Helgarpósturinn - 22.02.1996, Blaðsíða 4
FIMIVmJDAGUR 22. FEBRUAR1996
Ásakanir á hendur herra Ólafi Skúlasyni biskupi um aö hann hafi í
starfi sínu sem prestur sýnt konum kynferðislega áreitni hafa vak-
ið gífurlega athygli. Biskup segir að um ósannan áburð sé að
ræða, en siðanefnd Prestafélagsins fjallar nú um málið. Sigrún
Pálína Ingvarsdóttir, sem kærir biskup fyrir meinta nauðgunartil-
raun, reyndi árið 1979 að fá málið tekið fyrir en án árangurs. Fleiri
konur hafa nefnt nafn biskups vegna sambærilegra mála. Sæ-
mundur Guðvinsson skoðaði stöðu mála.
Fleiri konur
með sakir
á biskupinn
Þl
ær ásakanir sem fram
|hafa komið um að herra
Ólafur Skúlason biskup
hafi beitt konur kynferðislegri
áreitni, er hann var sóknar-
prestur, hafa valdið gífurlegri
ólgu innan prestastéttarinnar
og vakið þjóðarathygli. Biskup
hefur vísað þessum ásökunum
á bug. Heimildir Helgarpóstsins
herma að fleiri konur íhugi að
leggja fram kærur á hendur
biskupi. Samkvæmt traustum
heimildum blaðsins hefur nafn
biskups meðal annars verið
nefnt af litlum hópi kvenna
sem hafa leitað aðstoðar eftir
að hafa orðið fyrir kynferðis-
legri áreitni. Sigrún Pálína
Ingvarsdóttir, sem lagt hefur
fram kæru vegna meints áreit-
is Ólafs Skúlasonar árið 1979,
mun það ár jafnframt hafa
greint herra Sigurbimi Einars-
syni, þáverandi biskupi, frá
málinu og einnig mun hún hafa
leitað til embættismanna í
dóms- og kirkjumálaráðuneyt-
inu, en enginn árangur orðið. Á
þeim tíma var Ólafur Skúlason
aftur á móti formaður Hins ís-
lenska prestaféiags.
Reyndi að kæra 1979
Samkvæmt heimildum
blaðsins fór Sigrún Pálína Ingv-
arsdóttir til herra Sigurbjörns
Einarssonar biskups árið 1979
og greindi honum frá því að
hún hefði orðið fyrir áreitni af
hálfu Ólafs Skúlasonar, sóknar-
prests síns, er hún leitaði til
vegna skilnaðar. Sömu heim-
ildir segja að Sigurbirni hafi
orðið mikið um þetta og ætlað
að kanna málið. Ennfremur á
Sigrún Pálína að hafa leitað til
embættismanna dóms- og
kirkjumálaráðuneytisins vegna
þessa máls. I dómsmálaráðu-
neytinu könnuðust menn ekki
við að málið hefði komið þar
upp þegar/ZPspurðist fyrir um
það í gær. Hins vegar eru sum-
ir þeir er þar störfuðu árið
1979 nú hættir störfum, þar á
meðal Baldur Möller sem var
ráðuneytisstjóri og sá maður
sem einkum annaðist málefni
kirkjunnar. Þórhallur Óiafs-
son, aðstoðarmaður Þorsteins
Pálssonar dómsmálaráðherra,
sagði í samtali við HP í gær, að
ráðuneytið hefði ekkert með
þá kæru að gera nú sem væri
fyrir siðanefnd Prestafélags-
ins. Biskupsstofa væri sjálf-
stætt embætti.
Á árum áður gegndi stjórn
Hins íslenska prestafélags því
hlutverki sem siðanefnd fé-
lagsins annast nú. Ólafur
Skúlason var í stjórn félagsins
frá 1968 til 1980 og formaður
Þorsteinn Páls-
son dóms- og
kirkjumálaráð-
herra: Aðstoð-
armaður hans
segir að ráðu-
neytið komi
ekkert nálægt
kæru Sigrúnar
Pálínu.
