Alþýðublaðið - 21.08.1969, Blaðsíða 2

2 Alþýðulbíaðið 21. ágúst 1969
Fílarnir á Ceylon víkja fyrir
dráttarvélum og krönum
□ Fíl'l'nn, sem hefur um 2000 ára skeið verið Ceylon-
búum ákaflega mikilvægur í hernaðarlegu, trúar-
legu og .efnahagslegu tilliti, er nú í þann mund að
ljúka störfum sínum í þágu mannkynsins.
Hlutverk hans í hernaði, þar sem hann var hreyfan«
iegur, brynvarinn skotpallur, sem gat rutt hverju,
sem var, úr vegi sí'ium, hefur nú verið falið skrið*
drekum og öðrum hervélum nútímans. Vegna breyti-
inga á stjórnarfari landsins er hann ekki heldur tákn
konungsvaldsins eins og fyrrum.
En í skógunum á Ceylon hef-
ur fíllinn til skamms tíma ver-
ið einvaldur. Jafnvel nýtízku-
legustu vélar stóðust honum
ekki snúning og gátu ekki att
kappi við hann um afl og hraða
í þéttum, veglausum frumskóg-
um, þegar um það var að ræða
að flytja trjáboli, en þar afkast
ar hann einu tonni á klukku-
stund.
Á seinni árum hefur mönn-
um hins vegar orðið Ijóst, að
síminnkandi fjöldi fíla á Ceylon
fær ekki annað vaxandi timbur-
framleiðslu landsins. Þess vegna
hafa nú verið framleiddar vél-
ar, sem geta ekki einungis flutt
fleiri trjáboli en fíllinn, held-
ur einnig dregið þá út úr þétt-
ustu skógarþykknum, sem
fjögurra tonna fíll fær ekki
einu sinni brotizt gegnum.
Fréttir af minnkandi fjölda
trjáburðarfíla bárust nýlega til
aðalstöðva Matvæla- og land-
búnaðarstofnunarinnar (FAO)
í Róm frá einum af sérfræð-
ingum hennar í skógrækt, Har-
old Rafter, sem hefur undan-
farin sex ár veitt Ceylon-bú-
um aðstoð við að skipuleggja
ört | vaxandi timburframleiðslu
þeirra.
Harold Rafter var sendur til
Ceylon árið 1963 af Þróunar-
áætlun Sameinuðu þjóðanna
(UNDP) í því skyni að veita
aðstoð við rekstur nokkurra
nýtízkulegra sqgunarmyllna í
ríkiseign, sem búnar voru hrað-
virkum bandsögum af nýjustu
gerð. Hver sög er á 18 tonna
vagni og getur afkastað 100
tonnum af timbri á dag. Timb-
urframleiðsla Ceylons hefur
vaxið svo ört, að fílarnir hafa
ekki undan þessum stórvirku
vélum í timburburði.
„Sums staðar á Ceylon vinn-
um við í regnskógum sem ekki
er hægt að komast í gegnum,“
segir Rafter. „Skíðhöggvararn-
ir geta ævinlega höggvið sér
braut gegnum þykknið með
löngum högghnífum sínum og
fellt stóru trén, en þá stönd-
um við gagnvart því mikla
vandamáli að koma fílunum
inn í regnskógaþykknið til að
bera hina stóru trjáboli.“
i
Meðal þeirra nýtízkulegu
skógarhöggsvéla, sem teknar
hafa verið í notkun til að leysa
flutningavandann, eru svonefnd
ir strengjakranar, sem beitt er
í hæðóttu landslagi. Langur,
sterkur strengur liggur yfir
skóginum. Þegar trén hafa ver-
ið felld, er stóru trjábolunum
lyft upp, þeir tengdir við streng
inn, sem þeir renna eftir uppi
yfir trjátoppunum í stað þess
að vera dregnir gegnum skóg-
inn.
Á jafnsléttu taka hinir svo-
nefndu skriðtraktorar við verk-
inu. Þeir ryðja sér braut gegn-
um frumskóginn, og eftir henni
eru stóru trjábolirnir dregnir
út á bersvæði, þar sem þeim
er lyft á flutningabíla, sem
flytja þá til sögunarmyllunnar.
Strengjakranarnir og skrið-
traktorarnir hafa reynzt svo
afkastamiklir í hitabeltisskóg-
um Ceylons, að nú er farið að
nota þá víða annars staðar, þar
sem talið er að þeir séu hag-
kvæmir.
Fíllinn heimtar að fá frí
Gagnvart frábærri frammi-
stöðu þessara véla fá afköst
fílsins naumast staðizt saman-
burð. Jafnvel þaulþjálfaður fíll
getur ekki unnið -lengur en
5—6 stundir á dag. Eftir það
verður að fara með hann niður
að fljótinu, þar serh hann þarf
að fá sitt daglega síðdegisbað
og þar sem hann er rækilega
skrúbbaður af kúski sínum
(mahout). Ceylon-fíllinn er
ákaflega vandlátur og matvand
ur. Hann „fitjar upp á ranann“
við nálega öllu nema kítal-
pálmanum, sem hann bii'kir
sjálfur með rananum. Þar sem
þessi pálmatré vaxa aðeins á
sunnanverðri eynni, verður að
flytja þau þaðan til annarra
svæða, sem er bæði dýrt og
erfitt.
