Alþýðublaðið - 22.10.1977, Síða 6

6
Laugardagur 22. október 1977
.....
— Frumforsendan fyrir
stofnun Frjálsrar þjóðar var i
rauninni vöntun á málgagni
sem ekki var hallt undir eitt-
hvert ákveðið stórveldi. Kalda
striðið var I algleymingi á þess-
um árum og verið að skipta
heiminum i tvennt, milli risa-
veldanna tveggja. Sósialista-
flokkurinn var vissulega and-
stæður erlendum her á Islandi,
en hafði stillt sér algjörlega upp
við hliðina á Sovétrikjunum. Við
vorum hins vegar nokkrir sem
álitum að á tslandi væri fjöldi
fólks sem væri I rauninni and-
vigt hersetunni hér á landi, en
vildi hins vegar ekki leggja Sós-
ialistaflokknum lið vegna af-
stöðu hans til Sovétrikjanna,
heldur vildi það beita sér gegn
hersetunni án þess að gangast
undir einhverja hlýðnisafstöðu
gagnvart Sovétrikjunum.
Upphaf blaðsins var svo þaö,
að til min komu siðla sumars
1952 þeir Bergur Sigurbjörnsson
og Arnór Sigurjónsson og vöktu
máls á þvi, að þeir hefðu mikinn
áhuga á að koma á laggirnar ó-
háðu vikublaði, sem i fyrsta lagi
talaði máli andstæðinga er-
lendrar hersetu á tslandi og
fjallaði að öðru leyti um stjórn-
mál yfirleitt. Þeir sögðu að slik
útgáfa yrði að byggjast aö
mestu leyti á sjálfboðavinnu og
töldu sig alls ekki færa um þetta
á eigin spýtur. Þvi leituðu þeir
liðsinnis mins.
Létum slag standa
Ég var að visu ekki mjög á-
fjáður i að fara út i þetta. Hafði
ærnum störfum að sinna og
kannski ekki of viljugur að bæta
á mig vinnu. Það varð þó úr að
ég sló til, en taldi hins vegar að
við þyrftum að vera fleiri og
stakk upp á aö rætt yrði við þá
Þórhall Vilmundarson og Gils
Guðmundsson. Þeir léðu máls á
að taka þátt i þessari tilraun svo
slagur var látinn standa og
byrjaö. Það skilyrði var sett af
minni hálfu, aö ég þyrfti litið
sem ekkert að skipta mér af
þessu fram til áramóta.
Fyrsta tölublaðið kom svo út
6. september 1952 og til áramóta
hafði ég frekar litið af blaðinu
að segja. Skrifaði þó alltaf i það.
En eftir áramótin æxlaðist það
þannig, að það sem kalla má rit-
stjórn hvildi langmest á mér
fram á vorið.
Flokksstofnun — ráðinn
ritsjóri
Á útmánuðum 1953 komu svo
upp þær raddir að stofna flokk.
Það var hlutur sem ég hafði alls
ekki tekið inn i dæmið, þegar
rætt var viö mig um stofnun
blaðsins og ég léði máls á að
vera meö i þvi. Mig fýsti svo
sannarlega ekki að fara út I
stofnun flokks eða hella mér út i
stjórnmálastarfið. En þaö varð
samt úr að flokkurinn var stofn-
aður með þeim árangri sem Gils
hefur áður sagt þér og lesend-
um Alþýðublaðsins frá.
AB Valdimar 10 cic 2. hl.
Guörún
Nokkru eftir kosningarnar um
sumarið var svo Jón Helgason
ráðinn ritstjóri að blaöinu og
var það fram til ársins 1962.
Eftir sem áöur sinntu aðrir
menn þessu með Jóni. Við
komum saman, ræddum um
efni blaðsins og skrifuðum i það.
Einnig fengum viö aðsendar
greinar frá lesendum blaðsins.
Þegar leysa þurfti Jón af hólmi,
t.d. vegna sumarleyfa, kom það
aðallega i hlut okkar Þórhalls
Vilmundarsonar og Hallbergs
Hallmundssonar, að leggja
honum lið við að skrifa i blaðið
eftir þvi sem þörf krafði.
Islenzkur her?
— í blaðinu 12. janúar 1953 er
minnzt á fyrirætlun rikis-
stjórnarinnar að setja á stofn is-
lenzkan her. Höfðuð þið eitthvað
fyrir ykkur i þeim getsökum?
— Viö höfðum náttúrlega
engar sannanir fyrir þvi, en það
kom hingað norskur hers-
höfðingi og það voru mikil
fundahöld með honum og
islenzkum ráðamönnum. Hann
fékk til afnota sérstaka skrif-
stofu i Arnarhvoli og það var
HKX"
FRIÁLS ÞJÓÐ
Er norskur hershöfðingi að undir-
búa stofnun ísienzka hersins?
