Frjáls verslun - 01.03.1997, Blaðsíða 47

viðskiptafræði í Háskóla
íslands. Örlögin höguðu því
þannig að Jón lauk aldrei
viðskiptanáminu, fjölskyldu-
fyrirtækið Víkingur var selt
og 1975 fluttist Jón til Sviss
ásamt Regulu Brem,
eiginkonu sinni, sem er sviss-
nesk. Hann hóf fljótlega störf
hjá elsta banka Sviss, Bank
Leu, sem stofaaður var 1755,
og var síðustu árin fram-
kvæmdastjóri verðbréfadeild-
ar hans.
Jón fylgdist vel með því
þegar verðbréfamarkaður
þróaðist á Islandi og aukins
frjálsræðis tók að gæta í
viðskiptum almennt. Hann
þáði því boð um starf hjá
Kaupþingi 1991 og kom heim
til Islands.
„Þetta starf uppfyllti alls
ekki þær væntingar sem ég
hafði. Það var erfitt að koma úr því umhverfi sem ég var
vanur á þróaðasta fjármagnsmarkaði heims. Þótt hér hafi
orðið miklar framfarir hvað varðar frelsi í viðskiptum þá á
hlutabréfamarkaðurinn enn mjög langt í land. Eg ákvað því
fljótlega að söðla um. Það, sem ég get kannski sagt að liggi
helst eftir mig á þessu sviði, var að gera húsbréfamark-
aðinn sýnilegan.“
HLUTABRÉFAMARKAÐURINN ER LOKAÐUR
Hvernig metur þú íslenskan hlutabréfamarkað og stöðu
hans?
„Helsta einkenni markaðarins er að hann er „illiquid“
eða lokaður. Aðeins örsmár hluti fyrirtækja er á
markaðnum og í raun mjög lítill hluti bréfa í þeim í sölu. Ef
ég sem seljandi vil selja hlutabréf í ákveðnu félagi þá geta
þau legið inni i óratíma án þess að einhver kaupi. A alvöru
markaði myndu bréfin seljast strax því markaðurinn tæki
við þeim. Það vantar kaupendur á markaðinn fyrst og
fremst. Þannig verður aðeins mjög lítill hluti markaðarins
sýnilegur og skilvirkur. Hlutur ríkisskuldabréfa og ríkisins
yfirleitt er ríkjandi og alltof
stór.
Ég veit ekki hvort það er
markmið í sjálfu sér að fjölga
fyrirtækjum á markaðnum.
Þau verða að uppfylla ströng
skilyrði sem eiga að vera
ströng.
Smæð markaðarins er ef
til vill vandamál. Okkur hætt-
ir til að gleyma því að Island
er aðeins á stærð við meðal-
stóran evrópskan bæ. Hér er
fjármagnsmarkaður en ekki
Mörgum fannst nóg um þegar Jón var að kaupa nýjar
vélar til búsins og sumum sveitungum hans fannst
105 hestafla dráttarvél hálfgerður óþarfi.
nógu stór til að standa undir
kauphöll, mörgum bönkum
og þessháttar.
Mjög stór hluti bréfa í
þeim fyrirtækjum, sem eru
skráð á Verðbréfaþinginu, er
í eigu ákveðinna hópa eða
ljölskyldna og kemur aldrei á
markað og mun aldrei gera.
Þetta er vandamál.
Almennt séð finnst mér að
fólk kaupi hlutabréf á
röngum forsendum. I von um
skattaafslátt kaupir það
hlutabréf án þess að líta til
innra virðis fyrirtækja og
íleiri þátta sem fjárfestar spá
í. Þannig verður skattaafslátt-
urinn hvatinn en ekki arð-
semi fyrirtækjanna. Þetta er
auðvitað fáránlegt kerfi.“
SJAVARUTVEGSFYRIRTÆKI
ERU OFMETIN
Sú skoðun hefur heyrst að sú ávöxtun, sem íslenskur
hlutabréfamarkaður hefur skilað, sé óraunhæf og er þá
einkum litið á sjávarútvegsfyrirtæki sem gefið hafa góðan
arð. Eru þau ofmetin að þínu áliti?
„Ég er sammála því að verð þeirra sé ofmetið. Hið háa
verð byggir á mati á fiskveiðikvóta í óveiddum fiski. Það er
allt annar hlutur en mjólk sem ekki er búið að framleiða.
Óvissan er miklu meiri í fiskveiðum en mjólkurframleiðslu
og þess vegna óráðlegt að láta verðmæti óveidds fisks hafa
svo mikil áhrif á verð hlutabréfa. Eitt markaðslögmálanna
er að allt sem fer upp kemur niður aftur og þess vegna mun
verðið á hlutabréfúnum lækka aftur. Ef innra virði nokk-
urra sjávarútvegsfýrirtækja væri borið saman við verð á
hlutabréfunum þá kæmi í ljós að þau eru ofmetin og þessi
blaðra á eftir að springa."
MJÖG ÁHÆTTUSAMT AÐ KAUPA HLUTABRÉF
„Það er allt of lítið talað um þá gífurlegu áhættu sem felst
í því að kaupa hlutabréf yfirleitt nema verið sé að horfa til
mjög langs tíma. 1987 hrapaði verð hlutabréfa um 30% eftír
10 ára samfellda hækkun.
OF MIKLAR KROFUR UM ARÐSEMI
Ég tel almennt að gerðar séu of háar
kröfur á íslandi til arðsemi fjárfest-
inga. Mér finnst út í hött að ætlast til
þess að framleiðsluréttur borgi sig
upp á fáum árum eins og ég heyri
menn tala um. Mér finnst raunhæft að
þessi fjárfesting borgi sig upp á 15-20
árum en varanlegri fjárfestingar á
mun lengri tíma eða 50-80 árum.
65% þeirra smærri ljárfesta
sem kaupa hlutabréf tapa á
viðskiptunum.“
Hefur Jón alveg sagt skilið
við sinn fyrra starfsvettvang?
„Ég myndi segja það. Nú
sinni ég aðeins uppbygging-
unni á mínu búi. Það er ekki
hægt að fylgjast með
verðbréfamarkaði í hjáverk-
um af einhverri alvöru. Til
þess þarftu að vera á
staðnum með fingurna á
47