Alþýðublaðið - 01.09.1976, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 1. september 1976
STJÚRNMÁL 5
HVAÐ
Mikil alda afbrota og
glæpaverka hefur riðið
yfir okkar litla samfé-
lag að undanförnu. Er
svo langt gengið að i
þessum efnum, að þeir
eru orðnir nokkuð
margir, sem telja sig
ekki lengur óhulta á
götum úti eftir að
skyggja tekur á
kvöldin.
í kjölfar þessa af-
brotafaraldurs hefur
fylgt mikil umræða um
hvort birta eigi nöfn af-
brotamanna, og hafa
menn eigi verið á einu
máli um réttmæti
slikra nafnbirtinga.
Vissulega hafa þeir
mikið til sins máls, sem
segja að nafnbirtingar
séu nauðsynlegar,
þegar grunur geti fallið
á alsaklausa menn að
öðrum kosti og þar með
eyðilagt mannorð
þeirra. Atburðir sið-
ustu tima sýna það og
sanna, að slikar grun-
semdir i garð sak-
lausra manna er ekki
hægt að fyrirbyggja
nema birta nöfn hinna
seku.
Lækning mein-
semdarinnar.
Þaö er hins vegar alger firra,
aö ætla aö birtingar á nöfnum
afbrotamanna komi I veg fyrir
hvers kyns glæpi og óáran og
eyöi þar meö þeirri meinsemd I
þjóöarlikamanum. Þaö er svo
margt annaö en eöli mannsins
sjálfs sem stuölar aö þvi aö.
hann veröi smáþjófur eöa stór-
glæpamaöur og skal nú vikiö aö
fáeinum atriöum sem ég ætla aö
ER TIL RÁÐA?
flestir séu á ein’u máli um aö
megi fara betur.
Eins og flestir vita er dóms-
kerfiö afar þungt I vöfum og oft
biöa mál manna dóms svo
vikum eða mánuöum skiptir.
Þetta m.a. torveldar lögregl-
unni mjög aö hafa hemil á þeim
hópi manna sem flokkast undir
si'afbrotamenn. Þessir menn
brjóta af sér á einhvern hátt,
eru teknir og þeim stungið inn i
skamman tima. Um leiö og þeir
hafa verið sleppt út fyrir fang-
elsisdyrnar eru þeir teknir til
viö fyrri iðju. Svona getur þetta
gengiö viku eftir viku, og hiö
eina sem þeir þurfa aö gera
milli afbrota er að játa sekt
sina, og biöa dóms. En þaö
hefur i flestum tilfellum runnið
mikiö vatn til sjávar áöur en sá
dómur sér dagsins ljós.
Fangelsin.
Aðbúnaöur sá sem afbrota-
menn hér á landi hljóta, er
ekkert sem hægt er að hrópa
húrra fyrir. Fangelsisrúm og
vinnubúöir eru hér af svo
skornum skammti, að ekki er
hægt að taka þá menn, sem
hafa af einhverjum orsökum
veriö dæmdir til refeivistar,
nema eftir dúk og disk. Verður
þvi að „salta” menn þar til
röðin er komin aö þeim aö sitja
af sér dóminn. Gefur auga leiö
að slfkt fyrirkomulag bætir ekki
eöa auöveldar þeim sem allir
eru af vilja geröir aö snúa frá
villu sins vegar.
Auk þessa er þaö húsnæöi,
sem ætlað er til þessara hluta,
oftheldur napurlegt, ogmá ætla
aö mörgu ungmenninu, sem er
aö afplána sina fyrstu refsingu,
renni kalt vatn milli skinns og
hörunds þegar klefadyrnar
skella aftur.
Allir á sama staðinn.
En það,sem hér hefur veriö
drepiö á, er þó smámunir
samanboriö við þá staöreynd,
að þeir sem hafa verið dæmdir
til refeivistar eru allir sendir á
Hvað er til ráða?
einn og sama staöinn. Það
skiptir engu máli hvortum er aö
ræða óharönaöa unglinga eöa
gamla glæpajaxla, smáþjófa
eðamoröingja, öllum er sankaö
saman á einn staö.
Þaö má nærri geta hvaöa
áhrif slikur „félagsskapur”
kann að hafa á ómótuö ung-
menni sem lenda bak viö lás og
slá i fyrsta sinn. Fæstir láta sér
detta i hug að þau frelsist af
vistinni einni saman.
