Alþýðublaðið - 28.03.1976, Síða 1

alþýóu-
blaóió Sunnudagur 28. marz 1976
V
SUNNUDAGSLEIDARI 7
Enginn vafi er á þvi, að viðtal það, sem brezka út- af heimsvaldastefnu rússneska keisaradæmisins
varpið átti fyrir nokkrum dögum við sovézka um aldaraðir.
Nóbelsskáldið Alexander Solzhenitsyn hefur vakið Þegar snillingur eins og Solzhenitsyn, með þær
alheimsathygli. Okkur Islendingum hlýtur það að skoðanir, sem mótazt hafa i Sovétrikjunum og að
vera sérstakt fagnaðarefni, að hann gerði fiskveiði- verulegu leyti i fangabúðum Sovétrikjanna, setzt að
deilu okkar íslendinga og Breta að umtalsefni og á Vesturlöndum, ætti mönnum i raun og veru ekki
studdi málstað okkar, þannig að ekki varð um villzt. að verða hverft við, þótt hann hafi sitt hvað að segja
Ekki getur hjá þvi farið, að það veki athygli viða um um okkar þjóðfélag. Það er eðlilegt, að þeir einir
lönd, þegar slikur maður atyrðir Breta fyrir fram- verði undrandi, — og sumir jafnvel hneykslaðir
komu þeirra á íslandsmiðum. sem hafa lifað i þeirri trú — eða kannske von — að
En viðtalið var auðvitað ekki um fiskveiðimál. hjá okkur sé allt eins og það ætti að vera. En þvi fer
Það var um vandamál vestræns lýðræðis og vest- þvi miður viðs fjarri. Solzhenitsyn hefur fyrir þvi
rænnar menningar og þátt Breta i þróun mála á opnari augu en mörg, ef ekki flest okkar sjálfra.
Vesturlöndum. Solzhenitsyn var svartsýnn á Hann vekur athygli á ofmati okkar á veraldargæð-
framtið vestræns lýðræðis og vandaði Bretum sér- um, lifsgæðakapphlaupinu, sem mótar ekki aðeins
staklega ekki kveðjurnar i þvi sambandi. sjónarmið okkar, heldur athafnir okkar, hann vekur
Fyrir nokkrum árum voru birt I Bandarikjunum athygli á ábyrgðarleysinu, sem einkennir störf okk-
og Evrópu bréfaskipti, sem fram höfðu farið milli ar. Það er ekki ég, sem á að færa fórn, þótt þörf
Sakarovs, eins merkasta eðlisfræðings veraldar og krefji, heldur þú. Uppreisnarhugur, ofbeldi, svik-
Solzhenitsyns, sem báðir voru þá i Sovétrikjunum semi og eiturlyf eru orðin þjóðfélagseinkenni á
og forystumenn andófsmanna gegn þeim sjónar- Vesturlöndum — i skjóli frelsis og lýðræðis. En eru
miðum, sem móta þjóðfélag föðurlands þeirra, og þetta eðlilegar fylgjur þess frelsis og þess lýðræðis,
þvi kerfi, sem þar er rikjandi. Þeir eru báðir unn- sem frumherja þessara sjóriarmiða dreymdi um?
endur frelsis og lýðræðis, og töldu i orðaskiptum Eða eru þeir, sem halda eiga vörð um frelsi á Vest-
sinum þjóðskipulag Vesturlanda hafa ómetanlega urlöndum og framkvæma þar lýðræði, á villigöt-
kosti umfram skipulag Sovétrikjanna. En samt var um?
mikill munur á sjónarmiðum þeirra. Mér virtist Þetta eru grundvallarspurningarnar, sem
eðlisfræðingurinn Sakarov vera málsvari vest- Solzhenitsyn spyr okkur vestræna menn. Þessar
rænnar visindahugsunar, leggja megináherzlu á spurningar eigi ekki hvað sizt erindi til okkar ís-
nauðsyn andlegs frelsis sem forsendu framfara og lendinga. Ástand mála i þjóðfélagi okkar er á of
«kilyrði fyrir sjálfsagðri ósk einstaklingsins um mörgum sviðum þannig, að augljóst er, að við höf-
tækifæri til aukins þroska. Solzhenitsyn virtist mér um sofnað á verðinum. Við skulum taka rödd hins
hins vegar vera hugsjónamaður fyrst og fremst, mikla hrópanda, Solzenitsyns, til okkar, um að
eldheitur baráttumaður fyrir hugmyndum, sem vakna til vitundar um, að varðveizla frelsis og lýð-
hann taldi fótum troðnar i föðurlandi sinú, — i kröfu ræðis kostar ekki aðeins vökula hugsun, heldur
hans um frelsi fólst ekki sizt krafa um trúfrelsi, þvi einnig markvissa stefnu, að réttlátt þjóðfélag verð-
að hann er einlægur trúmaður, krafa um virðingu ur ekki til af sjálfu sér, ekki sem árangur neikvæðs
fyrir rússneskri menningararfleifð, sem hann taldi nöldurs og óraunhæfrar uppreisnarhyggju, heldur i
valdhafa Sovétrikjanna hafa fórnað á altari imynd- kjölfar jákvæðrar baráttu fyrir þvi, sem er satt og
aðrar alþjóðahyggju, sem væri þó i reynd framhald rétt. GÞG