Vísir - 30.10.1970, Blaðsíða 7

VISÍR . Föstudagur 3©. október 1970.
cTVlenningarmál
Ólafur Jónsson skrifar um leiklist:
Svart og hvítt
beikfeteg Resíi^avikar.
Hitabylgia
eftw- Ted Wiliis
Ljei'kmynd Jón Þórisson
Þýðandi: Stefán Ðaldursson
Leikstjóri: Steinidór Hjör-
teðGssni
J^eöuiráwi gerist meöal aiþýðu-
í Bretlandi, segir frá
fopusfcumanm í verkalýðsfélagi,
frjálslyndum, regluföstum, dug-
amdi manni. Hann tekur það ó-
stinnt upp þegar félagsmenn
hans í verksmiðju einni fara að
mögla og muldra út af því að
gera eigi þeidökkan verkamann,
frá Vestur-Indíum, að verkstjóra
yfir þeim. „Einn fyrir a'lla, aiiir
fyrir einn“ er orðtak verkalýðs-
félagsins og Jacko Paimer finnst
að jafnréttiskrafan hijóti að
giida fyrir alla félagsmenn- jafnt,
hvert sem er þjóðemi þeirra,
hörundslitur eða trúarbrögð.
Fyrir þeirri skoðun er hann til-
búinn að berjast.
JJvernig fer svoV Þetta er lei-k-
rit um kynþáttamálin. Og
því fer auðvitað svo að dóttir
Paimers kemur heim nýtrúlof-
■ð negra, frá Vestur-Indíum: þá
fynst reynir tiii hlítar á frjáls-
lyndið og reglufestuna þegar
vandamálin koma upp á heima-
vígstöðvum. En þar sem þetta
er leikrit um kynþáttamálin eru
þasu Kathie og Sonny framúr-
ste*andi viðfelldin ungmenni,
göfuglynd, siðprúð og göð. Og
BaSmer er reyndar til með að
láta slag standa þegar hann hef-
u<r 'ieitt þeim fyrir sjónir ailila þá
örðugleika sem biði þeirra í
hjónabandi, gengið úr skugga
um að stúlkan e'Iskar piltinn í
raun og sannleika, pilturinn
stúlkuna. Kannski vill hann
bara kaupa sér frið, kannski er
hann í raun og veru tilbúinn
að styðja þau af öMu aíli gegn
fordómum samfélagsins... En
það er frú Palmer, hin undir-
gefna, hógværa og hljóða eigin-
kona baráttumannsins og félags-
frömuðarins, sem rís upp gegn
honum og elskendunum ungu.
Henni er ekki einasta ofurefli
að sjá af dóttur sinni, hugsa
sér fþau kjör sem hún muni eiga
við að búa í ,,svörtu“ hjóna-
bandi. Hún virðist haldin bein-
línis líkamlegri óbeit á svertingj
um ti'lhugsunin ein um mök
þeirra Sonnys og Kathiear kem-
ur henni til að missa með öllu
stjórn á sér. Hjá henni brjótast
kynþátitafordómar út í ljósum
loga. Þetta mætti samt einnig
orða á annan veg: að hjúskap-
armál dóttur hennar verði til að
veita útrás dulbúinni, inni-
byrgðri sefasýki konunnar. Þá
verða fordómarnir fremur sjúk-
dómsauðkenni en sjúkdómurinn
sjálfur. En milli hennar og
þeirrra stendur baráttan i leikn-
um.
Hvemig fer? Þegar leiknum
lýkur er í rauninni ekki lokið
nema fyrstu lotu þeirrar bar-
áttu. Úrslit hennar getur hver
og einn leikhúsgestur lagt út
eftir skilningi sínum á málsat-
vikum, viðfangsefninu sjálfu og
samhengi leiksins.
|7ins og í þennan pott er búiö
verður frú Paimer sýnu eft-
irtektarverðast hlutverk í ieikn-
um. Og hið ánægju'legasta af
mörgum ánægjuefnum í sýningu
Leikfélags Reykjavíkur er að sjá
Sigriði Hagalín í hlutverkmu.