Þetta fólk snýr þvi siður frá
villu sins vegar, ef birt hafa
verið nöfn þess og helzt myndir,
til aö meðborgararnir geti
varað sig á illfyglunum. I til-
fellum sem þessum gera slikar
aðgeröir aöeins illt verra. Þaö
er nógu erfitt fyrir þá sem einu
sinni hafa komizt i kast við lögin
aö veröa sér úti um vinnu og þá
jafnframt aö vinna traust meö-
borgaranna á nýjan leik, þó
nöfn þeirra hafi ekki verið birt i
fjölmiðlum og þeir úthrópaöir
sem óalandi og óferjandi.
En hvað má þá veröa til aö
koma i veg fyrir glæpaverk,
sem þegar hafa verið unniö á
siðustu mánuöum. Sjálfsagt er
ekki til nein augnabliksiausn á
þeim vanda.
En skyldi það ekki geta
hjálpaö, ef þegar i upphafi væri
leitazt við að leysa þau vanda-
mál sem þessir vesalings menn
og konur eiga viö aö striöa, i
stað þess aö hola þeim öllum á
einn stað eins og grisum i stiu.
Þaö er stundum sagt aö
enginn sé fæddur algóöur — en
þaö er enginn alvondur heldur.
Það ætti þvi að leggja rika
áherzluá,aðreyna aðhjálpaaf-
brotamönnum með öllum til-
tækum ráöum, áöur en þeir eru
afskrifaöir sem manneskjur.
Eg ætlast þó ekki til aö orö
min séu skilin svo að sleppa eigi
öllum nafnbirtingum og refs-
ingum, síður en svo. En þaö
veröa allir aö fá sin tækifæri,
ekki sizt þeir sem minnst mega
sin og hafa eina „stóra” bak við
sig til að kippa i spottann. Og
vitaskuld verður aö draga skýr
mörk milli þess hvenær beri að
birta nöfn afbrotamanna og
hvenær eigi aö láta þaö ógert.
Nafnbirtingar mega aldrei
verða matsatriði, þvi þá er hætt
við aö sá kunnings- og kliku-
skapur sem viö þekk jum svo vel
yröu skynseminni yfirsterkari.
Jóhanna S. Sigþorsdottir
Kjánaháttur og kokhreysti
Flas gerir ekki flýti
Kalla má, aö þaö sé aö bera i
bakkafullan læk, aö minnast á
hiö þráttnefnda Kröfluæfintýri
frekar en oröiö er. En meö þvi
aö þaðan er sifellt eitthvaö aö
fréttast, þó ekki séu þær firéttir
allar geöfelldar, má það vera
nokkur afsökun.
Stundum ber svo viö, aö Is-
lendingar kjósa sér það hlut-
skipti, aö bera sig að vera frum-
legir. Og liklega hefur sá þáttur
ekki komið ljósar fram i öðru en
tilburöunum viö þessa einstæöu
orkuöflun. Þó aö þvi sé sleppt,
að stofnanir, sem aö henni
standa virðast vera mjög svo ó-
sammála, jafnvel um grund-
vallaratriöi, er þaö ekki nýtt
fyrirbæri á landi hér.
Eftir stendur samt ýmislegt,
sem vekja má furöu. Jarögufu-
virkjanir eru vissulega ekki ó-
þekkt fyrirbæri hér og þar um
heimsbyggöina. En þessi fyrir-
hugaöa virkjun hefur um þaö
nokkra sérstöðu. Aðrar þjóöir,
sem virkjaöhafa jaTÖgufu, hafa
taliö þaö meö öllu frumskilyröi,
að orkan, sem virkja átti væri
fyrir hendi i sýnilegri mynd, áð-
ur en hafizt var handa um að
beizla hana. öllum sæmilega
vitibomum mönnum mætti sýn-
ast aö slikt væri hyggilegt. Þvi
miður stendur þetta dæmi ekki
svo vel viö Kröflu. Þrátt fyrir
það, að þegar hafa veriö boraö-
ar sex holur I iöur jaröar og meö
ærnum tilkostnaöi, er árangur-
inn næsta magur.
