Vísir - 26.09.1970, Blaðsíða 9

V1SIR . Laugardagur 26. september 1970.
• Að vera tannlæknir í
Lapplandi og upp til
sveita á íslandi halda kannski
einhverjir að sé svipað hlut-
skipti. Eftir að hafa heimsótt
íf^azkan tannlsakni. sem bú-
settur er í Suður-Lapplandi
og skoðað vinnustað hans,
fer ekki hjá því að mann
gruni að allmikill munur sé
á þessu tvennu. Raunar eru
tannlæknar til sveita á ís-
Iandi fáséðir, aðeins stærri
bæir geta státað af tann-
læknastofu. Og líklega eiga
Lapparnir, sem búa í fjöllum
Lapplands mun greiðari að-
gang að tannlækni en íbúar
margra afskekktra sveita á
Islandi.
Gott að vera
tannlæknir
í Lapplandi
v/ðfo/ v/ð islenzkan tannlækni, Loft Ólafsson
Islenzka tannlæknafjölskyldan í Lapplandi: Óli litli, Loftur og Hrafnhildur.
J^öftur ÓLafsson, tannlæknir,
býr í litlum bæ í Váster-
botten, sem heitir ekld verra
nafni en Vilhelmína (eftir
sænskri prinsessu). Eftir 4ra ára
nám í tannlækningum við Há-
skólann í Reykjaví’k héit Loftur
utan til þess að ljúka náminu
við tannlæknaháskölann í
Stokkhólmi, sem er sá stærsti
á Norðurlöndum.
„Vegna húsnæðisskorts viö
háskólann heima var sótt um
fyrir 5 ísl. tannlæknanema við
háskóla á Norðurlöndum. Fóru
2 til Danmerkur, 1 til Noregs
og tveir til Svfþjóðar, ég og
Sigurgeir Ingvason. Sigurgeir
fór til Umeá og réð sig svo
hingað til Vilhelmínu um svipað
leyti og ég, svo að við erum
hér tveir fslendingarnir með fjöl
skyldur okkar,“ segir Loftur, er
við spvrjum hann um nám hans
hér í Svíþjóð, og hann heldur
áfram:
„Eftir því sem ég dvaldist
lengur hér í Svíþjóð kunni ég
betur við mig. Þegar ég var á
fimmta og síðasta misseri við
háskólann, var mér boðið hing-
að norður ásamt konu og syni
til þess að kynna mér þetta
landsvæði með það fyrir augum
að ráða mig hingað að námi
loknu. Ég ákvað strax að ráða
mig og fékk styrk til að Ijúka
náminu. Hingað fluttum við svo
í janúar 1969“.
„Hvemig hafði tannlækning-
um verið háttað hér í Vilhe'lm-
•nu áður en þú komst?“
„Hér hafði ekki verið hægt að
framfylgja skipulögðum tann-
veKningum vegna tannlaekna-
skorts, en bamatannlækningar
látnar sitja í fyrirrúmi. Við er-
um ráðnir hingaö á vegum heil-
brigðismálaráðuneytisins og það
skipuleggur okkar vinnu, en
55% hennar er viö barnatann-
lækningar en 45% við fullorðna.
Við höfum einnig tannlækna-
stofur uppi í fjöllunum og far-
um þangað tvisvar á ári og
dveljumst í 3 vikur í senn. ÖIl
böm á aldrinum 4—16 ára eru
skoðuö tvisvar á ári af lækni,
sem hefur aðsetur f sama húsi
og við tannlæknamir. Um leið
skoðum við tennur bamanna og
gemm við eftir þörfum. Bömin
em frædd um tennurnar og
tannhiröingu um leið, en á
næsta ári verður komið á skyldu
tannlækningum fyrir böm og
unglinga 3—19 ára. Þá er sér-
stök þjónusta fyrirverðandimæð
ur, og mæður koma með böm
aJlt frá sex mánaða aldri til
tanneftirlits og em þær þá
fræddar um bamatennumar og
hirðingu þeirra.
Síðan þessi skipulagða þjón-
usta komst á þetta svæði hefur
árangur orðið mjög jákvæður,
og við getum sinnt öllum sem
til okkar sækja. Okkar vinna er
ekki háð framboði og eftirspurn,
eins og víða er heldur bvggist
hún á fyrirbyggjandi tannvið-
gerðum og tanneftirliti. Við sitj-
um sem sagt ekki við símann
og bíðum eftir viðskiptavini."
