Frjáls verslun - 01.10.1993, Page 39

un áhættufjár á þessu tímabili. Þar
hefur allt byrjunarQármagn, að þróun-
arfjármagni meðtöldu, tapast á með-
an að áhættuminna áhættufjármagn
hefur skilað nokkurri arðsemi. Til
samans var meðalávöxtun áhættu-
fjármagns í Hollandi á þessum árum
um 13%.
Skynsamir fjárfestar, sem eru
áhættufælnir að eðlisfari, flytja fé sitt
að sjálfsögðu yfir í áhættuminni ijár-
festingar sem um leið gefa sömu eða
betri ávöxtun. Afleiðingin verður sú
tvíþætta þróun sem getið hefur verið
um: Fjármagnið færir sig frá hinum
áhættumesta hluta áhættufjármögn-
unar yfir í hinn áhættuminni og frá
áhættufjárfestingum almennt.
Nú á tímum þegar samkeppnin
eykst stöðugt á öllum sviðum, verður
sífellt erfiðara að uppfylla þekktar
þarfir með nýjum vörum eða nýrri
þjónustu og jafnframt
að finna óþekktar þarfir
til þess að uppfylla. Um
leið verður erfiðara að
finna hugmyndir að
vöru eða þjónustu sem
staðið geta undir þeim
kröfum sem áhættu-
fjármagnsaðilar gera.
Þróunin hérlendis
skýrist að hluta til á
sama hátt og erlendis af
lélegri ávöxtun áhættu-
fjármagns þó svo að
framboðið hér sé ekki
eins háð afkomunni og
erlendis. Upphaflega
átti áhættufjármagn til
handa atvinnulífinu að
vera „lausn allra vanda-
mála“ með því að vera
nokkurs konar lykill að
aukinni nýsköpun með
tilheyrandi hagvexti. í
þeim tilgangi voru
stofnuð um miðjan síð-
asta áratug hlutafélög
eins og Þróunarfélagið,
Tækniþróun og Frum-
kvæði og sjóðir eins og
Draupnissjóðurinn og
vöruþróunar- og mark-
aðssvið Iðnlánasjóðs.
Þessir aðilar áttu að
hafa með höndum fyrir-
greiðslu um útvegun
áhættufjármagns til athafnamanna og
framsækinna fyrirtækja. Þróunarfé-
lagið var langstærsti aðilinn og því var
jafnframt ætlað að lifa á fjárfestingum
sínum í skjóli góðrar ávöxtunar. Sú
varð hins vegar ekki raunin. Aflcoma
Þróunarfélagsins hefur valdið miklum
vonbrigðum þau ár, sem félagið hefur
verið starfrækt, en arðsemi eigin fjár
hefur best náð einu prósenti frá árinu
1988 og árið 1990 var hún neikvæð
um 6%. Eins og gefur að skilja eru
þetta ekki afkomutölur sem áhættu-
fjármagnsaðilar geta sætt sig við til
lengri tíma. Vegna þessarar slöku af-
komu hefur Þróunarfélagið dregið
verulega úr umfangi sínu, eins og
áður hefur komið fram. Aðrir aðilar
en Þróunarfélagið voru í upphafi smá-
ir í sniðum í samanburði við það þó
svo að umfang þeirra hafi vaxið í sam-
anburðinum vegna samdráttar Þró-
unarfélagsins. Þeir hafa flestir verið
óháðari beinni afkomu fjárfestinga
sinna (en Þróunarfélagið) en engu að
síður hefur umfang þeirra á sama hátt
farið minnkandi á þessum árum. Þar
vegur þungt, auk lélegrar afkomu, að
samdráttur hefur verið í efnahagslífi
þjóðarinnar á þessum tíma. Sumir
þessara aðila, og þá sérstaklega vöru-
þróunar- og markaðssvið Iðnlána-
sjóðs, eru háðir greiðslum frá utanað-
komandi fyrirtækjum sem hafa mis-
munandi greiðslugetu eftir því hvort
vel gengur eða illa. í slæmu árferði
minnkar ráðstöfunarfé þessara aðila
og þá um leið umfang þeirra.
Astæður þessarar lélegu afkomu
áhættufjármagns hér á landi eru sjálf-
sagt þær sömu og erlendis. Fjárfest
hefur verið í hugmyndum sem ekki
hafa skilað þeirri ávöxtun sem vænst
hafði verið. Stuðningur við þau fyrir-
tæki, sem stofnuð hafa verið með
áhættuijármagni, hefur aukin heldur
verið ónógur sem leitt hefur af sér
fjárhagslega og stjómunarlega veik
fyrirtæki sem ekki hafa verið nógu
burðug til þess að ná tilgangi sínum.
L0KA0RÐ
Sú þróun, sem orðið hefur á fram-
boði nýs áhættufjármagns hér á landi,
virðist vera mjög áþekk því sem er
erlendis. Framboðið hefur dregist
saman og þá sérstaklega frá árinu
1988 sem var metár. Astæður eru
nokkrar. Að baki lá mikil bjartsýni, og
ef til vill einhver óþolinmæði einnig,
um að áhættufjármagnið myndi verða
nokkurs konar lykill að nýsköpun með
meðfylgjandi hagvexti og aukinni hag-
sæld. Þaumarkmið, sem vonast hafði
verið eftir að næðust, hvort sem það
er mælt í afkomu áhættufjármagnsins
eða framgangi nýrra fyrirtækja (eða
nýrra viðskipta innan fyrirtækja) sem
stofnuð voru með áhættufjármagni,
náðust ekki og afleiðingin varð sú að
þeir aðilar, sem lögðu fram áhættu-
fjármagn í upphafi, drógu sig til baka.
Þegar horft er til þróunar erlends
áhættufjármagns þá virðast svipaðar
aðstæður eiga við þar. Vonbrigði með
afkomu færir fjármagn til áhættu-
minni hluta markaðsins og framboð
áhættufjármagns minnkar að sama
skapi.
39