Helgarpósturinn - 02.01.1995, Blaðsíða 6

6
MORGUNPOSTURINN FRETTIR
MÁNUDAGUR 2. JANÚAR 1995
Óhreinu
bömin hennar Evu
„Skilningur er miklu minni á þörfum geðsjúkra
barna en fullorðinna," segir Páll Ásgeirsson
geðlæknir. „Við getum varla sinnt alvarlegustu
tilfellunum og forvarnarstarf liggur niðri.“
Ófremdarástand í málefnum
geðsjúkra barna eftir að
legudeildinni var lokað 16.
desember
Talið er að um fímmtungur
barna þjáist af geðrænum truflun-
um af einhverjum toga þó aðeins
brot af þeim hópi fái viðunandi
geðmeðferð. Ófremdarástand ríkir
í málefnum geðsjúkra barna og
fjöldi foreldra er á biðlistum með
börnin sín hjá Barna- og unglinga-
geðdeildinni við Dalbraut. Deildin
sinnir geðsjúkum börnum fram að
sautján ára aldri en legudeild barna
þurfti að loka þann 16. desember
vegna fjárskorts. Alls 15
börn eru á biðlista á
legudeild og 20 önnur
bíða eftir að komast í
fyrsta viðtal hjá geðlækni
á göngudeild. Að sögn
Páls Ásgeirssonar,
geðlæknis á Dalbraut,
þyrfti að margfalda öll
stöðugildi með tíu til að
geta sinnt þessum mála-
flokki á þann hátt sem
gerist í nágrannalöndun-
um. MORGUNPÓSTUR-
INN ræddi einnig við for-
eldra sem kvarta ekki
einungis yfir úrræðaleysi
í kerfinu heldur yfir lít-
ilsvirðingu á aðstæðum
foreldra sem þeim finnst
þeir verða varir við í
kerfinu.
Fengu tými
en engin stöðu-
gildi
Það var árið 1987 sem
legudeild fyrir unglinga
var tekin í notkun en fyr-
ir þann tíma hafði sára-
lítið verið gert til að
mæta þörfum stofnunar-
innar fyrir aukið hús-
rými. Legudeildinni
fylgdu þó engin stöðu-
gildi og því var gripið til þess ráðs
að loka deild 11 á Kleppi og sér-
menntað starfsfólk hefur að öðru
leyti þurft að kreista úr starfsemi
stofnunarinnar sem var aðþrengd
fyrir.
Unglingadeildin er rekin með
aðstoðarlæknum eingöngu en
þangað vantar tilfinnanlega sér-
fræðing og félagsráðgjafa en hér um
bil allir unglingar á deildinni eru
illa félagslega settir.
Lokað frá
miðjum desember
„Meðan legudeild barna er lokuð
um helgar er ekki hægt að taka þar
inn börn utan af landi,“ sagði Páll
Ásgeirsson.
I tvö ár hefur legudeild barna,
sem rúmar sex einstaklinga, verið
rekin með því að loka yfir jól og um
helgar og í ár var gripið til þess ráðs
að loka legudeildinni alveg frá 16.
desember og fram yfir áramót.
Það hefur komið fyrir að slegið
hefur í brýnu milli stofnunarinnar
og Félagsmálastofnunar þar sem
ekki hefur alltafverið unnt að sinna
þeim tilfellum á Dalbraut þar sem
truflana verður vart hjá börnum
sem eru skjólstæðingar stofnunar-
innar. „Talsverður hluti barna sem
geðdeildin hefur til meðferðar er
viðloðandi Félagsmálastofnun á
einn eða annan hátt og koma þar til
bæði erfðir og umhverfi,“ sagði
Páll.
Sinnum einungis al-
variegustu tilrellunum
Á göngudeild Barna- og ung-
lingageðdeildarinnar eru nú 3,7
stöðugildi, ein 70 prósent staða fyr-
ir geðlækni, tvær fullar stöður fé-
lagsráðgjafa og ein fyrir sálfræðing.
Það er ekki mikið þegar haft er í
huga að þessi göngudeild þjónar
öllum börnum og unglingum
landsins, 60 til 70 þúsund talsins.
Biðlistarnir sýna ennfremur að
þörfin er mikil og ótrúlegt að þarna
skuli hafa verið gripið til sparnað-
arráðstafana.
