Alþýðublaðið - 27.01.1972, Blaðsíða 6

'&IÍPMWJJ
ISMeIE)
Útg. Alþýðuflokkurinn
Bitstjóri:
Sighvatur Björgvinsson
Loks kom loðnuverðið
I gær kom loks tilkynningin um verð-
ákvörðun á loðnu. Það mál varð ekki út-
kljáð fyrr en eftir að veiðin hafði hafizt.
Sjómenn höfðu neyðst til þess að hefja
veiðina áður en þeir vissu nokkuð um
verð það, sem þeim var ætlað að fá.
Ákvörðunin um loðnuverðið hafði dreg-
izt u. þ. b. mánuði lengur, en eðlilega
hefði átt að vera.
I fyrra vetur, þegar loðnuverðið var
síðast ákveðið, dróst sú ákvörðun rétt
aðeins fram yfir áramót. Mikið veður
var gert út af því í blöðum þáverandi
stjórnarandstöðu og þá ekki sízt í Þjóð-
viljanum. Með stórum upphrópunum og
hávaðaköllum lét hann í ljós hneykslun
sína á vinnubrögðunum í sambandi við
verðákvörðunina. Loðnuvertðin væri í
hættu, sagði hann, sjómenn í óvissu og
allt væri þetta vitaskuld ríkisstjórninni
að kenna.
Nú er það ekki lengur A'lþýðuflokks-
maðurinn Eggert G. Þorsteinsson, sem
ígr með sjávarútvegsmál á fslandi, held-
wr Alþýðubandalagsmaðurinn Lúðvík
Jósefsson. Og nú er það í fyrsta skipti í
hnns ráðherratíð að þessu sinni, sem
loðnuverð er ákveðið. Sú verðákvörðun
kom ekki fyrr en 26. janúar, ekki fyrr,
en loðnuveiðin var þegar hafin.
En nú bregður svo við, að Þjóð-
viljinn þegir. Nú minnist hann ekki
einu orði á óvissrma hjá sjómönnum og
útvegsmönnum. Nú er að hans áliti ekk-
ert við það að athuga, þótt verðákvörð-
nnin dragist og það um allt að því heil-
an mánuð umfram eðlilegan tíma.
Ausið úr sjóðnum
En það er fleira í sambandi við verð-
ákvörðunina á loðnunni, en afgreiðslu-
mátinn einn, sem hefur miður farið, en
íífyrra. Verðið, bæði til útgerðarinnar og
til sjómannanna, er mun lægra. Þó eru
í verðinu innifaldar svo háar greiðslur
úr verðjöfnunarsjóði, að allar líkur
benda til, að sá hluti hans, sem er til
ráðstöfunar í sambandi við loðnuna,
gangi til þurrðar á árinu.
Verðjöfnunarsjóðurinn, sem loðnu-
sjómenn njóta nú góðs af, var stofnaður
að tilhlutan fyrrverandi ríkisstjórnar.
Eitt fyrsta verk ríkisstjórnar Ólafs Jó-
hannessonar var að skerða hann veru-
lega. Enn njóta sjómenn þó góðs af því,
að hann er til. Enn hefur ríkisstjórnínni
ekki tekizt til fulis að þurrausa þá sjóði,
sem henni voru eftir skildir. En þegar
henni hefur löks tekizt það, hvað tek-
ur þá við?
€
□ Streita — tízkuorð, sem
£ólk tekur sér iðulega í muiffi
án t>ess að gera sér grein fyrir
hinni eiginfegu merkingu þess.
En hvað sem því líður, þá
þekkja flestir fuilorðnir streitu
vanlíðanina að meira eða
minna leytí af eigin raun. En
hvað um börnin? Lifa þessar
elskulegu, sjálfsel'sku verur
fekki í sínum eigin, þrönga
heimi án þess a® hinir áleitnu
streituvaldar hinna fullorðnu
hafi nokkur áhrif á bau?
