Helgarpósturinn - 10.10.1994, Blaðsíða 24

24
MORGUNPÓSTURINN MENNING
MÁNDDAGUR 10. OKTÓBER 1994
Listu
Fagurt syngur
svanurinn
56 ISLENSK EINSÖNGSLÖG
Tvöfaldur GEISLADISKUR
Útgefandi: Gerðuberg
Dreifandi: Japis
„Fagurt syngur svanurinn" er
nafnið á albúmi með tveimur
geisladiskum sem innihalda ein-
göngu „síðasta lag fyrir fréttir“
músík. Á þeim eru hvorki meira né
minna en fimmtíu og sex íslensk
einsöngslög, þar af níu þjóðlög, og
mætti ætla við fyrstu sýn að aðeins
örvasa gamalmenni hefðu áhuga á
að kaupa þá. Svo er þó ekki. Islend-
ingar eru nefnilega fram úr hófi
söngelskir, og hafa bæði ungir sem
aldnir unun af að hlusta á fagra
tónlist, sérstaklega ef hún er sung-
in.
Klassík
Á diskunum er stiklað á stóru á
því sem hefur verið að gerast í
sönglistinni hérlendis síðustu
hundrað árin eða svo. Nú munu ís-
lensku einsöngslögin vera orðin
um þrjú þúsund talsins, svo hér er
aðeins um eins konar þverskurð að
ræða. Flytjendurnir eru ekki af
verri endanum, heldur teljast þeir
meðal skærustu söngstjarna lands-
ins. Þetta eru þau Sverrir Guð-
jónsson kontartenór, Sigrún
Hjálmtýsdóttir sópran, Kolbeinn
Ketilsson tenór, Rannveig Fríða
Bragadóttir mezzósópran, Krist-
inn Sigmundsson bassbaryton,
Sóirún Bragadóttir sópran og
Garðar Cortes tenór. Hver söngv-
ari syngur um það bil átta lög áður
en kemur að þeim næsta, en Sverrir
Guðjónsson nýtur þó sérstöðu, því
aðeins hann syngur þjóðlög, aldrei
fleiri en tvö í hvert sinn. Fyrri disk-
urinn hefst einmitt á honum, síðan
kemur Sigrún Hjálmtýsdóttir, svo
Sverrir aftur, þá Kolbeinn Ketils-
son, því næst Sverrir enn á ný og
þannig koll af kolli út báða diskana.
Þetta er smekklegt fyrirkomulag,
því þannig er blandað saman síð-
ustu hundrað árum og grárri forn-
eskju og maður skynjar betur þró-
unina síðan þjóðlögin voru og
hétu. Sum lögin eru líka beint eða
óbeint sprottin úr gömlu hefðinni.
Söngvararnir standa sig framúr-
skarandi vel eins og við var að bú-
ast. Sólrún Bragadóttir er stórkost-
leg og að mínu mati stjarna disks-
ins. Rannveig Fríða Bragadóttir og
Sigrún Hjálmtýsdóttir eru litlu
síðri, og karlmennirnir standa sig
einnig prýðilega. Hér er auðvitað
ekkert pláss til að fjalla um flutning
einstakra laga, en þó verð ég að
minnast á þjóðlögin í túlkun Sverr-
is Guðjónssonar. Hann hefur sæta
„Þegar best lœtur
hristir listin upp í
skilningarvitunum og
kemurþannig róti á
hugann. Ég hygg að
þetta hafi Lind tekist
með sýningu sinni. “
og ómþýða rödd sem hentar þess-
um litlu lögum einstaklega vel.