Raunar hefur tekizt aö fram-
leiða einn hver, sem er alls
ónothæfur til virkjunar
— þriðja „vltiö” á þessu svæði
— og viö þaö situr enn. Hvort
betur gengur meö þær borholur
— sjöundu og áttundu — sem nú
eru á döfinni, veröur framtiöin
aö skera úr um.
Bent var á þaö hér i blaðinu
um þaö leyti, sem allt irafáriö
var aðhefjast, að jaröfræöingar
teldu þess fulla þörf annarsstaö-
ar, að láta borholur blása og
jafna sig i eitt til eitt og hálft ár,
áöur en hafizt væri handa um
virkjunina sjálfa. Jón Jónsson,
jaröfræðingur, hefur nýlega
stabfest þetta i blaöagrein, og
veröur þvi naumastsagt, aöhér
sé á feröinni neitt, sem kalla má
aö vera vitur eftirá. Þaö er vit-
anlega ekki á færi neinna hvers-
dagsmanna, aö reikna út, hvaö
felst i öllu þvi orðagjálfri, sem
milli t.d. Orkustofnunar og
Kröflunefndar fer og hefur farið
um vinnubrögöin, sem viöhöfö
hafa verið. Þar ber hver af sér.
Um hitt verður vist ekki villzt,
aö hér hefur Kröflunefndin ráð-
ið ferðinni.
Telja verður til sérstakra ó-
happa, að jarðeldur skyldi
brjótast út á þessu svæði, og
ekki um enda gert hvort fram-
hald verður þar á, þó margt
bendi til að svo veröi. En tals-
verða furðu má vekja um viö-
brögöin viö þeirri hættu. Vis-
indamenn okkar I jarðfræði og
jaröeðlisfræöi, sem nærhendis
hafa veriö, hafa bent á, aö elds-
umbrot geti hafizt með litlum
fyrirvara, og allt eins i stöðvar-
byggingunni sjálfri eða rétt viö
hana. Samt er látiö viö þaö sitja,
aö hrúga saman verðmætum —
milljarða virði — sem engar lik-
ur eru á aö nota þurfi innan
tveggja til þriggja ára!
En Kröflunefnd þykist nú ekki
aldeilis varbúin, þó svo færi aö
eldur brytist þarna út. Nýjasta
tilkynning þeirra Sólness og Co.,
er að allt sé tryggt i bak og fyr-.
ir!
Sérstaka athygli má vekja, aö
þar er tilnefndur Viðlagasjóður,
sem nýstofnaöurer og þvi næsta
félitill, að vonum. Honum er
ætlað að bæta spjöll af náttúru-
hamförum, þar á meöal af jarö-
eldum. Hvað sem þvi liöur, og
hvaö sem þvi liöur aö þjóöin öll
baktryggi Viölagasjóð, virðist
takmörkuð skynsemi i aö stofna
til tjóns á verðmætum, sem enn-
þá eiga ekkert erindi á þann
vettvang, sem þar nú eru á.
Allir mega vita, aö Viölaga-
sjóöur er samt sem áöur ekki
neinn eilifðarsjóður, og hætt viö,
aö grunnt verbi oröið I kassan-
um þegar búiö er aö herja út úr
honum nokkrar milljónir til
þessaö byggja varnargarða, og
greiöa verðmætatjóniö viö
Kröflu ef illa fer. Þaö hefur lika
láðst að tryggja þjóöina fyrir
þvi, sem mest þörf hefði þó ver-
ið — fyrir flasi og heimskupör-
um ráðamanna i þessum mál-
um.
Spurning er einnig, hvort það
væri ekki þarflegasta bygging
varnargarðs, sem reistur yröi
utanum þessa „Pamfila”, enda
yrði hann nægilega hár og
traustur, til þess að forða lands-
mönnum frá framhaldsafglöp-
um þeirra. Við þaö myndi Viö-
lagasjóður án efa ráða, fjár-
hagslega!
Kokhreysti Jóns Sólness, þeg-
ar hann lýsti þvi yfir i áheyrn
landsmanna, að hann tæki á sig
ábyrgð næstu 100 árin af fram-
kvæmdum viö þetta sérstæða
orkuver, var vissulega athyglis-
verö.
Spumingin er svo hversu mik-
ils viröi sú ábyrgðer I ljþsi þess
sem á undan er gengið. En úr
þvi veröur framtiðin að skera.
Oddur A. Sigurjónsson
í HREINSKILNI SAGT