Frjáls verslun - 01.12.1989, Blaðsíða 83

BREF FRA UTGEFANDA
ATVINNULÍF
í BÓNDABEYGJU
Við tímamót eins og áramót staldra menn gjarnan
við, horfa um öxl til hins liðna og reyna jafnframt að
ráða í framtíðina. Hið liðna er þekkt en þrátt fyrir alla
nútíma tækni og þekkingu verður hið ókomna óráðin
gáta ekki síst í þjóðfélagi sem byggir afkomu sína að
verulegu leyti á sjávarafla eins og við Islendingar ger-
um. Við höfum verið rækilega minnt á það nú að und-
anförnu þegar Ioðnan sem ganga átti að sem gefinni
sýnir sig ekki. Góður afli annars vegar eða aflabrestur
hins vegar getur valdið miklum sveiflum í íslensku
efnahagslífi eins við við þekkjum öll.
Því miður var árið 1989 ekki hagstætt ár í íslenskum
þjóðarbúskap. Meiri doði var yfir atvinnulífinu en um
langt skeið og bein afleiðing af því var að sú vofa sem
margir óttast hvað mest, atvinnuleysið, gerði illþyrmi-
lega vart við sig. Á sama tíma og flest nágrannaríki
okkar búa við sæmilegan stöðugleika og hagvöxt varð
afturför hérlendis. Ástæðurnar fyrir því eru margar og
menn geta efalaust deilt endalaust hvað valdi. Það
liggur þó fyrir sem ein af meginstaðreyndum þess máls
að atvinnulífið á Islandi er alltof einhæft og við erum
um of háðir þeim aðstæðum sem eru á mörkuðum fyrir
fiskafurðir okkar hverju sinni. Vitanlega verða fisk-
veiðar og fiskiðnaður meginatvinnuvegur þjóðarinnar
enn um langan aldur, en slíkur afturkippur sem nú
hefur riðið yfir sannar okkur, eigi að síður, nauðsyn
þess að nýta þær auðlindir sem við eigum. Þar er fyrst
og fremst átt við endurnýjanlega orku sem tiltölulega
auðvelt er að beisla. Þær raddir hafa vissulega heyrst
að á þeim vettvangi eigum við að fara okkur hægt og
tíminn vinni með okkur. Aðrar þjóðir éti upp orkulind-
ir sínar og verði fyrr eða síðar að leita á náðir þeirra
þjóða sem enn eiga ónýtta orku. Þessi rök eru léttvæg.
Við höfum ekki frekar en aðrir efni á því að bíða slíkra
tækifæra. Þvert á móti er þjóðarnauðsyn að hefjast
sem fyrst handa og nota einmitt tímann meðan sigla
þarf mótbyr á öðrum sviðum. Bygging nýs álvers og
orkuvera í tengslum við það gæti orðið sú vítamíns-
sprauta fyrir íslenskt athafnalíf að það kæmist mun
fyrr úr kröggunum en ella.
En ný stóriðja leysir ekki ein út af fyrir sig vanda
atvinnu- og efnahagslífs á íslandi. Þar þarf margt fleira
að koma til. í góðærinu undanfarin ár hafa umsvif hins
opinbera stóraukist án þess að menn veittu því sér-
staka athygli. Ríkið þarf stöðugt meira fjármagn til
rekstrar síns og skattheimtan hefur því aukist ár frá
ári m.a. til þess að standa undir þjónustu sem fáir hafa
beðið um. Það er alkunna að mikil skattheimta virkar
sem hemill á athafna- og atvinnulíf, að ekki sé talað
um þá röskun sem verður á peningamarkaðnum. Hjá
hinu opinbera kemur aldrei að neinum skuldadögum.
Það seilist einungis dýpra í vasa einstaklinga og fyrir-
tækja þegar það þarf á fjármagni að halda.
I þeirri gjaldþrotahrinu sem gengið hefur yfir að
undanförnu heyrast margir segja að það sé ekki nema
gott að sauðirnir greinist frá höfrunum. Fáir velta því
hins vegar fyrir sér hver er ástæða þess að bæði ein-
staklingar og fyrirtæki lenda í slíkum hremmingum.
Vissulega hafa margir ætlað sér um of, fjárfest í bjart-
sýni og trú á því að það sem þeir eru að fást við muni
ganga upp. En hlýtur ekki eitthvað að vera að þegar
heilu atvinnugreinamar leggjast gjörsamlega í rúst,
og það þótt skilyrði til rekstrar þeirra eigi að vera betri
hérlendis en víðast annars staðar? Hlýtur ekki að vera
eitthvað að þegar fólk sem vinnur baki brotnu getur
ekki staðið undir rekstri heimila sinna? Þetta em
vissulega áleitnar spurningar og ættu að vera ofarlega
í hugum þeirra manna sem þjóðin hefur falið að stjórna
landinu. Þótt skilningur ríki oftast í orði er hann ekki á
borði. Á sama tíma og múrar miðstýringar og ráð-
stjórnar hrynja í einu landinu af öðm stefnum við ís-
lendingar hægt og sígandi í þá átt að efla ríkisvaldið og
taka æ stærri hluta af fjármagni til rekstrar þess.
Þeirri þróun þarf að snúa myndarlega við og það verður
ekki gert með því að skera niður nokkrar krónur á
hinurn og þessum liðum fjárlaga, heldur þarf mynda-
rlegan uppskurð á kerfinu sjálfu til þess að árangur
náist. En því miður sjást fá teikn á lofti að það muni
gerast á því herrans ári 1990 sem nú er að hefjast.
83