Alþýðublaðið - 19.10.1970, Page 2

T Mánudag'ur 19. október 1970
Úr setningarræðu Gylfa Þ.
*--— - ■ ——i——----------------
Gíslasonar formanns AlþýÖu-
flokksins á flokksþinginu
Alþýðuflokkurinn hefur nú
átt aðild að rikisst.jórn í rúm
14 ár. Á þessu tíinabili hefur
har.n tekið þátt í tveim meiri-
hluta stjórnum, hinni fyrri
með FramsóknarfJokknum og
Alþýðúbanöalaginu á árunum
1956 — 58. og hinni síðari með
S.já!fstæðisfIokknum á árunum
l''á9 til þessa tlags. en á árinu,
14)58—59 myndaði Alþýðu-
flokkurinn einn minnihluta
sfjórn. Á þessum árum héfur
Alþýðuflokkurinn íarið með
stjórn mikilvægra málefna.
Hann hefur farið með stjórn
utanrikismákú menntamála og
tryggingamála alveg síðan
1956. Hann fór með stjórn iðn
uðarmáta á árunum 1956—58,
oghann hefur farið tneð stjórn
sjávarútvCgsmála, félagsmála
og viðskiptamála síðan 1959.
Rétt er að geta mikilvægustu
'viðfangsefnanna á hverju þess
ara sviða á þessu tímabili og
þess árangurs, sfem náðst hef-
ur.
Utanríkismál
Á sviði utanríkismála hefur
landhelgismálið vferið Iangmik
iivægasta viðfangsefnið. Þegar
Alþýðuflokkurinn tók við
Stjórn utanríkismálanna, stóð
yfir landhelgisdeila við Breta,
og var Jöndunarbann á íslenzk-
um fiski í Bretlandi. Bretar
send.u herskip á íslandsmið til
þess að vfernda veiðar brezkra
togara á hafsvæði, sem íslend
ingar höfðu eignað sér með lög
gjöf, en Bretar vildu ekki við-
urkenna hana. Þessari deilu
lauk með sigri íslendinga„,Þeg-
ar Alþýðuilokkurinn tók við
stjórn utanríkismá’anna, var
fiskveiðilögsagan 4 mílur, en
síðan 1961 hefur hún verið
mílur útfrá grunnlínum, sem
eru íslendingum hagstæðari en
áður hafði verið. Utanríkisráð
herra Alþýðul'lokksins hefur
undirbúið írekari sókn i Iand-
helgismálinu, og miðar hún &§
því að tryggja íslendingum yf-
irráð yfir öllu landgrunninu. Á
öllu þessu timabíli heíur tek-
izt að halda hinum vinsámleg-
ustu skiptum við allar þjóðir.
Á fyrri hluta sjötta áratugar-
arins voru iniklar innanlands-
deilur um herverndarsamning-
inn viö Bandarikin og dvöl er-
lends berlitfs á Keltavíkurflug
vllli. Þær deilur hal'a smám
saman þagnað, og er það nú
mál flestra íslendinga, að sam-
Iníðin við varnarliðið á Kefla-
víkurflugvelli geti ekki talizt
til vandamála.
Tryggingamál
Alþýðuflokksráðherrar liafa
einnig íarið með tryggingamál
allar götur síðan 1956. Árið
1955 voru heildargreiðslur
tryggingabóta lífeyristrygging-
anna 103 mill j. kr„ en það svar
ar til 480 millj. kr. miðað við
núverandi verðgildi krónunn-
ar. í fjárlagafrumvarpinu fyr-,
ir árið 1971 er gert ráð fyrir,
að heildarútgjöld almanna-
trygginganna verði 1717 rnillj.
kr. og hafa þau því aukizt um
250%. Allar bætur almanna-
tryggingakerfisins námu árið
1955 4% af þjóðarfra.mleiðsl-
unni, en 1968 var þetta hlut-
fall komið upp í 7,1%. En AI-
þýðúflokkurinn vill gera enn
betur. Þess vegna er nú starfað
að endurskoðun tryggingalög-
gjafarinnar, og er stefnt að því,
að frumvarp um það efni verði
lagt fyrir næsta Alþingi.