Gallinn við diskana er sá að upp-
takan er ekki eins og best verður á
kosið. Það er full mikið bergmál
sem virðist vera í tísku hjá upp-
tökumönnum hérlendis um þessar
mundir. Nægir að benda á flesta af
diskunum sem komu út um síð-
ustu jól því til staðfestingar. Kven-
raddirnar þola bergmálið vel,
sömuleiðis hin háa kontratenór-
rödd Sverris, en heldur syrtir í álinn
eftir því sem neðar dregur. Kol-
beinn Ketilsson hljómar beinlínis
draugalega þegar hann syngur
Smaladrenginn eftir Skúla Hall-
dórsson, og einnig er margt
skuggalegt sem Garðar Cortes læt-
ur út úr sér þó hann syngi vel. Rödd
Kristins Sigmundssonar virðist aft-
ur á móti þola bergmálið betur,
hvernig sem nú á því stendur. En
verstur er tónninn í píanóinu;
bassanótarnar yfirgnæfa oft þær
háu, og stundum verður útkoman
nánast pínleg, eins og til dæmis í
laginu „Regn í maí“ eftir Jón Ás-
geirsson. Þar hverfúr margt sem á
að heyrast, og hljómar píanóið sem
af hafsbotni. Þetta þykir mér mið-
ur, því ekki er við Jónas Ingi-
mundarson að sakast, sem leikur
undir í öllurn lögunum og skilar
sínu að öðru leyti prýðilega. Ekki
get ég látið staðar numið án þess að
minnast á kápu disksins, sem er
ekki sú glæsilegasta. Hún er heiðblá
með hvítum kössum, og inn í þeim
eru nöfn söngvaranna. Framan á
kápunni má sjá vesældarlega,
svart/hvíta mynd af manni sem
horfir á brimið við Vestmannaeyj-
ar. Þetta er nokkuð dæmigert fyrir
klassíska geisladiska hér á landi. Ef
selja á diskana verður að hugsa
meira um útlit þeirra. Tónlistar-
flutningurinn stendur nefnilega
ekki alltaf bara fýrir sínu. Sérstak-
lega ekki hér.
■ Frábær túlkun á islenskum
einsöngslögum, enda ekki nein-
ir viðvaningar á ferðinni. En
upptakan er verri, og kápan
verst.
Á undan kaffinu og
korginum
LlND VÖLUNDARDÖTTIR
GallerI Sævars Karls 7. - 27. okt.
Það liggur beinast við að ætla að
það hafi ekki verið rökhugsunin ein
sem hafi komið Lind Völundar-
dóttur til að setja 50 10 x 10 cm gull-
itaða stólpa upp á endann og mis-
munandi bolla ásamt undirskál ofan
Myndlist
Hannes
Lárusson
á hvern stólpa. Stólparnir standa
óreglulega í rýminu, þó dálítið
vinstra megin þegar komið er inn. Á
einum veggnum eru klunnalegar
blýantsteikningar af stólpunum og
bollunum. Á öðrum vegg eru sjö
litljósmyndir teknar af stólpunum
þar sem rissið á veggnum myndar
eins konar bakgrunn. Þegar þessi
sýning er skoðuð er réttast að hafa
það í huga að í listsköpun er tæpast
um að ræða beinharðar skilgrein-
ingar á veruleikanum, í listaverkum
er fremur að finna framsetningar
sem leiða til nýrra upplifana.
Þegar best lætur hristir listin upp í
skilningarvitunum og kemur þannig
róti á hugann. Ég hygg að þetta hafi
Lind tekist með sýningu sinni. Það
er gaman að sjá fimmtíu mismun-
andi bolla á stólpum í sjónhæð; spá
létt í aldur og hönnun, hafa þeir ver-
ið notaðir, voru þeir keyptir á forn-
sölum, eru þeir gjafir, hnuplað, og
svo framvegis. Það er til dæmis at-
hyglisvert að bollarnir eru fjölda-
framleiddir og virðast allir fremur
ódýrir, margir eru skandinavísk eða
hálfskandinavísk hönnun ffá sjötta
eða sjöunda áratugnum og þá oft
með einhvers konar geometrískum
stílfærslum, á flestum bollum virðist
hins vegar vera hefðbundið blóma-
skraut. Ég tók eftir eiginlegum
myndum á einungis þremur boll-
um. Á einum voru nokkrar skjöld-
óttar kýr, á öðrum var táknmynd
fýrir kaffibar; svartur riddari á hesti,
á þeim þriðja var Jesú Kristur eða
annar heilagur maður með geisla-
baug í bleikum kirtli að gefa að því
er virðist hvítklæddu fermingar-
barni heilagt sakramenti. Þannig
gæti gesturinn sökkt sér ofan í boll-
ana góða stund áður en hann fer yfir
götuna og fær sér kaffi.
