Alþýðublaðið - 15.03.1977, Blaðsíða 4

4 VETTVANGUR
Þriðjudagur 15. marz 1977 •Steffa'
MIÐSTÝRING-MISSTYRING
Skólamálin hafa nú komiö upp
á yfirbor&iö í umræöum manna
á meöal eftir all langt hlé.
Gagnrýni Björns Jónssonar
skólastjóra Hagaskóla á ný-
breytni i einkunnagjöf varð til
\>ess að ýta við málinu og hrinda
af stað umræðum á Alþingi.
Ellert B. Schram benti á, að
samkvæmt grunnskólalögunum
bæri skólastjórum og kennurum
að fylgjast vandlega með náms-
árangri nemenda sinna. Einn
höfuð kostur þessara laga væri
einmitt sú stefna, að tekið skyldi
tillit til hvers einstaklings meö
hliðsjón af námshæfileikum og
andlegum og likamlegum
þroska.
Sagöist Ellert óttast aö hér
væri veriö aö stiga spor i gagn-
stæða átt og spurði hvort verið
væri aö „jafna æskuna út i ein-
hverja meðaltalsmanneskju”.
Þingmennirnir Páll Péturs-
son og Jónas Arnason tóku
einnig mjög i sama streng og
gagnrýndu harölega þá auknu
miöstýringu, sem nú væri verið
aö taka upp af menntamála-
ráðuneytinu.
t Dagblaðiö Visir ræddi þetta
mál í leiðara sinum
og vikur það að sjónar-
miði þeirra Ellerts, Páls og Jón-
asar. I lok leiðarans segir svo:
,,Þó að gagnrýni þessara
þriggja þingmanna sé seint
fram komin er hún vissulega
'þörf. Við komumst ekki hjá þvi
að byggja talsvert á reynslu og
þekkingu annarra þjóða bæöi i
fræðslumálum og öörum efnum.
En um leið er rétt aö gjalda var-
hug við takmarkalausri eftiröp-
un, en hennar hefur gætt um of I
skólakerfinu.
Miöstýring skólakerfisins hef-
ur farið vaxandi i kjölfar grunn-
skólalaganna, þó a& markmiðið
meö þeim hafi e.t.v. verið ann-
að. Reynslan sýnir, að em-
bættismannastjórnin er sterkari
en áður. Það leiöir óhjákvæmi-
lega til fleiri mistaka, alvar-
legri árekstra milli kennara og
miðstjórnarvalds og meiri hóp-
mennsku i staö einstaklings-
bundinnar meðferðar i kerf-
inu”.
Sambandsleysiö algert.
Það fer aö sjálfsögöu ekki á
milli mála, að við íslendingar
höfum alla tið fært okkur I nyt
þær nýjungar og framfarir á
sviði tækni og visinda, sem oröið
hafa i heiminum. Það skiptir
engu máli hvaðan gott kemur i
þessum efnum.
Hitt er rétt, að miklu varöar
aö nýjungar, sem teknar eru i
notkun, falli sem best að við-
komandi þjóðfélagsháttum. Það
er m.a. þess vegna sem viö ts-
lendingar leggjum oft áherzlu á
reynslu Norðmanna, Svia og
Dana, þegar rætt er um nýjung-
ar, sem mjög oft eiga uppruna
sinn að rekja til annara landa,
s.s. Bandarikjanna, Japans,
Sovétrikjanna eða einhverra
landa utan Noröurlanda.
Viðurkenning okkar á reynslu
„frænda vorra á Noröurlöndun-
um” er fyrst og fremst staðfest-
ing á þvi, að tiltekin nýjung hafi
gengiö vel þar sem samfélags-
hættir eru að einhverju leyti
svipaðir þvi sem er hjá okkur
íslendingum.
Það sem þingmennirnir virð-
ast óttast er einmitt það, að til-
tekin nýbreytni i einkunnagjöf
falli ekki aö aðstæðum hér á
landi. Þessi ótti þingmanna á
fullan rétt á sér. Það er ekki
veriö að gagnrýna framfarir
eða tækni I sjálfu sér, heldur er
verið aö gagnrýna framkvæmd
tiltekinna mála hér á landi, sem
heyra undir menntamálaráð-
herra.
Það hefur þvi miður alltof oft
hent, að menntamálaráðuneytiö
hafi fleygt inn I skólana ótima-
bærum og illa gerðum pappirs-
haugum, sem hvorki kennarar,
nemendur eöa foreldrar höfðu
aöstööu til að meta eða skilja.
Sambandsleysið milli
menntamálaráðuneytisins og
þeirra sem eru að vinna i
kennslustofunum hefur lengi
veriö mikið, en hefur þó aldrei
verið eins átakanlegt sem nú.