„Hvað er fjölmennt starfslið
á stofunni?"
„Við emm fjórir tannlæknarn
ir og höfum 7 sérmenntaöar
hjúkrunarkonur, auk tannsmiða
og nema. Við höfum 7 meðhöndl
unarherbergi auk sérstaks her-
bergis á læknamóttökunni fyrir
mæður og ungböm. Fræðsla fer
fram fyrir alla aldursflokka á
tannhirðingu, mataræði og
fleiru, og við sýnum kvikmyndir
og skuggamyndir. Veröandi
mæöur fá einnig sérstaka
fræðslu."
Við gengum nú með Lofti inn
i tannlæknastofuna og fengum
að skoða þar öM húsakynni. Sér-
staka athygli vakti tannlækna-
stóllinn, sem var alls ólikur þvi
sem við eigum að venjast á ís-
landi og líktist helzt skurðar-
borði.
„Þetta er n<r gerð af stölutn",
fræddi Loftur okkur. ,.Hér var
skipt um öil tæki í fyrra. Þetta
em mjög hentugir stólar, sjúkl-
ingurinn liggur endilangur og
slappar alveg af. Tannlæknirinn
situr við vinnu sína og þreytist
mikhi minna. Við höfum mjög
sterk sogtæki, sem hreinsa allt
vatn og óhreinindi iafnóðum,
svo að sjúklingurinu þarf aldrei
að skvrpa. Þetta er geysiiegur
tímaspamaðúr, því að það hefur
verið reiknað út að 3 ár af starfs
ævi tannlæknis fari í að láta
sjúklinginn skyrpa og skola“.
„Hvernig er háttað greiðslu
fyrir tannviðgerðir hér í Sví-
þjóð?“
„Tannlæknar á vegum rikis-
ins þurfa ekkert að skipta sér
af daglegum rekstri tannlækna-
stofanna. — Aðstoðarstúlkurn-
ar eru menntaðar í sh'ku og sjá
um aMt bókhald og taka viö
greiðslum af sjúklingum. Ég
vinn aöeins við þaö starf sem
ég hef verið menntaður í. Laun
tannlækna eru föet, auk upp-
bóta fyrir sérþjónustu, sjúklinga
fjölda og í mínu tilfelili fyrir
staðsetningu í landinu.
Miðaö við kaupgetu fólks,
eru tannlækningar á vegum
sænska ríkisins mjög ódýrar,
böm og unglingar fá alla tann-
læknaþjónustu ókeypis, t. d.
tannréttingar, sem víða eru for-
réttindi þeirra sem eiga efnaða
foreldra. Verðandi mæður
greiða aðeins 25% af kostnaði
á meðgöngutímanum og 9 mán-
uði eftir bamsburð. — Þess má
geta að eitt helzta kosningalof-
orö sósíaldemókratanna í kósn-
ingabaráttunni var aö koma
öMum tannviðgeröum inn í
sjúkrasamlag.“
„Hverjir eru helztu kostimir
við ríkisrekna tanniæknaþjón-
ustu?“
„Heilbrigðisyfirvöld hafa
heildaramsjón og yfirsjón yfir
tannlæknaþjónustuna og stýra
sérfræðingar starfsemi tann-
læknanna. Þannig verður um
sameiginlegt átak okkar allra að
ræða og þannig nýtist starfs-
krafturinn betur og tannlækna-
þjónustan verður ódýrari.
Hér í þessu byggðarlagi höld-
um við fundi með fuMtrúum frá
heilbrigðisyfirvöldum og gefum
skýrslur um alia okkar starf-
semi. Þeir leggja svo fram áætl-
anir í samráði við okkur. Öll
starfsemin miðast að því að
koma í veg fyrir. tannskemmdir.
Hér í Svíþióð er tannlæknir á
hverja 1200 íbúa, og stendur
til að stórfjölga þeim á næstu
áram, t. d. meö því að stækka
háskólann í Stokkhólmi um
helming. Til samanburðar má
geta þess að á íslandi er aðeins
1 tannlæknir á hverja 2000 íbúa,
samkvæmt nýjum tölum.“
„Hefur ekki verið til umræðu
að blanda fluor í drvkkjarvatn
hér í Svfþjóð?“
Fluor hefur verið geysi-
lega mikið til umræðu hér í Sví-
þjóð undanfarið og .ipenn ekki á
einu ni'álli, hvort æskilegt sé að
bfanda því í drykkjarvatn.