Á Dalbraut koma 2-300 ný til-
felli á ári og er það að sögn Páls að-
eins kúfurinn af ísjakanum. „Við
getum einungis sinnt alvarlegustu
tilfellunum og eigum erfitt með að
anna þeim. Allt forvarnarstarf hef-
ur setið á hakanum því
við höfum ekki bol-
magn til að sinna
fræðslu á vettvangi,
það er í skólum og á
heilsugæslustöðvum,
spítölum og barna-
heimilum. Stór hluti
geðsjúkra barna er
haldin ofvirkni og við
höfum menntað okkur
vel á því sviði og getum
haldið námskeið og
fyrirlestra en þarna
skiptir miklu máli að
það sé gripið snemma í
taumana og komið í
veg fyrir að fjölda þess-
ara barna bíði þau ör-
lög að enda sem baggi á
samfélaginu, það er,
sem afbrotamenn,
skjólstæðingar Félags-
málastofnunar eða
daga uppi í geðbatter-
íinu. Við höfum ekki
getað sinnt fræðslu á
þessu sviði og hvað þá
getað elt uppi þessar
truflanir úti í samfélag-
inu.“
Lítilsvirðing
afhálfu
starfsfólks
MORGUNPÓSTURINN hafði
spurnir af því að margir foreldrar
sem eiga geðsjúk eða atferlistrufluð
börn teldu sig hafa orðið fyrir lítils-
virðingu af hálfu fólks í kerfinu.
Móðir sem á geðsjúkan dreng segir
að þegar drengurinn hennar var
fimm ára gamall hafi hann tekið
æðiskast og gengið berserksgang í
íbúðinni en hún var þá með yngsta
barnið sitt þriggja mánaða og ann-
an son sinn heima. Hún hringdi á
næturlækni og bað um aðstoð en
þegar hann kom á staðinn hringdi
hann á geðdeildina á Dalbraut þar
sem drengurinn hafði verið til
meðferðar og bað um neyðarinn-
lögn. Beiðninni var neitað og varð
læknirinn mjög reiður og taldi að
deildinni bæri að sinna bráðatilfell-
um sem þessum. Málalyktir urðu
þær að drengurinn var vistaður á
einu af vistheimilum Reykjavíkur-
borgar. Þá gerðist það að móðirin
var beðin um að skrifa undir fóst-
urbeiðni fyrir drenginn þar sem að-
stæður væru of erfiðar til að hún
gæti haft hann hjá sér. Það var eina
hjálpin sem henni bauðst og var
gengið svo hart að henni að hún
brá á það ráð að biðja barnsföður
sinn, sem hafði haft lítið sem ekkert
að segja af drengnum, að taka við
forræðinu og gerði hann það og tók
drenginn til sín tímabundið. Lauk
þar með afskiptum vegna þess að
enginn í kerfinu virtist efast um
hæfni föðurins til að hafa drenginn.
Eftir stuttan tíma var hann kominn
aftur til móður sinnar.
Drengurinn rústaði
viðtálsherberginu
Umræddur drengur fékk grein-
ingu inni á Dalbraut þegar hann
var þriggja ára gamall og var hún sú
að truflunin væri að völdum fæð-
ingaráverka. Fyrir fjórum árum
síðan var hann greindur ofvirkur á
Greiningarstöð ríkisins en er nú á
biðlista eftir nýrri greiningu á Dal-
braut. Nú í desember kom móðirin
að lokuðum dyrum á barnalegu-
deildinni en hún hafði vonast til að
hann kæmist þangað inn um tíma.
Móðirin hefur nú tekið hann af öll-
um lyfjum en hann hefur fengið
geðlyf, bæði örvandi og þunglynd-
islyf öðru hverju frá því að hann var
þriggja ára gamall. Henni finnst
það ekki forsvaranlegt að hann sé á
lyfjum meðan endanleg greining
liggur ekki fyrir og gagnrýnir það
að læknar skuli líta á það sem úr-
ræði eins og málum er háttað. Hún
segir að síðasti geðlæknir sem hafði
drenginn til meðferðar hafi gripið
lyfseðil og fyllt hann út eftir að
drengurinn rústaði viðtalsherberg-
inu.
Drengurinn fær fyrirvaralaust
æðisköst og hendir þá og brýtur
hluti og verður mjög árásargjarn,
hinir drengirnir hafa misst vini af
þessum sökum, auk þess hefur
vinnutap móðurinnar haft áhrif á
fjárhag heimilisins, en hún hefur
ekki getað unnið úti um langa hríð
sökum þessa. Móðirin hefur aftur
fengið tímabundna aðstoð og dvel-
ur drengurinn nú öðru hverju á
vistheimili fyrir börn á Laugarás-
vegi sem barnaverndarnefnd hefur
úrskurðað í fóstur.
Það er þó ljóst að slík úrræði eru
óviðunandi og koma aldrei í stað-
inn fyrir úrbætur, enda síst hægt að
auka álagið á börnin þar sem þau
koma úr erfiðum heimilisaðstæð-
um fyrir.
Líf mitt í allsherjar
rannsókn
Önnur einstæð móðir með
þungt heimili og ofvirkan dreng
sagðist hafa orðið fyrir miklum
vonbrigðum með samskipti sín við
starfsfólk Dalbrautar þegar hún
leitaði þangað með drenginn sinn í
greiningu. Hann hafði byrjað í al-
mennum skóla sex ára gamall en
kennarinn hafði kvartað undan
hegðun drengsins og skólasálfræð-
ingur við viðkomandi skóla vísað
honum í sérdeild í öðru hverfi.