Það hefur einmitt verið stefna
þeirra sem stjórna þessu ráöu-
neyti, að starfsmenn mennta-
málaráðumeytisins hefðu sem
allra minnst afskipti af þvi sem
verið er að gera i kennslustofun-
um. Ollu sliku ætti aö fjarstýra
frá skrifborðunum i mennta-
málaráðuneytinu.
Þegar heilt skólakerfi
verður að tilraunastöð.
Það hefur verið unnið mark-
visst að þvi nú allra siöustu ár-
in, að gera skólana á skyldu-
námsstigi að einni allsherjar til-
raunastöð. Slikt þekkist ekki i
nokkru öðru landi i viðri veröld.
Tilraunir I skólamálum eru
sjálfsagðar og tilraunaskólar
elga fullan rétt á sér, en til-
raunastarfsemi sú sem mennta-
málaráðuneytið stendur fyrir I
skólum landsins er hreinasta
glapræöi.
Það er rétt, sem fram kom hjá
þeim Ellert Schram, Páli
Péturssyni og Jónasi Arnasyni
að miðstýringin væri oröin
meiri I skólakerfinu en góðu hófi
gegndi. I sannleika sagt er mið-
stýringin I skólakerfinu orðin
ógnvekjandi.
Nefna má eitt örlitið dæmi. I
grunnskólai ögunum er gert ráö
fýrir, að dregið verði úr mið-
stýringunni, m.a. með þvi aö
landinu verði skipt f fræðsluum-
dæmi undir stjórn fræöslustjóra
fyrir hvert umdæmi.
Eftir að frumvarpið var sam-
þykkt gerði ráöuneytisstjóri
persónulega nokkrar breytingar
á reglugerð fyrir ráöuneytið.
Að visu lagði hann tillögumar
að þessum breytingum fyrir
: ráðherra, sem skrifaði undir
þegjandi og hljóðalaust.
Ein af þeim breytingum, sem
nú stendur skýrum stöfum i
reglugerð fyrir menntamála-
ráðuneytiö er, að fræðslustjór-
arnir heyra beint undir ráðu-
neytisstjóra. Það væri fróðlegt
að vita hvort alþingismenn
vissu almennt um þetta ákvæði,
sem að visu fæst ekki staðizt
lagalega ef litiö er á reglugerö-
ina i heild og lögin um Stjórnar-
ráð islands. Eigi að siöur gefur
þetta nokkra visbendingu um að
embættismennskan getur stigiö
mönnum til höfuðs. Sú er ein-
mitt raunin á i menntamála-
ráðuneytinu. Að visu mætti um-
bera þessa miðstýringu i skóla-
málum, ef aö henni væri unnið
af röggsemi og skynsemi, en þvi
miður er hvorugu fyrir aö fara.
Bragi Jósepsson
ÚR YMSUM ATTUM
Deilurnar um
Alþýðuleikhúsið
Aö undanförnu hefur talsvert •
veriö deilt um Alþýðuleikhúsið,
sem á uppruna sinn á Akureyri.
Hefur ýmsum þótt starf þess
einkennast um of af pólitiskum
ástriðum, sem kenndar eru viö
tiltekna stjórnmálastefnu.
Þetta séu bara ómengaðir
kommar, sem noti listina til á-
róöurs. Það fer þó ekki á milli
mála að fjölmargir hafa haft
gaman af og notið þess, sem
Alþýðuleikhúsiö hefur fram
borið.
Þö má deila um það hvort
Akureyrarbæ beri aö styrkja
þetta leikhús með fjármagni,
sem tekið er úr sameiginlegum
sjóði bæjarbúa. f þann sjóö
greiða „réttlátir” og „ranglát-
ir”, og ekkert er skritiö við það
þótt til dæmis Sjálfstæðismenn
séu ekki tilbúnir að greiða fyrir
list AlbÝðuleikhússins.
En þaö eru aðrir, sem virð-
ast tilbúnir aö aðstoða Alþýðu-
leikhúsiö i menningarbar-
áttunni. Leikhópurinn kom til
Lundar i byrjun desember-
mána&ar s.l. og sýndi þar
Krummagull við góðar undir-
tektir. í frétt frá stjórn
íslendingafélagsins i Lundi seg-
ir, aö þaö hafi vakið athygli, að
Islenzkur leikhópur treysti sér
til aö kynna á þennan hátt
Islenzka menningu, án þess a&
njóta nokkurra opinberra
styrkja, en opinberir styrkir til
hliðstæðra leikhúsa hafi nýlega
veriö hækkaöir mikiö i Sviþjóð.