Telja sumir ófróöir om þetta, að
þar meö sé vatnskraninn orðinn
að meðalaglasi. Menn vilja rugla
þessu saman við hina altöluðu
mengun og segja aö hér sé um
nýtt og hættulegt efni aö ræða.
Svo er þó alls ekki, enda er
fluor í öllu drykkjarvatni, að-
eins í mismunandi miklum mæli.
Það hefur sýnt sig að í Uppsöl-
um og Eskilstuna, þar sem fluor-
magnið er talið hæfilegt í vatn-
inu (1 mg pr. lítra) eru tann-
skemmdir miklu minni en ann-
ars staðar. Hins vegar hefur
fluor ti’Itölulega litla þýðingu
fyrir fullorðna og því telja marg
ir sérfræðingar æskilegra að
gefa börnum fluor inn í töflu-
formi eða með vítamínum. Við
höfum skýrslur yfir flluormagn
á flestum landsvæðum á okkar
umráðasvæði og gefum börnum
fluormagn í samræmi við það.
,.Og að lokum Loftur, hefurðu
hugsað þér að halda til íslands
á næstunní?"
, Það er allt óráðið. Ég hef
aldrei unnið við tannlækningar
á fslandi og samkAræmt skýrsl-
um um tannskemmdir og eftir
þvi sem ég hef kvnnt mér er
ástandið miöig slæmt á fslandi
svo sem fjallað hefur veriö um
f fjölmiðlum heima. Það er að
sjálfsögðu ekki tilviljun að fs-
land skuli vera einna verst á
vegi statt af- öllum löndum
heims á þessu sviði. Mér virð-
ist tannlæknaskortur og skortur
á skipulagningu vera eitt helzta
vandamálið, auk þess sem sjá
þarf um að tannlækningar séu
ekki forréttindi“.
Og með það kveðjum viö Loft
og þökkum honum fyrir spjallið.
Sömuleiðis kveðjum við Hrafn-
hildi konu hans og sonkn Öla
og bæinn Vilhelminu í Lapp-
landi. —• ÞS
*
«
a
•
0
P
0
•
©
e
«
0
0
0
0
e
•
0
9
— Hvert er álit yðar á
prófkjöri?
Jakob Þorsteinsson, leigubíl-
stjóri: — Ég var nú ekki hriifinn
af hugmyndinní um prófkjör
fyrst, þegar ég heyrði hennar
getið. En núna er ég kom-
inn á þá skoðun, að hún eigi
mikinn rétt á sér, sérstaklega
styrkir það þá skoðun mína, að
flestir stjórnmálaflokkanna
skuli hafa tekið upp prófkjör.
— Því er samt ekki að neita, að
prófkjör gefur þeim stóra mögu-
leiika sem vilja ota fram sínum
tota.
Ólafur Oddgeirsson, leigubíl-
stjóri: — Prófkjör tel ég vera
mjög Iýðræðislegt og það geti
ekkj verið annað en eðlileg
þróun að taka það upp.
Benedikt Benediktsson, kenn-
ari: — Mér finnst sjálfsagt og
eðlilegt að efna til prófkjörs á
niðurröðun frambjóðenda á
endanlegum framboðslista hvers
flokks. Sem flestum þarf að
gefast kostur á að taka þátt
í prófkjöri, þá getur það örvað
áhuga alniennings á þjóðmálum
og þar með aukið lýðræðið.
Birgir Harðarson, viðskipta-
fræðinemi: — Ég hef nú ekki
myndað mér neina gallharöa
skoðun á þeim rnálum, en er þó
frekar á því. að prófkjör sé
nauðsynlegt. Það getur ekki
verið annað en lýðræðislegt að
gefa alttienning; kost á aö sýna
vilja sinn svo berlega.
Sveinn Guðbjartsson, heil-
brigðisfulltrúi í Haifnarfirði: —
Práfkjör er mjög stórt skref í
átt að auknu lýðræði og þvi
ekki nema eðlileg þróun. Það
útvíkkar hringinn og gerir það
að verkum, að ekki er nú lengur
hægt að kvarta yfir þvi, að það
sé þröngur hópur manna, sem
ræður málum almennings.