Á bollasýningu má þó ekki
gleyma að löngum hafa konur séð
meiri fróðleik fólginn í kaffilögginni
og korgnum sem þornar í botni
bollanna heldur en útliti þeirra. Það
er því full ástæða til að hvetja list-
unnendur að nota nú tækifærið og
spá í bolla Lindar Völundardóttur
áður en þeir lenda aftur í umferð í
eldhúsum borgarinnar og konurnar
byrja enn að spá og spinna sína vefi.
■ Sýningin er björt og sjónræn.
Ljósmyndirnar og veggjarkrotið
orka tvímælis. Fallegsti óður til
kaffibollans innan íslenskrar
myndlistar fram að þessu.
Rússlandsklisjur
Rússneska SÖNGKONAN
Danskir KVIKMYNDADAGAR
HáskólabIói
Ástæða er til að vekja athygli á
danskri kvikmyndaviku sem stend-
ur yfir í Háskólabíói fram á næstu
helgi.
Að sama skapi er ástæða til að
vara frekar við bíómyndinni Rúss-
nesku söngkonunni sem þyngslast
áfram meðal annarra og væntanlega
betri bita á hátíðinni. Efnið lofar svo
sem ekki slæmu og hefði sjálfsagt
dugað einhverjum í þolanlegan
þriller. Tvö lík finnast í íbúð í
Moskvu, annað er af danskri sendi-
ráðskonu, hitt af rússneskri vændis-
konu. En þar klárast hugmynda-
auðgin, myndin veltist út í enda-
lausar klisjur um rússneska þjóð og
hvað glundroðinn sé mikill í Rúss-
landi og hvað Rússar hafi, þrátt fýrir
allt, mikla sál. Það er mikið faðmast
og sungið, nokkuð um mæðuleg
augnaráð og margir segja með sterk-
um rússneskum hreim: „In Russia
we have...“ Og svo framvegis. Há-
punktinum er þó náð við gröf Past-
ernaks þegar óþolandi tilfinninga-
söm kvenhetja lýsir því yfir að „po-
ets never die“. Þá má sjá blika tár á
hvarmi danska aðalleikarans.
Þá er sagan löngu gleymd og
skiptir engu máli því kvikmynda-
hópurinn danski er löngu búinn að
týna sér innan um alla fínu töku-
staðina í Moskvu (sem hann telur
Uppsetningar Halldórs E. Laxness hafa verið
umdeildar. Á laugardaginn frumsýnir Frjálsi
leikhópurinn „True Westcc eftir Sam Shepard
í leikstjórn Halldórs.
Falskir draumar
vestri?
„Það er með hans bestu leikritum
og skrýtið að skuli ekki hafa verið
sett upp hér fýrr. Ég stóð í samn-
ingaviðræðum við Þjóðleikhúsið
um að fá inni með það þar en það
gekk ekki upp og ég veit ekki alveg
ástæður fyrir því. Þá ákvað ég að
kýla á þetta sjálfur. Þetta verk smell-
passar við leikhópinn sem er ákaf-
lega áríðandi og ekkert algengt að
svo sé.“
Vestrí snýst um dramatískt uppgjör
brceðrn en þú heldurþvífram að þetta
sé tragikómedía - í hverju felstgrínið?
„Það er mikil kómedía sem felst í
því að menn eru að leika einhverja
aðra karaktera en þeir eru sjálfur.
Halldór E. Laxness hefúr flækst
víða um heim og stúderað leiklist.
Hann hafði sex ára viðveru á Ítalíu
að lasra.lgik og vinna með leikhóp.