Sigurbjörn Ein-
arsson: Fékk
sem biskup ár-
ið 1979 mál
Sigrúnar Pál-
ínu Ingvars-
dóttur inn á
borð til sín.
Séra Vigfús
Þór Árnason:
Sinnti máli Sig-
rúnar Pálínu
ekki frekar en
Pálmi Matthí-
asson árið áð-
ur.
Séra Pálmi
Matthíasson:
Af einhverjum
orsökum lét
hann hjá líða
að koma máli
Sigrúnar Pál-
ínu áfram árið
1994.
frá 1974. Meðal þeirra sem
sátu í stjórn félagsins er meint-
ir atburðir áttu að hafa gerst
var séra Þorbergur Kristjáns-
son. Hann sagði í samtali við
HP að þetta mál hefði örugg-
lega ekki komið til kasta stjórn-
arinnar. Það gæti hann fullyrt.
Kærir aftur
Vitað er að Sigrún Pálína leit-
aði til séra Pálma Matthías-
sonar vegna sama máls árið
1994 en hann lét hjá líða að
koma málinu áfram. Árið 1995
leitaði Sigrún jwí til séra Vig-
fúsar Þórs Ámasonar, sem
sinnti málinu ekki heldur. Það
var ekki fyrr en hún kærði Vig-
fús Þór til siðanefndar fyrir að
aðhafast ekkert að hjólin fóru
að snúast. Siðanefnd náði sátt-
um milli Vigfúsar og Sigrúnar
vegna þessa en vísaði kæru
hennar á hendur biskupi hins
vegar til stjórnar Prestafélags-
ins, sem ákvað að siðanefnd
skyldi fjalla um kæruna. í síð-
ustu viku var haldinn árang-
urslaus sáttafundur með Sig-
rúnu Pálínu og Ólafi Skúlasyni
biskupi í þessu máli.
Staðfestir eitt mál
Siðanefnd Prestafélagsins er
skipuð þremur mönnum, þar af
tveimur prestum. Biskup skip-
ar einn, stjórn Prestafélagsins
annan og Siðfræðistofnun Há-
skólans þriðja nefndarmann-
inn. Nefndin hefur starfað um
eins og hálfs árs skeið og úr-
skurðað í fimm málum á þeim
tíma, meðal annars í máli Sol-
veigar Lám Guðmundsdóttur
sóknarprests sem mikið var
rætt um og snerti siðferðilegt
álitamál. Formaður siðanefnd-
arinnar er séra Úlfar Guð-
mundsson, sóknarprestur á
Eyrarbakka. Helgarpósturinn
spurði séra Úlfar hvort nefndin
væri að fjalla um eina kæru á
hendur biskupi eða hvort þær
væru fleiri:
Herra Ólafur Skúlason
biskup: Sætir nú þung-
um ásökunum sem
munu vafalítið kosta
hann embættið ef þær
reynast sannar.
„Af hálfu nefndarinnar hefur
bara eitt mál verið staðfest.
Fréttir um annað eru komnar
annars staðar frá. Nefndin mun
ljúka við að fjalla um málið eftir
nokkra daga og greina þá opin-
berlega frá niðurstöðunni,"
sagði Úlfar. Hann vildi lítt ræða
þann möguleika að sú staða
gæti komið upp að málinu yrði
vísað til stjórnar Prestafélags-
ins og biskups, teldist það
mjög alvarlegt. Því yrði þá
væntanlega vísað til biskups-
embættisins sem slíks. Annar
viðmælandi blaðsins úr hópi
presta taldi víst að ef þessi
staða kæmi upp þyrftu vígslu-
biskupar að fjalla um málið í
stað biskups.
Fleiri mál á biskup?
Fram hefur komið í fréttum
að kona nokkur hafi kært bisk-
up fyrir meinta kynferðislega
áreitni er þau hittust í Kaup-
mannahöfn fyrir mörgum ár-
um. Eins og fram kemur hér að
framan vildi formaður siða-
nefndar aðeins staðfesta að eitt
mál væri þar til meðferðar, en
hvorki játaði né neitaði er hann
var spurður hvort einnig væri
um annað mál að ræða.
