum.
Að yfirstíga feimni á
vinnustað
Margir feimnir menn sýna gjör-
ólíkan persónuleika eftir því hvort
þeir eru á opinberum vettvangi
eða heima fyrir. Hinn „opinberi
persónuleiki" er eins og þeir sýna
sig öðrum, t.d. á vinnustað, og á
þetta við um menn í viðskipta-
heiminum, leikara, blaðamenn, o.
s. frv., en ..prívatpersónuleikan-
um" halda þeir leyndum. Og þeir
gæta þess að halda þessum
tveimur persónuleikum aðskildum
í stað þess að samræma þá.
Þannig nýtur prívatpersónuleikinn
ekki þess þegar hinum opinbera
persónuleika er hrósað. Þeim
finnst þeir einskis nýtir þótt allir
hrósi þeim og hugsa eitthvað á
þessa leið? ,,Þetta hrós á ekki við
mig sjálfan. Það er ætlað leikar-
anum, og það er aðeins hlutverk
sem ég leik."
Það er mjög mikilvægt að fá
þessa menn til að samræma þessa
tvo persónuleika sína, og það
verður ekki betur gert en með því
að hjálpa þeim til að auka sjálfs-
virðingu þeirra. Við hvetjum þá t.d.
til að láta af neikvæðum hugleið-
ingum um sjálfa sig, hæfileika
sína og útlit, og einbeita sér
heldur að því að leiðrétta það sem
þeim finnst að.
Rannsóknir okkar benda til þess
að áhrif feiminna manna á vinnu-
stað eru minni en hinna sem
ófeimnir eru. Þeir eru yfirleitt
óánægðari og starfsandinn nei-
kvæðari.
Óánægjan stafar skiljanlega af
því að þeim finnst að þeir fái ekki
viðurkenningu fyrir störf sín, að
fram hjá þeim sé gengið við út-
hlutun starfsverðlauna og við
stöðuhækkanir, að minni líkur séu
á því að þeir geti vakið athygli yfir-
manna sinna á því hvað þeir eru að
gera en starfsfélagar þeirra sem
eru ófeimnir. Ótilhvattir blanda
þeir ekki geði við starfsfélaga í
kaffi- eða matarhléi á vinnustað né
taka þeir þátt í félagslífi utan
vinnutíma. Það eru minni líkur á
því að þeir leiti ráða yfirmanns í
sambandi við vandamál —
persónulegt eða á vinnustað.
Þessu hljóta yfirmenn að hafa
tekið eftir og vita að feimnir starfs-
menn haldasig meira útaf fyrirsig,
taka ekki áhættur og láta lítið á sér
bera. í stórum fyrirtækjum er
hætta á að lítið sé tekið eftir þeim.
Ekki svo að skilja að látið sé sem
þeir séu ekki til, heldur er einfald-
lega ekki tekið eftir því hvað þeir
hafast að, og ef þeir rækja starf
sitt vel halda þeir því ekki á lofti. En
þeir vilja að eftir því sé tekið. Þeir
vilja standa sig vel og jafnvel betur
en aðrir — en þeir vilja ekki taka
áhættur. Þessar andstæður eru
m.a. eðli feimninnar.
Það sem yfirmennirnir verða
fyrst og fremst að gera sér Ijóst er
að þeir þurfa að fara öðru vísi að
feimnum starfsmönnum sínum en
öðrum. Þeir geta t.d. ekki sagt:
,,Mín skrifstofa er öllum opin, og
þú ert velkominn hvenær sem er."
Þeir ættu að vita að feimnu starfs-
mennirnir gera það ekki.
Yfirmenn í fyrirtækjum ættu að
gera sér grein fyrir því að fjórir af
hverjum 10 starfsmönnum sem hjá
þeim vinna eru feimnir og það er
þeirra að reyna að brjóta niður
hina sálrænu hindrun sem er allt
að því óyfirstíganleg þeim sem eru
feimnir. Þeir ættu að gera allt til að
draga úr ótta feiminna starfs-
manna við að ganga á fund þeirra,
gera samfundi þeirra óformlegri
og forðast að setja ofan í við þá í
annarra viðurvist. Þetta á líka við
um hrós og ráðleggingar. Allt
kemur þetta best til skila þegar
talað er við viðkomandi starfs-
menn eina — augliti til auglitis.
Yfirmenn ættu líka að láta sig
varða starfsmenn sem fylgja ekki
öðrum í matar- og kaffihléum,
heldur neyta matar síns einir sér.
Ástæðan getur verið að þeir séu
ónógir sjálfum sér og óhamingju-
samir. Starfið og umhverfið gegna
stóru hlutverki í félagslífi fólks.
Hvort tveggja á að vera uppspretta
jákvæðrar reynslu manna en ekki
orsök félagslegs ótta.
Þetta merkir ekki að vinnustað-
urinn eigi að vera einhvers konar
leikvöllur, en það er staðreynd að
fólk vinnur betur ef það finnur að
það á heima í því félagslega um-
hverfi sem vinnustaður er. Og það
er skylda stjórnenda fyrirtækja að
stuðla að því að svo megi verða
meðal feiminna jafnt sem ófeim-
inna starfsmanna. Það er ekki að-
eins starfsmönnunum fyrir bestu
heldur fyrirtækinu sjálfu, því
þannig aukast vinnuafköstin, vel-
gengnin vex og starfsandinn
batnar.
45