„Böm þjáð streitu", er nafn
ið á mikiu, vísindalegu rit-
verki, skrifuðu af sálfræðingi
að nafni Sula Wolff. í þessari
bók er sýnt fram á það liós-
um rökum hve hættulegt það
getur verið, ef áhyggjum bama
er ekkí sinnt og látið lönd og
leið, þegar illa liggur á þeim.
Maður á að láta Vandamál
þeirra ti'l sín taka og reyna að
leysa þau, Börn geta einnig
þjáðst af streitu.
KVÍÐI
Áreiðaulega eru ekki marg-
ir feffur eða margar mæður,
sem ekki hafa oft verið í sár-
um vafa um hvoi-t þau hafi
leyst eirihver vandamál í sam-
bandi við uppeldi barna sinna
á réttan hátt, eða hvort þau
liefðu ekki getað tekið á þeim
málum af meiri hyggni, og
þó enn færri, sem efcki hafa á
stundum verið gripin þungiim
ugg og kvíða vegna hátternis
baima sinna, segir j[- bókinni.
Og jafnvel þótt bókin sé fyrst
og frómst þeimi ætluð, sem
hafa það fyrir atvinnu að ann
ast börn, getur það yerið mjög
gagnlegt fyrir foreldra að
kynna sér hana.
STREITU-VALDAR
Suia Wolff til nefnir ýmis
atriði, sem fólk gerir sér ekki
almennt grein- fyrir að geti
valdið streitu. En öll börn fá
aðkenningu af streitu einhve-rn
tímia í uppvextinum, skrifar
hún. „Slys -eðá veikindi.fæð-
ing systkynis, flutniingur og
skólaskipti, hinar óhjákvæmi-
legu kröfur um aukinn broska
og stjóm á sjálfum sér. Þetta
eða eitthvað af þessu veldur
börn-um yfir-leitt einhvem-
tím-a streitu, sem síðan segir
til sín í vissum athafnatrufl-
unum eins og -martröð, rekkju
vætingu, reiðiköstum eða
hræðslu.“
íPái börnin nauðsynlega að-
stoð, komast þau þó yfir þétta,
að minnsta kosti oftast nær.
— Alvarlegir örðugleikar
segja þá fyrst til sín, þegar
streitan verður um megn eða
þeir fuliórðnu eru of önnum
kafnir tii að veita athygli þeim
framkomumerkjum sem sýna
að biarninu líði ekki nógu vel,
segir Sara Wolff. Og þá kemst.
maður ekki hjá því að leggja
þá sp-urningu fyrir sjálfan sig,
hvort það sé ekki harla oft
sem við' fuliörðna fólkíð, eig-
um of annríkt vegna okk
ar eigin vandamála.
— í alvarlegum tilvikum
getur það sem veldur truflun
barnanna dregið atíhýglina að
henni. Áðstandendur búast þá
við því að börniri sýn-i þess
merki að- þeim Ííði ekki eins
V.el og Skyldi, óg þegar þau
merki koma fram, er venjulega
tekið á þeiim af ski-lningi og
umbiurðarlyridi.
LÍFSAFSÍTAÐA
Hins vegar er það svo hvað
mörg börn snertir, að sú lífs-
afstaða sem orðið hefur h’lut-
skipti þeirra, virðist ekki slík
að þau þaxfnist sérstakrar að-
stoðar hennar vegna, en þá
sannar atferlistruflun þeirra
Ihið gagnstæða. Börn sem til
dæmis vekja á sér athygli fyr-
ir endurtekið hnupl eða gera
í buxurnar, þjást af óviður-
kenndri og dulinni streitu, og
oft eykur það svo á örðugleik-
ana að þess-i atferlistruflun
v'eldur neikvæðum viðbrögð-
um hjá fullorðria fólkinu.
Til þess að geta veitt aðstoð
þurfa menn að vita eitthvað
urn mismunandi þroskaáfanga
barnsins, og þar getur bók
þessi komið að gagni. 1 henni
er áherzlá á það lögð, að hver
þroskaáfongi 'hafi sín sérstöku
vandamál í för með sér, og
ólík-ar orsakir hræðslu komi
fram á hinum ýmsu þroska-
áföngum. Viðbrögð barnsins
gagnvart alvarl'egri streitu taki
og siamfelldum hreytingum. að
sama skapi og barnið eldist
og þroskast.
