Alþýðublaðið - 22.03.1978, Side 6

6
Miðvikudagur 22. marz 1978.^
%
Af einfættri
hetju og
marskálki
hennar
Lestin nálgast Belgrad, eöa
Beograd, borgin hvita eins og hún
heitir víst á serbókróatlsku, máli
serba og króata. Tveggja stærstu
þjóöarbrota Júgóslaviu, er löng-
um hafa eldað jrátt silfur
saman. Annars er I þessu tilfelli
sem mörgum öörum erfitt að
segja til um hvaö er þjóö, þjóöir
eöa þjóöarbrot. Serbar og króatar
hafa þó aö baki sér óllka sögu og
menningararfleifð þeirra ekki hin
sama, þrátt fyrir að báöar þjóð-
irnar séu suöur-slavneskir ná-
grannar. Króatía var um aldir
hluti austurriska keisaradæmis-
ins,' þýsk og ungversk menn-
ingaráhrif voru þvi rikjandi
meöal króata. Samtimis kúguöust
serbar undir járnhæl tyrkja, en
héldu þó fast viö grisk-orþódox-
iska trú sina, meöan króatar höll-
uðu sér upp að brjósti Rómar-
páfa. Trúarbragðadeilur hafa
reyndar oftast verið undirrót
átaka þessara þjóða.
En vikjum nú aftur aö lestinni
þar sem hún brunar eftir frjó-
sömum sléttum Vojvodina, raun-
ar eru þær framhald Ungverja-
landssléttunnar miklu þar sem
þær teygja sig inni norö-austur-
horn Júgóslaviu. Það er ekki ýkja
langt eftir til Beograd a.m.k.
hefur ferðalangur kominn áleiðis
alla leið norðan úr Danmörku það
á tilfinningunni að höfuðborg
þeirra suður-slava sé ekki langt
undan. En fyrst nemur lestin
stuðar i borginni Novi Sad, sem er
reyndar ein stærri borga landsins
og um leið höfuðsetur sjálfstjórn-
arumdæmisins Vojvodina. En i
þvi héraði búa reyndar margir
ungverskumælandi, og þeir ku
ekki Ieggja mikla öfund á landa
sina norðan landamæranna. Þvi
sá er t.d. munur á löndum þessum
tveim aö i Júgóslaviu geta menn
hvoru tveggja keypt gailabuxur
og klámrit en slikt mun nokkuö
meiri erfiðleikum bundið I Ung-
verjalandi.
Þegar komið er til Novi Sad er
aöeins eftir nokkurra stunda lest-
arferð til Beograd. A milli borg-
anna er staðsettur fjallgarðurinn
Fruska Goro, um 540 metrar þar
sem hæst er. Sú var tið aö járn-
brautarlestir máttu klöngrast
yfir fjallgarð þennan, en nú hafa
Júgóslavar verið svo myndarleg-
ir aðgera göng gegnum hann fyrir
lestirnar. Annaðslagið rikir þvi
algjört myrkur i lestarklefanum
þegar farkosturinn þýtur gegnum
göngin, en séu þau löng, jafnvel
nokkrir kilómetrar, kveikir lest-
arstjórin ljósin.
Það er miður dagur þegar lest-
in staðnæmist i bænum
Batajnica, ekki langt sunnan
Fruska Goro, skammur vegur er
þvi til Beograd. Farþegar láta sér
fátt um finnast en vonast eftir að
lagt verði sem fyrst af stað aö
nýju. Það er heldur ekki dvaliö
lengi, aðeins tvær mínútur.
Skömmu eftir að lestin hefur lagt
upp er rennihurðinni á klefa okk-
ar ýtt til hliðar, milii gluggatjald-
anna, sem dregin hafa verið fyrir
glugga rennihurðarinnar, kemur
hvitur plastpoki i krepptum
hnefa, siðan sjáum við hvar
hækjufót nokkrum er skotið
innfyrir dyrnar. Einhver stendur
upp og dregur gluggatjöldin frá. t
dyragættinni stendur eldri mað-
ur, kannski um sextugt, veöurbit-
inn, kraftalega vaxinn, hann er
órakaður. Maöurinn er klæddur
einhverju sem likist her-
mannabúningi, grænum að lit.
Fötin eru gömul og snjáð. Þaö
eftirtektarverðasta viö þennan
mann er þó þaö sem okkur sýnist
ekki betur, aö hann er einfættur
og styöst viö tvær hækjur. Þó ekki
sé þaö ýkja uppörvandi sjón aö
sjá manninn gleöur samt augaö
gyllt oröa næld á vinstra brjóstið,
likast til úr gulli. Oröan er fest viö
borða, einmitt i júgóslavnesku
fánalitunum, þremur langrönd-
um, blárri, hvitri og rauðri.
En i hvaöa •erindagjöröum er
maðurinn, skyldi hann vera
farþegi á leið i bæinn, (að visu
veit höfundur ekki hvort þaö heit-
ir á serbnesku máli að fara i bæ-
inn, það að skella sér til Beograd
utan af landsbyggöinni, en ekki
sakar aö kalla það svo)? Ætli
hann eigi frátekiö sæti, varla þó i
þessum klefa, hann er fullsetinn.
