Vísir - 04.01.1969, Síða 2

I upphafi árs
VTið upphaf árs hefur kristin
kirkja valið okkur til um-
hugsunar öðru fremur tvennt.
Annað er nafn trúarhöfundar
kristninnar, heitið Jesús. Hitt er
hlutur bænarinnar og bænalífs-
ins.
t>að er ekki vegna þess, að
mér virðist árið 1969 gefa síð-
ur tilefni til aö huga að
umræddum atriðum, að ég
mun víkja að öðru I þessum
PÍStli, Nafn Jesú, sem merkir
„frelsari“, er okkur kristnum
mönnum að sjálfsögðu ríkt í
huga á nýbyrjuðu ári. Það er
heitasta ósk okkar aö í nafni
hans og með leiðsögu hans fáum
við lifað og starfað á árinu. Og
hlutur bænarinnar verður held-
ur aldrei ofmetinn, enda þótt
hitt sé rétt, að stundum hefur
okkur kristnum mönnum gengið
erfiðlega aö átta okkur á raun-
verulegum tilgangi bænarinnar.
Stundum höfum við haldiö, aö
bænir okkar breyttu ráðsálykt-
unum Guðs. í annan tíma höfum
við álitið að bænir okkar
breyttu okkur sjálfum, og við
gætum með bænunum gert okk-
ur að betri mönnum og Guöi
þóknanlegum. En vist er hitt, aö
bænin veitir okkur ekkert vald
hvorki yfir Guði né sjálfum okk
ur. Sönn bæn er órækur vitnis-
burður um hitt, að við erum
máttvana og ekki þess umkom-
in að veita okkur sjálf þá hjálp
og líkn, sem við þörfnumst.
í upphafi ársins 1969 skal það
einmitt íhugunarefni okkar að
viö þörfnumst þess fremur öðru
að komast í snertingu við þann
veruleika eða mátt, sem okkur
er meiri, ofar í vizku og sarn-
úð. Ekkert er okkur mönnunum
mikilvægara en það, að hin ríka
þörf og þrá til tilbeiðslu, sem
við búum öll yfir, beinist í þann
farveg að það leiði til þroska og
göfgqnar. Mönnunum hefur
lengi verið augljós sú hætta,
sem í því er fólgin að tilbiðja
sjálfa sig. Engin dýrkun hefur
krafizt meiri fórna og ofboðs-
legri heldur en manndýrkunin.
Beini maöurinn þrá sinni og
þörf fyrir tilbeiðslu að sjálfum
sér eða öðrum mönnum, er hon-
um voðinn vís. Það sanna dæmi
mannkynssögunnar átakanlega.
En heilbrigður maður fær ekki
losnaö við þörfina fyrir til-
beiðslu. Hún er engu áhrifa-
minni heldur en aörar hvatir
hans nema síður væri, og afleiö
ingarnar alvarlegar, er til lengd-
ar lætur að skeyta henni ekki
og láta eins og hún væri ekki
til.
Þegar slíkt er gert, verður til-
beiðsluþörfin stundum að öfug-
hneigðum og brýzt út í furðu-
legustu myndum.
Það er þörf mannanna fyrir
tilbeiöslu sem hefur valdið því,
að þeir hafa eignazt trúarbrögð,
þeir hafa komizt f kynni við trú
og öðlazt trúarreynslu. Allt er
þetta sérstæð veröld, sem vandi
er að lýsa og túlka með orðum,
veröld hins heilaga. — En
reynsla mannanna og viðbrögð
andspænis hinu heilaga hefur
lagt til inntak og dýpt hinna
miklu trúarhátíða. í þeirra hópi
eru jólin, fæðingarhátíð Jesú
Krists sem við höldum um þess-
ar mundir. Þaö er því næsta eðli
legt að spurt sé: Hvað myndi
þá vera sérstætt fyrir trúar-
brögð okkar kristinna manna og
hversu birtist sú sérstæða í há-
tíðum okkar og tímamótum? Ég
mun kynna lítillega svör
tveggja fræðimanna, sem um
þessi atriði hafa fjallað á síð-
ustu árum.
Fyrri fræöimaðurinn er nol-
lenzkur guðfræöingur, Gerardus
van der Leeuw. — Það er mikil
vægt að skoðun van der Leeuw
að gera sér grein fyrir, að mað-
urinn getur ekki sætt sig við
lff, sem ekki hefur tengsl við
máttárlind. Réttara telur vun
der Leeuw þó aö komast svo að
orði, að maðurinn þrái þá
reynslu sem því er samfara að
slíkur veruleiki hafi þrengt sér
inn f vitundina. — En mjög htf-
ur slíkt samt gerzt með ólíku
móti í aldanna rás og viðbrögð
in orðið hið sama. — Til þessa á
einmitt mismunur trúarbragð-
anna rætur aö rekja. En þar er
af miklu að taka. Til eru trúar-
brögð, þar sem fjarlægð og firð
verða aðalatriði, fjarlægð pess
máttar sem skynjaöur var. í
þeirri fjarlægðarskynjun birtist
reyndar oftlega flótti mannsúis
frá mikilli og yfirþyrmandi
reynslu. Mest verður fjarlægðar
skynjunin í guðleysisstefnunni,
aþeismanum, þegar maðurinn tel
ur sér trú um, að hann hafi að
fullu og öllu losnað við skynb
un hins heilaga. — En afbrigSi
trúarskynjunarinnar eru fle'n.