ILL ÖRLÖG
Þegar æska harnsins hefur
einkennzt af alvarlegi-i streitu
er eins og þroskun persónu-
leika þess' stöðvist, og þá kem-
ur fram atferlismáti, sem ein-
kennist af síendurtekn-u mis-
ræmi við umhverfið. Það er
eins og einhv-er ill örlög komi
í Veg fyrir að viðkomandi geti
notið hæfiileika sinna þegar
hann eldist.
Aðstoð við börn sem þjáð-
eru af streitu þénar tvennskon
ar tilgangi. Að dregið sé úr
ótta þeirra og í öðru lagi,
komdð í -veg fyrir óheillavæn-
legar afleiðingar varðandi per
sónugerðina síðar.
Og barnið getur ekki ein-
ungis- hafit tjón af því sem ger
ist, he-ldur einriig af því sem
ekkd gerist. Sé komið í veg
fyrir að harnið verði fyrir
þeirri rey-nslu- sem það getur
lært af, getur einnig það vald-
ið streitu.
SKREF AFTUR Á BAK
Sula Wolff ræðir þá atferl-
istruflun, sem flestir kannast
við,
— Þegar barn verður að
þola aðstæður, sem valda því
meíri- hræðslu en Það fær hor
ið, þá er til að einskcnar geð-
rænn öryggishemill opni því
leið — að yfirgefa þann- atferl
ismáta sem liæfir aldri þess og
hvertfa aftur til þess atferlis-
máta sem dugði þvf vel áðiur.
Álitið er að einmdtt þær að-
stæður, sem barnið flýr aftur
til, ákveðist af raunhæfri
reynslu þess á þessu fyrra ald
ursskeiði, sem. þar með verður
föist viðtaiðun. Ailt verð-
ur til þess að viðkoimandi man
það aldursskeið, hvort heldur
það var hræðsla eða mikil
ánægja, getur orðið föst við-
miðun, annað hvort jákvæð
eða neikvæð.
TORTRYGGNI
Hljóti barnið við-hlítandi um
önnun fyrstu ári'n., skapa-r það
traust. Ef þörfum kornabams-
ins er hins vegar ekki svarað
einis og ber, skapar það svart-
sýni og tortryggni. Mann-eskj-
ur athygli á þvf að mikjl.1
viðmiðun þessum árum, hneigj
ast að öðrum alla ævi, Mann-
eskjur ,sem tekið hafa riei-
kvæða viðmiðun, forðást hins
vegar all-a ævi að veröa öðrum
háðar.
VIDBROGD
Hve algengt er að þetta
gangi svo la-ngt, að kaHa m-egi
geðrænar truflanir? Sula
Woiff hefur komlzt að raun
um að um merkilegt samræmi
sé að ræða( hvað snertir mat
og tölur varðandi geðræna
trufliun mieðal skólabarna. At-
huganir sýn.a að mestu leytí
stöðugt að 5—10% barna á
skólaaldri eru þjáð alvaríeg-
urn, geðrænum trufiluinum. —
Þessi tála er um það bil tíu
s:nnum hærri tala en tala
þeirra barna, sem vísað er til
athugunar sálfræðinga.
Oft á fullorðna fólkið of
annríkt til að það taki
eftir erfiðleikum barna
6 Fimmtudagur 27. janúar 1972
áál
Sula Wolff vekur enn frem-
ur athygli á þvi' að mikill
meirihluti þeirra harna, sem
sálfræðingar fá til athugunar,
þjást ekki af neinum meðfædd
um ágö-Uum. Að minsta kosti
80% þeirra eru send til sál-
fræðilegrar meðferðar viegna
afbrigðilegra viðbragðá þeirra
gagnvart uggvænlegri reynslu
í fortíð eða nútíð'.
Og svo einkennilega vill til
að mismunur kynjan-na segir
til sín, eimnig h.vað þetta, sn-ert
ir.