Þaðan fór Halldór til Kanada og
fékk inni á stofnun sem heitir Banff
Center for the Arts sem hann segir
að hafi verið algjör draumur í dós,
„stórkostlegur staður þar sem ég
fékk að vinna sem leikstjóri og höf-
undur með öll tæki, ganga laus og
vinna eins mikið og mig Iysti.“ Los
Angeles var næsti viðkomustaður en
þar nam Halldór leikhús, leikstjórn
og kvikmyndaleik. Auk þess starfaði
hann þar með leikhópi.
„Ameríka er hörkuskóli það var
gott að komast í þetta skemmtana-
kapítal þar sem vinnubrögð eru svo-
lítið sérkennileg en ekki verra að
læra þau. Þetta eru svona skemmt-
anapípulagnir að hætti Hollywood
og amerísku línunnar og ekki mjög
hátt skrifaðar af ýmsum hér á landi.
En kaninn kann sitt fag og þar lærði
ég mikla og góða tæknivinnu sem er
ekki lítils um vert. Menn verða ekki
leikstjórar eða listamenn einn tveir
og þrír og það er gott að kunna að
nota tækni til að koma sínum hlut-
um á framfæri.“
En að Shepard, hvað er svona frd-
bœrt við hann?
„Hann er einkar spontant höf-
undur. Hann þekkir mjög vel til
þeirra stétta sem hann skrifar um -
hann hefúr verið hluti af þeim - og
þar af leiðandi verður það sem hann
skrifar mjög raunverulegt. Hann
vinnur hratt og er þar af leiðandi
hrár en þessi hráleiki gefúr honum
sérstakan tón sem á einkar vel við í
okkar nútíma þjóðfélagi.“
En þetta tiltekna verk, Sannur
FJm helgina opnaði Anna Jóhannsdótt-
ir, nýútskrifaður myndlistarnemi, sýn-
ingu í Gallerí Sólon íslandus. Eins og
flestum myndlistarmönnum finnst henni
erfitt að lýsa myndverkum sínum með
orðum en segir þó að þær byggist að
nokkru á hljómfalii náttúrunnar; á mikilli
orku, enda hefur hún gaman af dansi sjálf.
Anna hefur mikið dansað og sýnt Afró-
dansa í Kramhúsinu.
Fimmtán stórar myndir verða á sýningu
hennar Sólon Islandus ffam til 23. októb-
er. En því miður getur hún ekki verið við-
stödd fyrstu einkasýningu sína þar sem
hún er nú komin til Parísar í framhalds-
nám við hin virta listaskóla École Nation-
ale Supérieure des Arts Décoratifs.
Valdemar Orn Flygenring sem flækingurinn Lee og Magnús Ragn-
arsson sem menntamaðurinn Austin.
Marga dreymir um að vera einhverj-
ir allt aðrir en þeir eru og það verður
fýndið að sjá menn rembast við það.
En þegar einstaklingur kemur und-
an þeim leik stendur hann eftir af-
skaplega lítill sem er harmrænt: Að
sjá þetta lítinn karl undir þessum
stóra fleti.“
Það er líklega rétt að þú fáir að
svara spurningunni: Hvaða erindi á
þetta við okkur?
„Eins og titillinn ber með sér er
þetta vestri og vestrastemmningin er
mjög sterk hér þó að við þykjumst
vera orðin mjög kúltiveruð. Menn
eru í atkvæðakaupum og dílingum
og subbuskap. Pólarnir, plús og
mínus, eru sterkir í verkinu. Við er-
um með þessa tvo bræður. Annar
hefur gengið menntaveginn en hinn
er fullkominn flækingur — búinn
að standa í dílíngum og alls konar
hlutum og heldur því alltaf fram að
hann geti komið sér áfram í ein-
hverju frjálsu framtaki. Svo kemur
það upp úr kafinu að það eru allt
einhverjir falskir draumar. Bræð-
urnir berjast og þegar það gerist
skapast mikil eyðilegging og yfirleitt
tapa allir. Þessir menn gleyma sér í
miklli baráttu sem felur í sér mikla
eyðileggingu. Þeir leggja heimilis-
tæki hverfisins í rúst, búsáhöld, rit-
vélar og svo framvegis og stúta
heimili móður sinnar.“
Er ekki dýrt að vera með þessi lœti?