Tvær aðalástæður til þess, að
stjórnin vill stofna her
Rétt fyrir helgina var í mikilli skyndingu vcrið að
smala saman húsbúnaði í tvaer stofur í Arnarhvoli.
skrifslofubyggingu ríkisins. Þctla hcfði ekki þótl
miklum tiðmduin szta, að öðru jöfnu. En hér stóð
sérstaklega á. Stofur þeisar var veríð að búa húigogn-
um handa bcriköfðiniia. Skyldi önnur vera skrifstofa
hans. en hin fundarherbergi.
SrMao Sala (lamU.li .
Unt»haftban4ala(tJni*'.
Bétagjaldeyrisbraskið athugað

iivprða athyfli, a
n akyldi kvaðja h
n hvrahöföinfja t
Arunótaboðikapur
ráðhtrranna.
vlljun. að þvir akyldu
rkapól Hufmyndmni
arpað (ram i pvi akyni al
ataðrvyndú þavr. avm
a n« bíða vn nokk-
Stl l>JÓU...
(orl krin.jum /5. mai VJit).
• Sú þjóð sem longum ÍHÍ' ekjcí* í sjg^rauð
en cinatl bar þó reisuXfátaekt sinni.
skal efnum búin orðin þvílikt gauð
er óðrum bjóði sig að fótaskinni.
Sú þjóð sem horuð aerið afhroð gaJt
af ofurheitri trú á frelsið dýra,
hún býður lostug sama frelsi falt
mcð fitustokkinn belg og galtarsvira.
Sú þjóð scm veil sér ekkert aeðra mark
cn aurasnikjur, sukk og fleðulsti,
mun hljóta notuð herra sinna spark
og heykjast lágt i verðgangsmanna ssti.
Sú þjóð sem dottar dáðlaus, viljasljó,
og dillar þeim er Ijúga, blekkja, svikja.
skal lyrr en varir hremmd í harða kló.
Hsgt er að festast, bágt mun úr að vikjal
Jón Heigason.
lunum, «nd< legsur Bjar
- En tikJegaat er þó.
Undanbaid
stjóruarbla&anna.
Fyratu dagana cfur ára
i voru aðalmilgogn i
Timinn. t
rkur þeirra haía þorrið
a. Hala þau drafiö mjog
Fregnir Frjálsrar
þjóðar uni kjör-
dæmamálið stað-
lestar
I 14. Ikl. FKJALSRAR
WÓÐAR, hinn 8. doa. al.,
var Irá þvi akýrt. at kalnir
iaaljárnarinnar um krayUngn
ar miðuðu að þvl að ul
Viku ailar akýrði klaðið
fri því, að UUogur Sjátf-
llaoðnflokkaini helðu voril
nefnd, en ágrelningur v
aljórnarráðinu orðið
t enn útdauð aidagöm-
la ,Jier“. 1
nafngifl H
r. þjóðvarn
Hvers vejna viljg
þeir tlofna ber?
þeim lillogum aem FRJALS
kJÓD aagði. oð ráðherrar
SjálfaUuðiaflekkaina kefðu
lagl fyrlr ráðherra Fram-
•ok narf lokkaina. Jafnframl
akýrði BJarni frá þvf, að

máfíð tnuan Sjálfaimðla-
flokklfna, eina og FRJALS
>JÓÐ akýrðf frá á ainum
n innienda gaezluliða
nytsamir sz
og erir
Brn jrifc Sitiiwiitrtfc E#
Sb€51Í1I1ÍSSCC#I B®1
Andstaðan gegn erlendum her hér á landi hefur verið
við lýði allt frá því að slíkur her steig fyrst fæti hér á
land. Þessi andstaða hefur verið misjafnlega virk, ein-
hver samtök hafa ævinlega verið í gangi og hvatt þjóðina
til andstöðu við slíka útlenda hermenn, sem i hugum
margra eru tákn ofbeldis og útþenslu stórvelda.
Eitt timabil eftir siðari heimsstyrjöldina hefur að lík-
indum verið barizt meira og náð meiri árangri f þessari
baráttu en oftast fyrr og síðar. Þetta er áratugurinn
milli 1950 og '60. Þá var kraftur í hernámsandstæðing-
um. Þeir stofnuðu blað og þeir komu mönnum á þing.
Þeir hins vegar misstu mennina af þinginu eftir aðeins
þrjú ár en blaðið hafði það af að lifa áratuginn, — og að
látið uppi i blöðunum aö hann
væri hingað kominn til ráðu-
neytis islenzkum valdamönnum
og rikisstjórn i sambandi við
varnir landsins. Hvaða alvara
hefur verið þarna að baki og
hvert raunverulegt erindi hans
var, getum við auðvitað ekki
sannað. En-við vissum að það
var mikið um að vera og allt
benti til þess að hann ætlaði að
hafa hér nokkuö langa viðdvöl.