Menntamál
Alþýðuflokkurinn hefur einnig
farið með stjérn mennlamála
síðan 1956. Árið 1955 voru út-
gjöld ríkissjóðs til menntamála
80 millj. kr„ en það svarar til
370 millj. miðað við núverandi
verðlag. í frjárlagafrumvarpi
fyrir næsta ár er gert ráð fyrir,
að útgjöld til menntamála muni
nema um 1907 millj. k. og hafa
því útgjöld til menntamála auk
izt um. rúmlega 400% á þessu
tímabili. Á hvern íbúa voru
menntamálaútgjöldi.n 1955 um
2200 kr„ miðað við núvlrandi
verðlag, en eru á næsta ári á-
ætluð um 8600 kr. Á þeim
tíina, sem Alþýðuflokkurinn
hefúr farið með stjórn þessara
mála, hefur framlag ríkissjóðs
til menntmála þaiinig fast að
því fjórfaldazt á bvern íbúa. Á
sama iímabili hafa útgjöld hins
opinbera til menntamála vax-
ið úr 2,4% í 5,3% af þjóðar-
tekjum, og er hlutfallstala út-
gjalda til menntamála af þjóð-
artekjum á íslandi nú með því
hæsta, sem gerist í vestrænúm
löndúm. Ef þaú frumvörp um
skólamál, sem lögð verða fyrir
Alþingi það, sem nú er ný-
komið saman, eru meðtalin, þá
hefúr bókstaflcga öll íslenzk
skólalöggjöf verið endurskoð-
uð frá grunni á þessu tímabili,
auk þess scm gagngerari breyt
ingar hafa átt sér stað á náms-
efni og kennsluháltpm en
nokkru sinni fyrr á hliðstæðu
tímaskeiði.
Þá er rétt að geta þess, að
þegar Alþýðuflokkurinn tók
við stjórn menntamálanna, tók
hann við viðkvæmu stórmáli á
þessu sviði, sem reynt hafði
veriff að fá lausn á í áratugi,
en án árangurs, og á ég hér
Við handritamálið. Á þvi fékkst
jákvæð lausn árið 1961, þegar
þjóffþing Dana féllst á að af-
henda íslendingum handritin,
þótt dráttur hafl orðiff á af-
hendingu vegna innanlands
deilna í Danmörku unt skaffa-
bólaskyídú í þessu sambandi.
Enginn danskur stjómmála-
maður, sem ég hef hitt, dregur
þó í efa, að handritin verði af-
hent fslendingum.
Þá hefur á þessu tímahili
átt sér staff nv.eiri efling ís-
lenzkra vísindarannsókna en
nokkru sinni fyrr, og opinber
stúffningur við listir og hvers
konar menningastafsemi er nú
meiri en nokkru sinni áffur.
Sjávarútvegsmál
Alþýðuflokkurinn fór með
stjórn iðnaðarmála á árunum
1956 — 59. Á þsim árum var
komið á fót sérstöku iðnaðar-
mál.aráðuneyti og liafín sú eíl-
ing iðnlánasjóðs, sem haldiff
befur áfram með æ stærri
skrefum sfðan.
Alþýðuflokkurinn tók við
stjórn sjávarútvegsmála 1959.
Þau ár, sem síðan eru liðin,
hafa verið skeiff mikilla
sveiflna í íslenzkum sjávarút-
vegi. Á þessum árum hefur
sjávarútvegurinn á vissu tíma-
bili lifað mesta blómaskeið í
sögu sirsni, cn á liinn bóginn
einr.ig orðið fyrir mestu áföll-
uin. sem um getur, og meiri
áföllum en dæmi eru um í aðal
afvinnuvegi nokkurrar nálægr-
ar þjóðar, á síðari árum að
ir.innsta kosti.. Blómaskeið var
á. árunum 1961—66, þegar
heildarsjávaraflinn komst upp í
1240 þús. tonn og verðmæti
aíurða háns varð úm 11.340
mtilj. kr„ miðað við núgildandi
vérðmæti krónunnar. Áföllin
d.undu ýíir á árunum 1967 og
68, þegar síldveiði brást svo
að segja algjörlega og geysi-
legt verfffall varð á erlendum
mörkuðum. Heildaraílinn
komst þá niður í 599 þiis.
tonn óg heildarverffmætið
minnkaði niður í 6.200 millj.
kr„ miðað við núgitdandi verð
gildi krónunnar. Þessar gífur-
legu sveiflur í afkomu aðal-
atvinnuvegs þjóðarinnar höfffu
auffvitað stórkostleg áhrif á
tekjur og framleiðslukostnaö í
landinu og urðu þess valdandi,
að tvivegis varff að breyta
gfengi krónunnar á árunum
1967 og 1968.
Ef litið fer á það tímabil, sem
Alþýffuflokkurinn hefur fariff
með stjórn sjávarútvegsmála,
kemur í Ijós, að aldrei hafa orð
iff jafnmiklar frainfarir í sjáv
arútvegi. Árið 1958 var stærð
fiskiskipaflotans 57.800 brútló-
smálestir. f dag er hann 79.350
brúttósmálestir. Samsetning
flotans hefur að vísu breytzt
mikið. Botnvörpuskipum liel'ur
fækkað, en stórir vélbátar kom
ið í staðinn. Afkastageta frysti
húsanna hefur aukizt mjög
tnikið, og afkastageta síldar-
verksmiðjanna tvöfaldaffist frá
árslokum 1960 til 1967. Út-
flutringsverðmæti sjávarút-
vegsins var 1958 5.120 millj,
kr„ miðað við mígildandi verð
mæti krónunnar, en var á s. I.