— Það er til dæmis viður-
lr.ennd staðreynd, segir Su-la
Woiff, að það eru fle-iri dr-eng-
ir en stúlkur, sem þjást af at-
ferlistrufl-umum, hver-nig sem
þær svo lýsa sér. Því er oft
haidið fram, að þetta standi í
sambandi við þær ólíku félags
le-gu kröfur, sem gerðar eru til
pilta og stúlkn-a.
FESTA
Nýlegar athu-ganir varðandi
atferlii bamsins. eftir að það
kemst á fulloráinsaldur, með
samanburði við athuganir sem
gerðar voru á dagheimiium og
í .smábarnaskólum, sýna, að
enda þótt fullþroska kon-ur
haldi þeim persónulegu sér-
kenmum — hlédrægni eða
framgirni, ósjáltfstæði eða sjálf
slæði — sem fram komu hjá
he' m- á aldrinum þriggja. til
?vex ára, er samskonar fesíu
eicki að finma hjá körlum, hvað
sriertir persónuTega eiginleiká.
Þetta sannar greinitegá mun
á psrsóinuTeikaþroskun telpna
og drengja, sem sennilega
hyggist á félagsl'egum aðsiæð-
' um.
f/iENNTUN
Þegar Sula Wolff ræðir síð-
a-n möguleikana á að koma
þessum börnum til aðstoðar,
og þá með framtíðina fyrir
augum- segir hún:
— E'ims og er, þá er það eink
um tvennt, sem þjóðfélagið
verður að hafa í huga. í fyrsta
iagi að sjá svo um að nægilega
maiigt fólk hljóti þá menntun
sem með þarf til þess að geta
sin-nt þ-sim starf-a að aunast
börn, og í öðru lagi áð sjá
svo um að það fólk eigi alltaf
greiðan garig að sérfræðilegri
aðstoð. Enn fremur að öil slík
meðh'öndlun, bæði s-kyndiað-
stoð og langvarandi, sé háð
■stöð-ugri og nákvæmri endur-
skoðun..
BRAKSPÁR . • .________________
í einum k-aflia bókarinn.a-r,
þar sem f jallað er um að koma
í veg fyrir streitu og það sem
af henn-i g-etiur leitt, kemst höf
undurinn að þeirri niðurs'töðu,
se-m ekki er úr vegi að gera að
lokaorðum þessarar greinar:
— Þegar rætt er um fyr-ir-
byggjandi geðræna heilbrigðis .
þjónustu, er áhérzlan oft lögð
á sjúkdómsgreininguna. Eink-
um þögar um það er að ræða
að hindra fyrirfram glæpa-
hneigð, en þá er oft látið að
því liggja. að 'með'höndlun.
„glæpahneigðra" barna gæ-i
reyinzt mikilvæg, En að
stimpla harnið þánnjg sem
verðandi glæpamanni, getur
oft orðið til þess að hrinda
' því fram af brekkuhrúnirini.
Slík-ar hrakspár virðast oft
húq vfir einskonar eðli ti.l að
rætast. Því er bað mun m.ikj.l-
vægara eg enn hætuinVnna að
þjéðtfélagið reyni að hæta um
hver-fi allra, harna, o,g dragi
þannig úr hættunni á síreit-u
og vcriiun, sem vitað er að
valda, geði-ænum truflunum.
ViSvörunarbönd með upplýsingum
um sjúkdóma og ofnæmi eru sí
fellt að verða algengari. Þau geta bjargað mannslífi ef skyndilega
þarf að taka mann til iæknisað- 1 ■
gerða vegna slysa eða einbvers
konar áfaíia .
ARMBAN
JARGA
ANNSLÍF
□ Armtoand varð til að bjarga
lífi korou', sem flutt var í s'lysa-
vairðsitofu ttí 'læknisaðgerða
vegna ihand'l'eggsibrots og ritfjar-
brákunar, sem hún hafði htot.ið
við byilitu.