Bæði i þakkarskyni fyrir
heimsóknina og til þess að
styðja framtak Alþýöuleikhúss-
ins hafi aöalfundur Islendinga-
félagsins i Lundi hinn 20. febrú-
ar s.l. samþykkt, aö kaupa tvö
styrktarkort Alþýðuleikhússins.
Einnig býðst félagið til aö
greiða götu leikhússins eftir
beztu getu, ef það á nýjan leik
vill ferðast um Norðurlönd og
kynna þannig islenzka leiklist.
Þannig má með sanni segja,
að menn hafi misjafnar skoðan-
ir i stjórnmálalegri leiklist.
Til Rússlands fór
10,8% af heildarút-
flutningi og 29,2%
til Bandaríkjanna
í grein eftir Ingvar A. Sigfús-
son I siðustu Fjármálatiðindum
erfróðlegt yfirlit um utanrikis-
viöskipti Islendinga árið 1975.
Þar er meöal annars kafli um
viöskipti við einstök lönd, og er
eftirtektarvert að glugga 1
upplýsingarnar, sem þar koma
fram um helztu viðskiptalönd
Islands.
Helztu viðskiptalöndin 1975 að
þvier varðar innflutning voru:
Bandarikin, Rússland, Vestur-
Þýzkaland, Holland, Danmörk,
Bretland, Sviþjóö og Noregur.
Innflutningurinn frá þessum
löndum nam 74 af hundra&i
heildarinnf lutnings.
Innflutningur -frá Fri-
verzlunarsamtökum Evrópu,-
EFTA, nam 20,8% af heildar-
innflutningi, og er þar einkum
um innflutning frá Sviþjóð og
Noregi aö ræða, eú hann nam
tæpum 17% af heildar-
innflutningi. Innflutningur frá
löndum Efnahagsbandalags
Evrópu minnkaði um 8,5% og
nam um 45% af heildarinnflutn-
ingi.
Mest breyting varö á
innflutningi frá Vestur-Þýzka-
landi, en hann minnkaöi um 19%
frá 1974. Innflutningur frá Pól-
landi nam 705 milljónum króna,
en var 2 milljaröar 148 milljónir
1974. Þessi háa tala 1974 stafar
af skuttogarakaupum, en þá
voru keyptir 5 skuttogarar en
enginn 1975.
Innflutningur frá Rússlandi
var svipaður 1975 og 1974. Arið
1975 nam hann 7 milljöröum 781
milljón króna og var 10,4% af
heildarinnflutningi. Af öðrum
Evrópulöndum er helzt aö nefna
innflutning frá Spáni, sem nam
702 milljónum króna 1975.
Innflutningur frá Bandarikjun-
um nam 9,3 af hundraði af
heildarinnflutningi 1975, og var
um 6,6% aukningu að ræða frá
árinu áður.
Ctflutningur til EFTA landa
dróstsaman um 23% 1975. Eink-
um minnkaði útflutningur til
Noregs og Sviss, — til Noregs
um 47% og til Sviss um 13%. Af
EFTA-löndunum fer mestur út-
flutningur til Portúgals, eöa um
11,8% af heildarútflutningi.
Otflutningur til EFTA land-
anna nam 19% áriö 1975 og var
það 3% minni hlutur en 1974. Þá
minnkaöi útflutningur til Efna-
hagsbandalagsins um 21%.
Þessi samdráttur stafaði af
minni útflutningi til Danmerk-
ur, sem minnkaði um 38% og til
Vestur-Þýzkalands, sem minnk-
aði um 33%. Hins vegar jókst
útflutningur til Bretlands um
7%.
Útflutningur til Rússlands
jókst um 29% frá árinu 1974 og
var 10,8% af heildarútflutningi.
Útflutningur til Bandarikjanna
jókst um 22% og var 29,2 af
heildarútflutningi. —
A.þessari töflu má sjá
breytingar á inn- og útflutningi
lsleijdinga til og frá Efnahags-
bandalagi Evrópu,
Friverzlunarsamtökum Evrópu
(EFTA), Austur-Evrópulanda,
Bandarikjanna og annarra
landa á árabilinu 1971 til 1975.
EFNAHAGSBANDALAG
EVRÓPU (EEC)
§V-ÞÝZKALAND
BRETLAND
ÖNNUR LÖND
FRIVERZLUNAR-
BANDALAG EVRÓPU
(EFTA)
§5VÍÞJÓÐ
BRETLAND
ÖNNUR LÖND
AUSTUR-EVROPU-
LÖND
H RÚSSLAND
□ ÖNNUR LÖND
ÖNNUR LÖND
H BANDARÍKIN
□ ÖNNUR LÖND
y ■ 11 ■
—
m
0. T
'M
1 v '//Ss
l i I

ÚTFLUTNINGUR
IBðHI
'71 '72 '73 '74 '75
HHBgg
INNFLUTNINGUR