„Jú, og þetta stendur í járnum
peningalega - algjör Las Vegas
Bíó
sig líklega hafa fundið fýrstur allra)
og í því hvað rússnesku aukaleikar-
arnir eru heillandi viðkunnanlegir
og eiga heillandi bágt og eru því eig-
inlega stikkfrí frá því að leika, heldur
mega bara vera sitt dásamlega rúss-
neska sjálf.
■ Danir fara til Rússlands að
leita að einhverri mikilvægri nið-
urstöðu og úr verður bastarður.
Rökréttur heimur
Gumps
Forrest Gump
BIóhölunni, HAskólabIöi
Helsti kosturinn við Forrest Gump
er að hann er alltaf samur við sig. Það
er alveg sama hvernig heimurinn
verður vitlausari og vitlausari og allir
eru að farast í honum, tortíma öðrum
en þó aðallega sjálfúm sér - Forrest
Gump er alltaf hárnákvæmt trúr upp-
lagi sínu.
Gump lifir á litlum bút af heimin-
um og hann tekur þennan bút með
sér hvert sem hann fer. Besti vinurinn
sem hann eignast er annar afglapi sem
lifir á öðrum jafnagnarsmáum bút.
Það er dæmi um finlega frásagnarlist
bíómyndarinnar að bútarnir þeirra
vinanna tengjast ekki. Þeir reyna ekki
að skilja hvor annan, gefa neitt eða
taka neitt hvor frá öðrum - þannig
byggist vinátta þeirra á fullkominni
tillitssemi og virðingu.
Ástæður Gumps fýrir því að gera
eitthvað eru alltaf fullkomlega ein-
faldar og rökréttar - á sinn hátt. En
það eru ekki ástæður hinna sem telja
sig virka og jafnvel mikilvirka þátttak-
endur í sjónarspili lífsins. Kannski fer
Gump svipaða leið og þeir - af því
þangað eru allir að fara - en í allt öðr-
um erindagjörðum. Og af því kvik-
myndin heldur sig samviskusamlega
við sjónarhorn Gumps fer áhorfand-
anum smátt og smátt að finnast að
einungis búturinn hans sé raunveru-
legur; að heimur Gumps sé rökréttur,
heimur hinna rökleysa.
Flestir nema hann hendast um eins
og vígahnettir, í spennu sem er nánast
tilgangur í sjálfú sér. Hún er enda-
slepp en stundum er hún eins og
dýpsta merking þess að lifa. Gump er
álengdar en annað veifið slæðist hann
óvart inn í þennan flókna leik, líkt og
til að árétta það hittir hann þrjá
Bandaríkjaforseta, spilar borðtennis í
Rauða-Kína og kemur upp urn Wat-
ergateinnbrotið, en alltaf án þess að
hafa snoðrænu um reglurnar. Á end-
anum er það samt ekki hann sem er
útúrdúr heldur allt hitt sem án afláts
leitaði frá útjaðrinum inn að miðju.
Hann er fullkomlega heilsteyptur og
með hann í forgrunni verður bak-
sviðið, saga Bandaríkjanna í þrjá ára-
tugi, eins og dauft flökt; líf æskuástar-
innar sem lætur berast með öllum
tískubylgjum þessa tímabils eins og
gráthlægilegt fikt.
Að þessu leyti er Gump heilagur
maður, heilagur bjáni. Heimur hans
er lokað kerfi. Efasemdir ná ekki að
brjótast þangað inn og heldur ekkert
illt. Góðmennska hans byggist frekar
á eðlisávísun en einhverju siðferðis-
kerfi. Mitt í bjánaskapnum heldur
hann alltaf sinni reisn. Og þar er hann
svosem ekki einn á báti. Svona per-
sónur eru ekki nýgræðingar í heims-
bókmenntunum eða kvikmyndasög-
unni. Gump hefúr ýmsa drætti frá
náungum eins og góða dátanum