Konan var of þjiáð til þess
að muna eftir . að segja lækn-
unura að -hún háfði ofnaemi fyr
ir pensilíni og gæti því inndæl-
ing þess 'haft aiivarle-gustu atf-
Teiðingar. En læknirinr s.em
hafði- rvörzl.u þegar þ'etta gerð-
íst, iváitti athygflii JítMi málm-
'þynnu í grannri keðju um úln-
lið konunnar, og var -gra'fín á
þynnuna viðvörun vegna þessa
ofnæmis, svo hann igaf h'enni
s-úlflalyf ií stað þensiMns.
!Þó einkenniiegt kunri að virð
asit, þá er s'ennil'egt að þiessi
málmþynna. riafi- 'bjargað iLítfi
konunnar öðru sinni sköm-rnu
síðar. Hún þj'áiát áf sykurs-ýik-i,
og eru þær -upþlýsingar eimnig
fletráðar á þynnuna. Hún va-rð
á stundum að l'eita læknisað-
stoðar í sliys.avarðs,tofum vegna
an’darteppukasia. Læknirinn
ætlaði að láita dæla glúkósu og
damie.rol í blóð hennar, en tók
þá iefti-r þynnunni, ®as viið'vör-
unina, og iliét 'dæla saliríe-upp-
fláusn í œð hénni í staðinn-
Vifflvörunarþynnan hafði enn
einu sinni orðið til að koma í
veg tfyrir læknisáðstoð, s-em
mundi hafa gefizt vel í venju-
. legum tiOivi-kum1, en gat orði-ð
I hættuTieg þar sem óvenjul'egar
aðstæður voru fyrir 'hendi.
S'ofnun ein í Bandar'íkjun-
um. ..The Medic Alert Found-
ation“, hSetfu-r forystu u-m að fá
fólk tiflj að blera sllfk armbönd
'kvie;ikj-udrepandi lyfi sem borið
-var í rispu á hörundi teennar.
og fræð-a það u-m -gi'ldi þ-ess að
bom-ar séu á sér sl'íkar upplýs-
ingar og iviðvaranir ivegna aif-
'hrigðiHeiika, sem ltoknar þuittö
að fá vitn'esikju -um, ef silys ber
að 'höndu-m. Stofnun þessi er
-ein'Ungi'S riekin í mannúðarslkynd
o-g án þess nöktour ei.gin h'ags-
munasjónarmið komi þar till
greina.
Meira en 350.000 'Bandaríkja
m-enn bera nú slfk-ar. viðlvörun
arþynnur, annað hvoirit í lc'eðju
um úfliniláðinn eða teá-lsinn. Kom
ið hefur verið á fót einskonar
dótturstofnunurn -m'eð sjáll-f-
stæðri stjórn, er starfa á sama
'griundiveTili, í Balg’íu, Kanada,
Niðurlöndum-, Mosamibiqu'e, Fiil
ipsieyjum, Rodh'esíu, Suður-.Af-
rík-u', Stóra-Brettlandi, Malaysí-u
og Zamibíu. Þá er og viðvörunr
arþy.nnan skrásett í 29 öðnum
löndum. og voni-r um að þa-r
verði innan sikamms komið upp
sjá'lfstæðum útbreiðsllíustofn.un-
um.
Aðr-’.riö^ 'nr s^frKUnarim.ár i
Bandar'kiunum e-u Turlook í
o.. v,.,. v.„.. v,.^n form
l&ga s<knfe':tt rim ■’n.ann.úðar-
yforiir, -'n i’.canað" -.'önami'ðia
ár,'ð 1956. rCúri’m ;v.um 'efitir
r—Ugr i bn"g, Marion
C. Collins korr-v -.'ð ttaun um
'hv.e .geti.r- -irrmfifi mjóu að elklki
ko-mi t'i h'v'-’-’o'ks -vlegna þess
að sllíkar upplýsingar eru 'eikki'
fjrrdr -hendi. Dóíitur 'hans varð
m'eð naumind'Uim bjarg-að frá
Frh. á bls. 11.
Fimmtudagur 27- janúar 1972 7