— Hvernig viðtökur fékk blaðiö?
— Það er óhætt að segja að
blaðið vakti töluveröa athygli og
var glettilega mikið lesið, enda
varð raunin sú að þegar ákveðið
var að ráða ritstjóra, stóð blaðið
undir sér. Var auðvitað hart á
dalnum stundum, eins og
gengur, en það stóð undir sér.
Margir greiddu
ríflega áskrift
Við urðum sérstaklega varir
við áhuga fólks á blaöinu fyrir
kosningarnar vorið 1953. Þá
kom það i hlut okkar Þórhalls
Halldórssonar að fara út á land
og koma á laggirnar fram-
boðum í nokkrum kjördæmum.
Þá hitti maður auðvitað marga
aðmáliog varðvar við að blaðiö
átti nokkrum vinsældum að
fagna. Margir sem ekki voru
stuðningsmenn okkar i kosn-
ingunum vegna þess að þeir
vildu ekki yfirgefa sina gömlu
flokka, sögðu sem svo, að þeim
þætti fengur að blaðinu og vildu
fá það sent. Við höfðum sent
blaðið viða um land til kynn-
ingar og þeir voru margir sem
urðu til þess ótilkvaddir að
greiða það riflega, talsvert
FRIÁLS ÞIÓÐ
1. Arg. M4nuda(lnn 24. nö..mker 1IS2 12. ,bl.
Verkalýöurinn verður að eignast fram-
leiðslutækin og þann arð, sem þau skapa
Amerískir hermenn
teigjendur í Garða-
stræti 6 og 8
Finnbng1 Cuðmunóaran upphnflcgn leklð 1 leigu
hefur l.irl yflrlýúngu nm urnrnm hú.nmði i Carða-
►•*. .» engir amerl.ltI, h.r- alrntl ». Par hafa húlð har-
m.nn alu l.igj.nöur í menn nm alilaagl tkela
Carðaatrvli (. hell. ar V.n.rí p|.„h.g. Cu»-
•* h|j'“r yflrlýalng mnlnmu luggnr ekkl
Alþýðusambandsþing veröur að marka raunhæfa stefnu
í baráttu verkalýösins fyrir bættura kjörum
Þmft tlþýtauuuy, sem nú tr aS setjtsl i reluióU,
bi3a ef bJ ríll erfiíarí verkelni en nokkurs annara Al-
þýfauatbaadabinst, sem báj befnr veríj bér um ianfan
tnsa. HarJtnúin ibalduom stjómarvóld bafa aS undan-
iana markríut 0( ósvifij unnij aS því aS grafa undan
sautikaai alþýSannar, og jera aj engn þann rétt og
Þtr kjarabrtur, ttm þrjátiu ára barátta verkalyJauu
kaiti f«rt kanum.
■f þvi a» harfaal i augu vll
raaal mil af fullrl hreln-
‘kUni, einu.ð ng éhyrgBar-
l'Sgje IU kllðar U
VerkafóIksJ
aaJe.g.
framleijslutakin.
ÓUum þykir ajðlfaagt. að
llvinnuhiiatjórinn eigi ainn
>11 það þykir einrug ijáUaagt,
íslenskir btendur eigi
úburðarverknntiðjuna
** afa laggur
*■»*■*. aam SX>„ Baykja-
«g Mkkrtr fjárplðga-
* R.ykj..ik leggj. fram
«■ kj.tafð. T,n, þ..,., 4
*®b •*•« þaaatr hlulhatar að
amiðjuna. >.« að þvi l.yU
haaflleg.ah at þU h.r rann-
v.rulega áfcyrgl .g kmlnað al
•l.foun hennar. Hill .r tð
það hauðlega ■arkll.r
mní verkamlðjuhu.aio
W’Jáal «r hveralg fyrlr- Bunaðarfal.g.ÍM a
** m W»«* Ef vel geag- ! inguna. ea hiaa v.
' W S.U. »g fjárplúg. h.nni mynö i Tim
"*** «• aájpta grrfaaum hanóa baaagmn ". 1
Feiagsrekitur
frunieiJálatckja.
valin af banóahófl. —
fyrirkomulagi .o þvi.
kann bvr nu við. Hln
m.nnu lélug .iaulakling.
Vantrú
á áámeignarrekstri.
Jtki rekin af baejarfelogum
ibmjarulgerð), aem hafl
nð erfiða fjárhagaafkom
>vi er lil að avara. a
ná einmg benda á hU8.lv.!