Sigríður kemur raunverulega ný
fyrir sjónir, sýnir andlegt og
líkamlegt vald á leik sem henni
hefur ekki auðnazt fyrr, mér
vitanlega: aðdáanleg er lýsing
hennar á innibyrgðri taugaveikl-
un, óhamingju þessarar konu
eins og hún birtist í hversdags-
lífi og háttum. Þeirrar lýsing-
ar vegna verða ofsaköst, móður-
sýki hennar trúleg og skiljan-
leg, átakanleg í samhengi leiks-
ins. Annað mál er það hvort sú
rækt sem höfundúr ótvírætt
leggur við Nell Palrner verður
ekki til að auðveida honum um
of meðferð og umræðu kyn-
þáttavandamálsins, sem leggur
til efnisupþistöðu leiksins með
því einfaldlega að gera hana of
einkalega. Það er ósköp billegt
að skýra fordómana sem sjúk-
dómsauðkenni, leggja til þaö
læknisráð að „vera góðir“ hver
við annan, en sú úrlausn felst
aö minnsta kosti öðrum þræði
í efnismeðferð leiksins. í raun-
inni er fitjaö upp ,á miklu
slungnari gagnrýni í lýsingu
Palmers sjálfs. Jacko Pálmér
er einlægur maður, góöur
drengur, barnslegur öðrum
þræði með öllum dugnaðinum
og kappinu, og fjarska háður
eiginkonu sinni. Hún er sá bak-
hjarl sem hann byggir á líf sitt.
En honum er líka fuilkomin al-
Mislitir elskendur: Þorsteinn Gunnarsson og Anna Kristín
Arngrímsdóttir.
\Serkaiýðsfrömuðurinn og kona hans: Sigríður Hagalín og Jón Sigurbjörnsson.
vara meö lífsreglum sínum og
hann er tiibúinn að leggja margt
f sölurnar þeirra vegna. Ekki
gott að segja hvernig færi ef
hann yrði afdráttariaust að velja
miffli eiginkonu sinnar og ham-
ingju dótturinnar. Samt segir
Sonny aö hann og hans nótar
séu verstir, þeir sem ævinlega
berjast fyrir réttum mál'stað út
á við, þar sem til þeirra sést,
en bregöast augliti til auglitis
við hinn mannlega vanda. Rök
og skynsemi eru ófuilnægjandi
án liðsinnis tiifinninganna. Þið
brosið við okkur með vörunum
en aldrei með augunum, segir
Sonny.
Jón Sigurbjörnsson lýsir
Jacko Palmer meö miklum
myndugleika, asa og umsvifum,
öl'lum ys og þys hans, hinum
mikla drengsiega þokka sem
hann býöur af sér: Jón Ieikur
nú hvert hlutverk öðru betur.
Samt er spursmál hvort hin
fínni biæbrigði Mutverksins,
sem þaö gefur minnsta kosti til-
efni til og mundu sýna og
sanna þessa gagnrýni manngerð-
ar Palmers, koma nógsamlega
fram í meðförunum.
^litamál kann það raunar að
þykja hversu alvariega eigi
eða megi taka þessum lerk.
Hitabylgja er satt að segja
fjarskalega óskáidlegt verk, lág-
kúran sjáif. Það er rétt bjá
höfundi að það sé síður en svo
markvert inniegg í baráttu gegn
kynþáttamisrétti. En ieiknum
tekst það sem til er stofnað: aö
reisa mjög leikhæfa, ailt að þvi
spennandi atburðarás á grund-
velli aiþekkts og viðkvæms
vandamáls sem einnwtt er
fjarska líklegt til að vekja at-
hygli á leiknum sinna vegna.
Manniýsingar leiksins, að Pálm
erhjónunum að nokkru leyti
undanskiidum, gamia góða afa,
hinna indæiu mislitu elskenda,
ógæfusömu hvítu negrakonunn-
ar, eru eins einfaidar og verða
má, tilsniönir manngervingar til
að „tjá“ vandamálið, og efni
hans er væmt eins og framast
er unnt innan nokkumveginn
raunsæislegra takmarka. Hita-
bylgja er fagmannlega unniö af-
þreyingarverk — ekki frumlegt
skáidverk. En það er gert meö
leikni og kunnáttu dugandi
handverksmanns, og kunnáttu-
samlega og fagmanniega farið
með það á sviðinu í Iðnó undir
stjóm Steindórs Hjörfeifssonar.
Jón Aðils á léttan leik í Mut-
verki afa, Anna Kristín Am-
grímsdóttir og Þorsteinn Gurni-
arsson koma bæöi anzi manns-
lega fyrir í hlutverkum elsk-
endanna, fcekst að nýta til hins
ýtrasta þokfea þeirm, Margrét
Magnúsdóttir og Jón Hjartarson
standa að minnsta kosti fuMvel
fyrir sínum Mut í hinum rrnnni
hlutverkum. Sýning Hitabylgju
hefur á sér raunveruieg atvinnu-
snið sem sjaldséð em á feiksýn-
ingum hér, nema þá í Iðnó, eitt
þeirra viðfangsefna sem Leikfé-
iag Reýkjavttlkur hefúr v.aid á fcii
hlítar. Efnisins vegna og með-
feröar þess á sviðinu er þaö
lífelegt til að laða að sér áhorf-
endur, verða þeim umtalsverð
kvöldstund í feifehúsimx: fátt er
iíkiegra en hér sé kominn
gönguleikur til vetrarins i Iðnó
og annars staðar sem fyrirhugað
er að sýna feikinn í vetur.