Mér til mikillar furöu réttir
maöurinn plastpokann aö fyrsta
manni frá vinstri um leiö og hann
segir eitthvað sem ég ber ekki
kennsl á. Sá sem pokinn er réttur
að, en hann er júgóslavi nokkur
þýskumælandi, á leið heim i
sumarleyfi frá Vestur-Þýska-
landi, tekur þegar fram nokkra
ávexti úr nestistösku sinni og
gefur manninum einfædda meö
oröuna, I plastpokann. Siðan er
pokinn látinn ganga hringinn, all-
ir gefa eitthvað úr mal sinum og
ég sé mér þann kost vænstan að
gera slikt hiö sama. Það er mér
nú ljóst aö þarna er betlari á ferð-
inni sá fyrsti raunverulegi er ég
ber augum um ævina. Að visu
hafði maður oft verið sleginn um
fimmkall eöa tikall af vissum
mönnum i Reykjavik, en aldrei
fyrrveriö beðinn matgjafa og það
af manni sem virtist hafa raun-
verulega þörf fyrir slikt, enda
varla matvinnungur einfættur.
En þessi betlari er þó með orðu
eina gylta i barmi sér og sú virö-
ist ekki neitt plat. Þar aö auki tek
ég eftir aö förunautar minir taka
vel máli hans og aö ekki er laust
viö að ákveðin viröing skini úr
augum þeirra gagnvart þessum
manni sem þó viröist ekki vera
nema aumur betlari, a.m.k. úr
augum innfæddra.
Þegar plastpokinn hefur veriö
látinn ganga hringinn þakkar
hækjumaðurinn enn einu sinni
fyrir sig, eöa allavega giska ég á
það, lagfærir hækjurnar undir
handarkrikunum, snýr frá dyrun-
um og haltrar fram ganginn, lik-
lega meö klefann viö hliö okkar
sem næsta áfangastað.
Þegar sá einfætti er farinn sný
ég mér að júgóslavanum þýsku-
mælandi, á heimleið til ættborgar
sinnar Nis I suðurhluta Serbiu, en
við höfðum átt nokkur oröaskipti
á leiðinni. Ég spyr hann hverju
þetta sæti að betlara sé hleypt
hingað inn þar eð ég hélt með
tilliti til þess litla er mér var
kunnugt um betl og betlara aö
heldur þættu þeir hvimleiðir og
væru viöast hvar illa séðir.
Edvard, en svo hét maöurinn
fræddi mig á þvi, aö þarna hefði
verið ein af hetjum júgóslava úr
seinni heimsstyrjöldinni, vist
hefði hann misst fótinn þar. Siðar
heföi þessi partisan, en svo nefn-
ist þjóöfrelsishetja á fleiri tungu-
málum, hlotið að launum oröuna
þá gyltu er hann bar, fyrir
frammistööu sina i baráttunni
fyrir föðurlandiö gegn fasisman-
um. Orðan sem i það minnsta
væri guilhúðuð, heföi hetjunni að
öllum likindum veriö veitt per-
sónulega af Jósip Bros marskálki
forseta júgóslavneska sambands-
rikisins, viö hátiölega athöfn meö
lúörablæstri og bumbuslætti, i lok
striösins, eða af sjálfum Titó.
Betlarinn var þá hetja eftir allt
saman eða réttara sagt, hetjan
orðin betlari. Einhvers staöar
segir aö menn muni uppskera
sem þeir sái. Þessi hetja haföi sáð
vélbyssukúlum i þýskara,
uppskeran liklega veriö þýsk
jarðsprengja eöa eitthvað álika.
Ég vék nú talinu að marskálk-
inum sjálfum og forsetanum,
Jósipi Bros Titó. Edvard sagöist
ekki llta upp til þess manns neitt
lengur, eftir dvöl sina á vestur-
löndum, eiginlega væri hann þ.e.
Edvard einhvers konar kommi. í
Vestur-Evrópu heföi sér skilistaö
I rauninni væri Titó, forseti
Sósialiska sambandslýöveldisins
Júgóslaviu engu betri en margur
hver kapilalistinn hinum megin
við járntjaldið. Titó sagði hann
lifa i velíystingum mestan hluta
ársins á einkaeyju sinni úti fyrir
Dalmatiuströnd og njóta sjóbaða
i Adriahafi, fagra sólskinsdaga.
Meðan hetjur hans einfættar
sem eineygðar höltruöu um betl-
andi meöal landslýös er ekki væri
þó miklu rikari en betlararnir
sjálfir.
Að visu var ég ekki viss I minni
sök hvaö sannleiksgildi oröa hans
varöaði, en enginn var þarna
nærstaddur er veitt gæti frekari
upplýsingar, þannig aö ég gæti
gert mig skiljanlegan viö þann.
Ég geröi mér þetta þvi aö góöu,
að sinni, hvaö viö kom svölun
fróöleiksfýsnar minnar. En lét
heldur hugann liða til sólbakaöra
stranda Svartahafs, hinum megin
Balkanskagans, gegnt Titó.
Ljónshjarta
Reyndu reykostinn
með r''
ávöxtum
- eða brauðmat.
Rcvkostur cr réttncfndur fulltrúi Norðurlanda
í ábætisostaflokknum okkar - þakinn dillfræjum
og gefið reykbragð með reyksalti.
Hvor tvcggja ævaförn hcfð í norrænni matrciðsiu
(samanber íslenska hangikjötið og sænska gravlaxinn).
Jafnvígur á veisluborðinu scm hversdags.
íSlÍál