ári 7743 millj. kr. Vísindastarf
semi í þágu sjávarútvegsins
befur stóraukizt. 1958 var var-
ið 26 millj. kr. til vísindarann-
sókna í þágu sjávarútvegsins,
miðað við núgildandi verðgildi
krórunnar, en í fjárlagafrum-
varpi fyrir næsta ár er gert ráð
fyrir að verja í þessu skyni
77.5 millj. kr. og er hér um að
ræða nærri 200% aukningu.
Árið 1967 var keypt til lands-
ins sildarleitarskipið Arni Frið
riksson, og á þessu ári er vænt
anlegt til landsins hafrannsókn
arskipið Bjarni Sæmundsson,
sem kostar um 240 millj. kr.
i
Félagsmá!
Á sviði l'élagsmála. annarra en
tryggingamála, sem Alþýðu-
t'Iokkurinn hefur farið með
stjórn á síffan 1959, eru lrús-
næðismálin mikilvægust. Á því
sviði hafa orðið meiri framfar-
ir á þessu tímabili en nokkru
s'úni áður á jafnmörgum árum.
Á síðasta þingi var sett ný lög-
gjöf um húsnæðismál og að-
stoð hins opinbera við hús-
byggingar almennings. Á þessu
ári mun ráðstöfunarfé Húsnæff
ismálastjórnar verða um 700
millj. kr„ en á árinu 1958 var
hliðstæð upphæð í hliðstæðum
krónum tæpar 200 millj. kr. Á
í'imm ára tímabilinu 1954—58
voru byggðar að meðaltali á
ári 1316 íbúffir, en á fim.m ára
tímabilir.u 1965—69 1647 íbúff
ir.
1
Viffskiptamál
Þá hefur Alþýðuflokkurinn faí
ið meff stjörn viffskiptamálaf
síðan 1959. Einn þáttur þe'rr-
ar nýjú stefnu í viðskiþtamál-
um, sem upp var lekin 1969,
var gagnger endurskipu'a ;n-
ing innflutnings- og gjaldeyris-
mála. Um 30 ára skeið biifðu
innflutnings og gjaldeyris’'öfi
verið eítt helzta hagstjórmir-
tæki ríkisvaldsins. Á þéssu 36
ára tímabili hafði Framsóknaf
flokkurinn háft mjög verú’eg
áhrif á stjórn landsins; Hanrt
trúði á innflutnings- og gjiild-
eyrishöft sem mikilvægt bag«
stjórnartæki, löngu el'tir aS
hætt var aff beita þeim í öUútif
nálægum ríkjum. Hér var þess
ari grundvallarstefnu í viffw
skiptamálum smám sainatf
breytt á árunum 1960 og 61
og komið á frjálsræði í gjald«
eyrisviðskiptum og innflutn«'
ingsverzlun. Afleiðingin hetuc
orðið stóraukið vöruvat, neýt«
endum til mikilla bagsbóta. og
íslenzkum iðnaði, sem áðut
hafði orðið að berjast við :;í«
felldan hráefnaskort, til mik«'
illar eflingar. Nú mun varlá
nokkrum manni koma til hug«'
ar aff hverfa aftur íil skipu' igg
innflutnings- og gjaldeyrisbafÉ
anna. þó að afnám þeirra bafl
valdiff hatrömmum deilum á
sínum tíma. - (
Þá hefur vcrið stigið
þaff stóra framfaráspon
í bankamálum, að komiff hefup
veriff á fót sérstökum seffla-
banka, sem gegnir mjög riik-
ilvægu hlutverki í stjórn ís«
lenzkra efnahagsmála, Jafn-
framt hefur löggjöíin um g'ald
eyrisbánkana verið e.ndurskoff-
uð.
Þá er þess að geta, að hað
hefur fallið í hlut ráðherra Al
þýöuflokksins að hafa forgiingtt
um athugun á viffskiptaafstöðtt
Islands í sambandi við stofnun
viffskiptabandalagaima í Vest-
ur-Evrópu og hugmyndanna
um norrænt efnahagsbandahig.
í þessu sambandi liefur vcrið
lögð áherzla á að hafa samrá'ð
við’ stjórnarandstöðuna. þótí
ríkisstjórnin hafi að sjálfsögffii
orðið aff bera ábyrg'ff á því, sem
gert hefur verið'. Niðúrstaðatt
varð sú ,að gengiff var í Frí«;
verzlunarsamtök Evrópu nú 4
þessu ári ,og má fuUyrða að
mjög hagstæðir siynningar hafi
náðst og að fsland muni, þeg
ar til lengdar lætur, hafa mik«
inn hag af aðild sinni að Frí-
verztunarsamtökunum. Nú
standa fyrir dyrum viðræffur
við Efnahagsbandalagið. en
þau ríki Frívcrzlunarsamtak-
anna, sem ekki hafa sótt unt
affild að' Efnahagsbandalaginu,
hafa óskaff slíkra viðræðna.