— Til eru trúarbrögð átakanna,
þar sem hinu illa og góða lýstur
saman og maðurinn verður þátt-
takandi í baráttunni. — Enn eru
trúarbrögð hvildarinnar, dultrú-
in, sem heillar hug þeirra, sem
þykir nóg um umbrot og ólgu
jarðneskrar tilveru. Nefna má
Gleðilegt ár
— Bjargræðisár, þú búmanna her;
blessun guðs sé í verki með þér.
Friður og ár yfir fiskimið.
Fögnuður hryggum, sekum grið.
Þroskans eld yfir ungar brár.
Æskunnar vor yfir silfrað hár.
Samhugans ár. 1 sundur bönd.
Sundrung úr hjörtum. ís frá strönd.
Lukkuár milli landsins horna.
Ljósiö oss blessi kvöld og morgna.
Framfarir, bróðerni, friður og gagn
og frelsi með lifandi sannleiksmagn.
(Matthías Jochumsson)
iíka trúarbrögð forms og helgi-
siða, trúarbrögð vilja og hátign
ar og mætti lengi halda upp-
talningunni áfram. — Nýir og
nýir þættir hafa ofizt inn í trú-
arskynjun kynslóðanna. Þó mun
sá þátturinn furöulegastur, þeg
ar hiö heilaga varð skvnjað sem
fómandi kærieikur. Sá leyndar
dómur opinberaðist í kristin-
dóminum. Guð er ekki að sigra
og drottna, hans er fórnin, hans
er gjöfin. Sá er boðskapur krist
inna hátfða og tímamóta. Með
fóm og gjöf hefur guð skapað.
Að kristnum trúarskilningi er
engin önnur leið til sköpunar
fær. Heldur engin önnur leið
til frelsis, sem er í raun og veru
eitt og hið sama. Til slíkrar
frelsunar emm við kölluð,
kristnir menn, aö fórna og gefa,
svo að líf okkar megi veröa
skapandi. Á þann eina hátt
verða sönn verðmæti til, eilífð-
in unnin úr hverfulum straumi
tímans.
Síðari fræðirnaðurinn, sem kút
azt hefpr við að gera trúar-
brögðunum skil og hér verður
kynntur, er Austur-Evrópubúi,
Rúmeni, Miræa Eliade að nafni.
Eliade hefur á síöustu árum
unnið aö rannsóknum sínum í
Bandaríkjunum. Hann hefur sér
staklega fengizt við athuganir
á margbreytilegu táknmáli trú-
arbragðanna, kannað symból
þeirra annars vegar, en goð-
sagnir, mýtur, hins vegar. —
Eliade hefur reynt að bregöa
birtu yfir þær hugmyndir, sem
að baki búa táknum og goðsögn
10. síða.
Af þróttmikilli mælsku og
víðtækri þekkingu á mál-
efninu flutti sr. Guðmund-
ur Sveinsson Haralds Níels-
sonar-fyrirlestur í Háskóla ís
lands 30. nóv. s.l. Sýndi sá
málflutningur glöggt, hve vel
fyrirlesarinn fylgist meö
straumum og stefnum f guð-
fræði samtímans. — Eftir
mjög glæsilegan námsferil
hér heima stundaði sr.
Guðmundur framhaldsnám
erlendi^, og tvívegis gegndi
hann kennslu við Háskólann
fyrir próf. Ásmund Guð-
mundsson. Sr. Guðmundur
vigöist til Hestþinga 24. júni
1945 hélt þaö prestakall rúm
an áratug. Hann varð skóla-
stjóri Samvinnuskólans í Bif
röst haustið 1955. — Kona
sr. Guömundar er Guðlaug
Einarsdóttir verkstjóra á
Akranesi Jónssonar.
Friðaður reitur
Við lifum á órólegum og æsilegum tímum. Mannkynið
er haldiö ótta viö framtíðina. Styrjaldarfréttir dynja í
eyrum okkar á hverjum degi og oft á dag, og nú er
fariö að sýna okkur ómenninguna á hverjum degi á
skerminum, jafnvel í heimahúsum. Hvergi er friöaöur
reitur. — — Jú, þaö er einn friðaður reitur. Það er
kirkjan. Það er því sannkölluð sálubót að fara í kirkju
til að hvíla þreyttar taugar. Ég fer í kirkju til að
njóta andlegrar hvíldar. Ég veit ekki hvort menn hafa
veitt athygli þessu ágæti, sem kirkjan býöur upp á auk
annars. Prestarnir flytja að sjálfsögöu misjafnlega góð-
ar predikanir, eins og við er aö búast. En guðsþjónustan
er meira. Þar er einnig söngur. Ég hlusta m. a. á guðs-
þjónustur til aö hlusta á sönginn. Ég hlusta mér til sálu-
bótar á öll gömlu sálmalögin mín, sem ég heyröi í
bernsku og hrifu mig þá ungan dreng.
Ég vil aö lokum draga saman þaö, sem ég legg á-
herzlu á:
Byrja hið kristilega uppeldi snemma.
Aö foreldrar taki að staöaldri börn sín með sér
í lzirkju og byrji snemma á því.
Aö kennd séu kristin fræði í framhaldsskólum,
jafnvel menntaskólum.
Koma á stórauknu safnaðarstarfi í ýmsum mynd-
um.
Að leggja í öllu uppeldi ríka áherzlu á gott for-
dæmi.
Að skipta mönnum sem minnst í kynslóðir, en láta
þær vinna saman og lifa sem mest saman á öllum
sviðum.
Og að síðustu: Reyr.a að halda viö sem m^stri ein-
ingu innan kirkjunna:. Heimili og skóli. - H. J. M.