Annað vandamál er fengitimi
karldýrsins, sem stendur yfir
um mánaðartíma. Allan þann
tíma verður að tjóðra fílinn,
þar sem hann er hættulegur
umhverfi sínu og alls óvinnu-
fær. Auk þess heimtar hann
eins mánaðar frí árlega.
„Og hvort sem þið trúið því
eða ekki,“ segir Harold Rafter
sem hafði unnið með fílum ár-
um saman í Kambodsja og á
Borneó áður en hann kom til
Ceylons, „þrjótarnir vita ná-
kvæmlega, hvenær þeir eiga
rétt á fríi. Sé reynt að halda
fíl að vinnu fram yfir eðlileg-
an vinnutíma hans, verður
hann þvermóðskufullur, neitar
að vinna og þrjózkast við á all-
an hátt.“
Þrátt fyrir yfirburði hestafl-
anna yfir fílaflið munu trjá-
burðarfílarnir á Ceylon ekki
hverfa úr sögunni þegar í stað.
Um 300 þeirra eru enn við
vinnu, einkanlega við að ryðja
útjaðra skóga, þar sem ekki
er alltof erfitt að beita þeim.
Innlendir skógræktarmenn hafa
enn ánægju af þeim, og vel-
þjálfaður fíll af karlkyni kost-
ar allt að 30.000 rúpíum (uni
450.000 ísl. kr.) á markaðstorg-
um eyjarinnar.
En fílahjarðirnar eru að devja
út. Fílarnir geta ekki tímgazt
eftir að þeir hafa verið sviptir
frelsi. Og þar sem villtum fíl-
um fer hríðfækkandi, hafa
stjórnvöld á Ceylon gert strang
ar varúðarráðstafanir til að
varðveita stofninn. Nú er bann^
að með lögum að fanga fíla til
trjáburðar eða annarra nota.
Eins og stendur eru þeir fíla-
hópar, sem sjást rölta af stað í
rjóðrunum og skógunum á
Ceylon, síðustu leifar liðins
tíma. Þegar þeir falla frá eða
„komast á eftirlaun“ vegna van
, 1
heilsu eða elli, munu ekki aðrir
koma í þeirra stað. Það verður
mörgum raunalegt að kveðja
þessa námfúsu, tröllvöxnú
puðara, sem á sinn eigin klunná
lega hátt hafa þjónað mönnum
af stakri trúfesti um þúsundir
ára. —
SFvlURT BRAUÐ
Snittur - - Öl — Gos
Opið frá kl. í. LokaS kl. 23.15
PantiS tímanlega I veizlur.
BrauSstofan — Mjólkurbarinn
Laugavegi 1B2. Sími 16012.
Smurt brauð
Snittur
BRAUÐHOSIÐ
SNACK BÁR .
Laugavegi 126
Sfmi 24631.
Marilyn Monroe gengur aftur
□ Nú eru liðin sjö ár frá því að kvikmyndastjarnan fræga, Marilyn Monroe,
fannst látin í húsi sínu í Hol'lywood, og voru menn ekki á eitt sáttir um, hvort
það hefði verið slys eða sjálfsmorð. En síðan hefur verið reimt í húsinu og eng-
inn þorað að búa þar nema nokkrar vikur í mesta lagi. Fjórum sinnum hafa orð-
ið eigendaskipti á því, og þótt verð'ð séorðið ótrúlega lágt, fæst enginn lengur
til að freista gæfunnar og flytja inn.
Fjórði eigandinn var arkí-
iektinn John Loncardi sem
íaldi það reyfarakaup að fá
þetta glæsilega hús^ fyrir aðeins
smáhluta af upphaflega verð-
inu. ,
Ef^ir fyrstu nóttina sagði
hann þetta:
„Ég vaknaði við þá tilfinn-
ingu; að einhver væri inni í
herberginu hjá mér. Fyrst hélt
ég, að það hlyti að vera inn-
forotáþjófur, en brátt gat ég
greipt veru í hálfmyrkrinu —
fíngerða veru sveipaða hvítum
slæðum sem sveif fram og aft-
ur við gluggann. Ég heyrði
hana segja eitthvað, en greindi
ekki orðaskil. Svo hló hún lágt
.... nákvæmlega eins og ég
hafði heyrt Marilyn Monroe
hlæja í kvikmyndum sínum.
„Ég kveikti ljós — og sá
ekki neitt á sveimi lengur. Ég
hringdi strax um miðja nótt til
seljandans, en hann sagði mér
þá, að það væri einmitt vegna
reimleikanna sem ég hefði feng
ið húsið á svona lágu verði.
„Auðvitað trúði ég ekki slík-
um þvættingi .... en nóttina
eftir fór allt á sömu leið.
„Þá sneri ég mér til lögregl-
unnar, því að ég var sannfærð-
ur um, að einhver væri að leika
þessar brellur af ráðnum hug.
En þrátt fyrir þriggja sólar-
hringa rækilegar rannsóknir
fannst ekki neitt sem bent gæti
til þess.
„Fimmtán sinnum hef ég séð
vofuna — eða hvað sem þetta
nú er. Ég hef heyrt grát, stun-
ur og hlátur og séð veruna, en
hún hverfur alltaf um leið og
ég kveiki ljósið.
„Nú er ég búinn að fá meira
en nóg af svo góðu og er fluttur
úr húsinu. Það er víst harla
lítil von til að geta selt það, en
ég fæ þó svefnfrið á næturnar
síðan ég fór þaðan“, —