Samkvæmt traustum heim-
ildum Helgarpóstsins hefur bor-
ið við að konur, sem leitað hafa
aðstoðar vegna meintrar kyn-
ferðislegrar áreitni, hafi nefnt
nafn biskups í því sambandi.
Samkvæmt sömu heimildum er
þó ekki um að ræða að konur
hafi komið eingöngu af tilefni
sem þær rekja til biskups, held-
ur hafi þær nefnt hann ásamt
öðrum er eiga að hafa áreitt
þær á þennan hátt. Aðrar heim-
ildir blaðsins segja að hér sé
um margar konur að ræða og
sumar þeirra íhugi að leggja
fram kæru í kjölfar þess að Sig-
rún Pálína ákvað að halda kæru
sinni til streitu.
Ekki tókst að ná tali af herra
Ólafi Skúlasyni vegna þessa
máls né heldur biskupsritara,
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir og
skilaboð. Eins og áður greinir
hefur biskupinn vísað ásökun-
um á hendur sér á bug sem
ósönnum áburði.
Hver er siðferðilegur þungi ásakana
sem biskup landsins verðurfyrir?
Staða biskups
krefst flekkleysis
Asakanir af þessu tagi eru
alltaf alvarlegar fyrir
hvern sem er. En auðvitað
kemur alltaf sérstakur þungi í
svona ákæru þegar um er að
ræða mann sem gegnir svona
mikilli ábyrgðar- og eiginlega
fyrirmyndarstöðu, sem krefst
ákveðins flekkleysis. Ef svona
ásökun reyndist sönn gagn-
vart manni sem gegnir starfi
biskups gæti hann vart haldið
embættinu,“ sagði Vilhjálmur
Árnason, dósent við heim-
spekideild Háskóla íslands, í
samtali við Helgarpóstinn.
Vilhjálmur var spurður álits
á þeim ásökunum sem herra
Ólafur Skúlason biskup er
borinn út frá siðferðilegu sjón-
armiði. Vilhjálmur tók það
skýrt fram að hann væri með
svari sínu ekki að segja neitt
um sannleiksgildi þeirra ávirð-
inga sem hér um ræðir.
„Biskupinn var ekki í núver-
andi stöðu þegar þetta atvik á
að hafa gerst, en var hins veg-
ar prestur á þeim tíma. Það
breytir þó ekki þunga málsins
nú. Það eru mörg störf sem
menn gætu haldið áfram í
Vilhjáimur Arnason, heimspeking-
ur við Háskóla íslands: Ef svona
ásökun reyndist sönn getur
biskup vart haldið embættinu.
þrátt fyrir að hafa orðið upp-
vísir að svona atferli, en það á
varla við um starf biskups,“
sagði Vilhjálmur Árnason.
Siðanefnd Prestafélagsins
hefur til þessa haft þá reglu að
taka aðeins fyrir mál sem
henni berast innan eins árs frá
þvf þau hafa átt sér stað. Vil-
hjálmur var spurður hvort það
væri eðlilegt að nefndin hefði
slík tímamörk.
„Jafnvel þótt nefndin miðaði
við tíu ár þá er það mál, sem
nú er til umræðu, ennþá eldra
en það. Það getur vel verið að
það sé hæpið að miða mörkin
við eitt ár. Hins vegar er varla
hæpið að setja einhver tíma-
mörk, þótt siðferðilegar
spurningar fyrnist ekki á ein-
hverjum tilteknum árafjölda.
En mér þykir ekki óeðlilegt að
siðanefndin setji ákveðin
mörk um hversu gömul mál
hún tekur til meðferðar,“ sagði
Vilhjálmur Árnason.
Þær reglur gilda hjá siðanefnd Prestafélagsins að nefndin skuli leita sátta í málum sem henni
berast. Ef nefndin kemst að þeirri niðurstöðu að meint brot sé mjög alvarlegt er því vísað til
stjórnar Prestafélagsins og biskups. En hvað ef biskup á sjálfur aðild að meintu broti?