únkaíyrirurki. sem hafa
irðið gjaldþrou Og það
alaðreynd. atm Ilvilum
gleyma, þegar þeii
easi mál. En hún
* laefu, i
akilnlngt bygfð. ^
Hlnav.gar vnr þnð mia-
•hgn hjá FRJALSRl þJÓÐ, TU vlðhál.r ,
að hermenn byggju á afalu lýaingar. Hm |
hmð húaaina. þeir hua á þe,„ f,0„ m
NF.ÐSTIJ haeðinni. Er akyll ak.l
.» biðja hluUðcigenriur nf- eriaklr hermenn_____
aokunar á þeirri miaaágn, »g húanavðl ■ F.FSTIJ nir.l>
ak.l það ger, hár með. Finn- HÓSSINS CARDASTRjRTI I
h«gl heldur þvi trnm. nð hér g, Haf.
■I elnhvara henar a(U,- þ.nn |
úfrriauð Ul að uppraata þ.
avivirðu, að .rlcndum h.r-
mannalýð ae leigl huanaaðl j
Háðherra falsur
upplýsingar
það mun vera aigjoriegi
oþekkl lyrirharrt I aiðuöu þjoð-
fétagi, að ráðherra falal vU-
viundi upplýaingar. aam hanr
gefur þingi þjóðarinnar, o*
heyra undir ráðuneyti hans.
þrlu teyfði þo verstunar-
malaráðherra okkar. Bjðrr
Olalaaon. aér að gera á Alþingj
iv. al (abr Mbl. 20. a m )
Ráðharrann lýaii þar ytir þvl.
imkv.ml Irásogn blaJa.na.
I aðelna'átt. vóruflokkar, «m
gjaideyrialiai
flyija lil

relðhjól, hárgrelðu
>*n ýtrl fatnað ur u
I og nðtum apunaefnu.
heildaoluflrma ráðherrai
Inn og hann hefði þ
leyfavelUngum (með fáum
ndantekningum um írlliaU).
yU vlð hliðatseð akilyiðl U1
imkrppni við hinar erlendu
iðnaðarvórur.
Ótrúlegt má lelja, að U-
lemkir iðnrekendur og tðna'-
aafóik. hafi ekkl lenfi I
un þeau l.koidu loi.v.i
narmálaráðherrana. aerr
FRjÁLS þJÓÐ
n daghloðum Reykj.vikur.
meira en áskrift nam. Jaínvel
harðflokksbundnir menn urðu
til þess að gauka svona aö
blaðinu.
Voruð þið sem að blaðinu
stóðu i einhverjum stjórnmála-
flokki þegar þið tókuð ákvörðun
um útgáfu?
— Nei, það var enginn okkar I
neinum flokki. Sumir okkar
höfðu ákveðnar taugar til vissra
flokka, en i sambandi við aðild-
ina að Nató og hersetuna þegar
hún kom til framkvæmda,
rofnuðu þessar taugar alger-
lega.
Ég fyrir mitt leyti var búinn
að vera utan flokka i mörg ár
þegar þetta var og hafði engan
veginn hugsað mér að ganga i
stjórnmálaflokk. Sennilega
hefði lika ekkert annað en and-
staða min gegn hersetunni
getað ýtt mér út i þetta.
Ljóstrað upp
um hugmyndir
Bandaríkjamanna
— Hvað heldur þú aö hafi
verið stærsta atriðið sem þið
vöktuð máls á i Frjálsri þjóð?
— Ég hygg að það hafi verið
þær raddir sem uppi voru af
hálfu Bandarikjamanna um að
gera höfn i Þykkvabænum og
flugvöll á Rangarvöllum. Það
held ég að hafi verið stærsta
málið i sambandi við dvöl
Bandarikjahers hér á landi. Við
ljóstruðum upp um þessar hug-
myndir, enda fékk ég upplýs-
ingar um málið ákaflega milli-
liðalitiö.
Við ljóstruðum upp um þetta
mál þegar farið var að liða að
kosningum, og það má mikið
vera, ef þessar hugmyndir
hefðu ekki verið framkvæmdar
ef Framsóknarmenn hefðu ekki
verið hræddir við að fara út I
þetta vegna þess hve stutt var
til kosninga. En málið vakti
gifurlega athygli á þessum tima
og mér þykir sennilegast að við
höfum með skrifum um það
slegið það niður.
Byggðaröskun í kjölfar
hersetunnar
— Hverjar voru helztu rök-
semdir ykkar gegn veru erlends
hers hér á landi?
— Við bentum á það um leið
og herinn kom að hann gæti
...Til þessa hafði verið stofnaö i góðri sai
þegar fór að brydda á þessari óeiningu
ekki áhuga á að taka þátt í þessu lengur..
...Það má mikið vera ef þessar hugmy
Framsóknarmenn hefðu ekki verið hra