Drengurinn var óánægður í sér-
deildinni og móðurinni fannst
klént að hann fengi ekki aðstoð við
skólann sem hann þyrfti þannig að
hann gæti verið með jafnöldrum
sínum. Það varð til þess að hún
komst eftir nokkra bið með dreng-
inn í greiningu inn á Dalbraut. „Þar
var allt mitt líf sett í eina allsherjar
rannsókn og á niðurlægjandi for-
sendum enda fannst mér að sökin
væri allt í einu orðin mín, og eng-
inn virtist hafa neinn skilning á því
að mínar aðstæður gætu verið erf-
iðar en ég er ein með stórt heimili.
Það sló mig líka að foreldrarnir sem
voru þarna með börnin sín voru yf-
irleitt fátækt fólk og ég hugsaði
hvort að vandamálið væri einangr-
að við það eða hvort hinir gætu
leitað annarra úrræða enda þurfa
aðstæður manns að vera mjög au-
mar til að hægt sé að þola svona
framkomu."
Hæfni mín
dregin í efa
„Drengurinn reyndist vera of-
virkur en nú var vandamálið
stærra, því að hann var settur á lyf
sem gerðu hann sljóan og fjarræn-
an,“ sagði móðirin. Hér um bil allt
sem hann tók sér fýrir hendur var
gert tortryggilegt. Það tók eiginlega
steininn úr þegar einn félagsráð-
gjafi úrskurðaði að hann ætti ein-
ungis að leika sér með kubba því að
ef hann fengi að leika með kalla þá
yrðu leikirnir gjarnan ofbeldis-
kenndir. Mér hefur fundist á því
sem ég þekki til að drengir sviðsetji
yfirleitt lífið á þennan hátt, það er
góði kallinn og vondi kallinn og sí-
felld barátta milli þess.
Eftir því sem mitt líf og aðstæð-
ur urðu tortryggilegri í augum
starfsfólksins þá varð ég hræddari
um að missa hann og leitaði ráð-
legginga hjá öðrum sem höfðu ver-
ið þar með börnin sín. Mér var þá
sagt að segja já við öllu sem þeir
segðu og leika leikinn til enda og ég
gerði það eftir bestu getu. Það fór
nú samt þannig að það var haldinn
fundur þar sem hæfni mín til að
annast drenginn var dregin í efa,
þótt ég eigi tvö önnur börn sem
ekkert amar að og þyki hæf til að
ala upp. Ég bað þá um fund með fé-
lagsráðgjafa frá Félagsmálastofnun
og eftir það drógu þau í land en ég
tók drenginn minn og hef ekki leit-
að til þeirra síðan.
Hann er nú loksins, sjö ára gam-
all, kominn í sérdeild með jafnöldr-
um sínum og sækist námið vel.
Hann er auðvitað oft erfiður og
þarf stöðuga athygli en ég hef reynt
að fylgjast með því sem er fjallað
um þessi mál og gef honum til
dæmis engan sykur. Það er mjög
bágt ástand í þessum málum og það
þarf að auka aðstoð við foreldra og
börn svo um munar en fólk þarf
óhrætt að geta leitað þeirrar litlu
aðstoðar sem býðst. Ég er enn
hrædd þegar ég hugsa um þá lítils-
virðingu sem mér fannst ég finna
inni á Dalbraut og andrúmsloftið
þar sem mér fannst þrungið
spennu og ekki bættu úr skák eilífar
fundarsetur sem oftar en ekki end-
uðu í rifrildi."
Geðmeðferð barna
situr á hakanum
Þó að umræða um alþjóðlegu
heilbrigðisáætlunina, Heilbrigði
handa öllum árið 2000, hafi vissu-
lega skilað sér í umræðu inn í geð-
heilbrigðiskerfi barna standa litlar
vonir til þess að það sé hægt að
fylgja henni eftir. Þar er stefnan sú
að flytja þungann í heilbrigðiskerf-
inu yfir í forvarnir. „Fórvarnarstarf
er í Íamasessi og geðdeildin eins og
hún er núna er brunalið sem vissu-
lega reynir að kljást við afleiðing-
arnar en orsakirnar verðum við að
láta vera eins og málum er háttað í
dag,“ sagði Páll Ásgeirsson. „Geð-
meðferð barna hefur setið á hakan-
um þó að rekja megi umtalsverðar
framfarir í meðferð fullorðinna á
undanförnum árum og ekki bætti
úr skák niðurskurðurinn fyrir
tveimur árum.“ Þar var höggvið
þar sem síst skildi. -ÞKÁ