Ekki gert ráð fyrir þeim möguleika
ær reglur giida almennt hjá
Þ'.
siðanefnd Prestafélagsins
um meðferð mála sem til henn-
ar berast að nefndin tekur mál-
ið fyrir og reynir í öllum tilvik-
um sættir milii aðila. Nefndin er
því í rauninni líka sáttanefnd og
í flestum tilvikum takast sættir
fyrir tilstilli nefndarinnar. Hún
er áheyrnaraðili ef einhver hef-
ur eitthvað fram að færa gegn
félaga í Prestafélaginu og reynir
sættir,“ sagði Geir Waage, for-
maður Prestafélagsins, er Helg-
arpósturinn spurði hann hvern-
ig siðanefnd félagsins afgreiddi
mál sem hún fengi til meðferð-
ar.
„Ef það gengur ekki á siða-
nefnd það úrræði að ljúka mál-
inu á sínu stigi, til dæmis með
áminningu eða einhverju slíku.
Það á við ef meint brot er talið
vera í minna lagi. Ef siðanefnd
kemst að þeirri niðurstöðu að
mál sé alvarlegt þá vísar hún
málinu til stjómar Prestafélags-
ins og ef málið er mjög alvar-
legt er því vísað til Prestafélags-
stjórnar og biskups," sagði
Geir.
Hvað tekur þá við hjá
stjórn félagsins og biskupi?
„Það fer aigjörlega eftir eðli
mála og er metið í hverju ein-
stöku tilviki hvaða úrræði eru
fyrir hendi.“
En er hœgt að vísa máli til
stjórnar Prestafélagsins og
biskups ef biskup sjálfur er
aðili að máli sem kœrt er?
„Það hefur ekki reynt á það
og yfirhöfuð hafa menn kannski
ekki gert ráð fyrir þeim mögu-
leika. Ég hugsa að sá möguleiki
hafi lítt verið skoðaður. Þetta
er eigi að síður alveg gild al-
menn regia, því biskupinn er
æðsti maður kirkjunnar og hef-
ur mjög mikið yfir prestunum
að segja. Hann er tilsjónaraðili
þeirra. Það er því eðlilegt, ef
upp koma alvarlegar ásakanir
sem prófast á presta, að biskup
sé sá aðili sem fær þær til vitn-
eskju og aðgerða eftir því sem
rétt telst vera.“
En ef aðili i minniháttar
máli er óánœgður með úr-
skurð siðanefndar, getur
hann þá áfrýjað þeim úr-
skurði?
„Það hefur ekki reynt á það
held ég. Siðareglur okkar eru
nýlegar og raunar erum við
eina prestafélagið á Norður-
löndum sem er með sérstaka
siðanefnd. Þessar siðareglur
eru þriggja ára gamlar og koma
til endurskoðunar á aðalfundi í
vor, samkvæmt ákvæði sem
sett var þegar þær voru sam-
þykktar á sínum tíma. Það má
því segja að hvorki sé komin
fullmótun á reglurnar né frarn-
Geir Waage, formaður Prestafé-
lagsins: Ef málið er mjög alvarlegt
vísar siðanefnd málinu til Presta-
félagsstjórnar og biskups.
kvæmd þeirra. Menn eru ennþá
að læra og átta sig á því hvernig
hlutunum er best fyrirkomið.“
Hafa rnörg mál komið til kasta
nefndarinnar til þessa?
„Ég man það ekki nákvæm-
lega. Það hafa nokkur mál kom-
ið til nefndarinnar, en þau eru
mjög mismunandi. Einhver mái
hafa komið upp sem siðanefnd
hefur lokið með sátt á milli að-
ila og einhverjum málum hefur
verið vísað til stjórnar Prestafé-
lagsins.
Áður en siðanefndin tók til
starfa var stjórn Prestafélags-
ins sjálfkrafa jafnframt siða-
nefnd og það var ekki gott fyrir-
komulag,“ sagði Geir Waage.
-SG