Vísir - 01.10.1971, Blaðsíða 7

V í S I R . Föstudagur 1. október 1071.
cTWenningarmál
Ölafur Jónsson skrifar um bókmenntin
Fljótt fljótt sagði fuglinn í Danm'órku:
Að rúma allan
heiminn
JPljöa fijótt sagöi fuglinn,
skáldsaga Thors Vilh jálms
sonar, kom eins og kunnugt er
út í danskri þýðingu í vor, og
hefur bókin fengið mjög vinsam
legar móttökur og umsagnir í
dönskum blöftum. Maöur vildi
gjarnan lesa meira eftir þennan
skrýtna íslending, segir t a. m.
Marie-Iouise Paludan f Ber-
lingske Aftenavis, og aðrir
gagnrýnendur taka í sama
streng: hafa hókina til marks
um áhugaverðan en ókunnan rit
höfund og bókmenntir sem lítt
eru þekktar í Danmörku eins og
annars staðar á Norðurlöndum.
TFjannig víkur Preben Meulen-
gracht, sem var sendikenn-
ari við Háiskóla ísilands um
nokkUBra ára skeið, að því hve
ísienzkar bðkmenntir yngri en
taxness séu ökunnir í Danmörfcu
í rátdómi sínum í Morgenavisen
Jjsllands-Posten, 14da apríl. Það
Jííáð sem þýtt hefur verið, seg-
ír ihann hefur valizt af tilviljun,
éea. smekks eða þekkingar á því
sem máli skiptir í íslenzkum
samtíðarbókmenntum. Það sæt-
ir því tíöindum að Fljótt íljótt
sagði fuglinn skuii vera komin
tít á dönstou, eitt helzta sfcáld-
rit í íslenzkum bákmenntum síð
wstm ára og fyrsta skáldsagan
sem máli skiptir eftir íslenzka
höfund af yngri kynslóð sem
aðgengilegur verður dönskum
lesendum . . Ásamt seinni skáld
sögu Thors Vilhjálmssonar,
Ópi bjöliunnar, er Fljótt fljótt
sagði fuglinn nýmæli í fslenzk-
um og trúlega einnig norræn-
um samtíöarbókmenntum.
Thor Vilhjálmsson er frábrugð
'lnri íslenzkum höfundum fyrir
það að hann fæst ekki við ís-
lenzk efni sér í lagi, segir Preb-
en Meulengracht ennfremur.
Verk hans eru alþjóðleg í öllu
sínu sniði. Sögusviðið er Suður-
Evrópa, eintoum ítalía, að því
leyti sem myndstraumur þeirra
verður staðsettur. Og maðurinn
sem bók hans fjallar um er eirð-
arlaus evrópumaöur, bráð og
^iðimaður I senn... I bókinni
.r ekfci fyrir að fara samhengi
tíma, rúms né samfelldrar per-
sónusköpunar, hún lýsir sundr-
uöu vitundarlífi, athugunum og
athöfnum. En öfugt við ýmsar
aðrar bókmenntir sem rjúfa
hefðbundinn epískan ramma er
innra samhengi í bókinni, mynzt
ur hugmynda sem teknar eru
upp í nýrri og nýrri mvnd, fá
nýjan og dýpri hljóm i mynd-
flaumi verksins. Sjóngáfa höf-
undar auðkennir verk hans, bæði
eiginlegt myndmál og hinn sam-
fellda sjónræna skoðunarhátt
sem einatt minnir á kvikmynda-
list. Myndirnar bera þessa bók
uppi og tengja skaut hennar sam
?.n, myndmálið er iff verksins.
f Tm þýðingu Alf Grostöls segir
Preben Meulengracht m. a.
að ekki sé vitað hvort hann hafi
stuðzt við sænska þýðingu verks
ins sem gerð hafi verið fyrir
dómnefnd , Norðurlandaráðs I
fyrra, en þýðingin sé gerð af
mikiMi kunnáttu á íslenzku máli,
vandað handverk, þótt engin von
sé til að henni auðnist málfars-
legir yfirburöir frumtextans.
Thor Vilhjáknsson hefur ti'l að
bera dæmalausa ímyndun í máli
málfar hans auðkennist af þrótti
og spennu sem þýðingunni tekst
ekki nema sjaldan, og sjálfsagt
er líka torvelt að endurskapa á
dönsku.
Vmsir gagnrýnendur vfkja að
því að Fljótt fljótt sagði fugl
inn hafi verið lögð fram af
íslands hálfu til bókmenntaverö
launa Norðurlandaráðs og þykir
verkið vel til fundin verðlauna-
bók. ThorkMd Hansen fékk verð-
launin í fyrra, — en við fengum
þessa bók þýdda fyrir vikiö, og
það skiptir í svip mestu máli,
segir t. a. m. Biarne Nielsen í
Aaiborg Stiftstidende 31sta júlí..
Eins og ýnisum lesendum hér
heima þykir lika sumum gagn-
rýnendum bókin óaðgengileg og
örðug afiestrar. 1 máli og stíl á
þessi bök skuld að gjalda mestu
höfundum samtíðarinnar, Camus
og Joyce, segir Bjarne Nieisen.
Hún er örðug aflestrar, óskiljan
leg sumstaðar og gengur stund-
um fram af manni, en hún er
aldrei leiðinleg. Maður kemst
ekki hjá henni. Hún er, eins og
Ulysses, bók sem aldrei veröur
lokið.
Þessi saga er stór í sniðum,
setur sér tröliaukin markmið,
. segir John Carlsen í Aarhus
Stiftstidende 15da apríl. Þar er
ölium sköpuðum hlutum stefnt
saman, draumum og veruleik,
fortíð og samtíð, táknum og raun
veruiegum hiutum, ástum og
stjórnmálum, ofbeldi og uppJ
lausn æskunnar, Róm og Cali-
guia, biblíunni, Eliot og Shake-
speare .. . Sagan er f jarska þung
í vöfum, virðist ekki leidd tii
lykta, vegna metnaðar síns að
rúma alla hluti. En hafi maður
tíma og þoHnmæði til að fást
við hana hefur bókin sitthvað
aö segja sem máli skiptir um líf
okkar allra, umheiminn og leit
mannsins að sjálfum sér í heim-
inum. Hvað er draumur og hvað
veruleiki, hvar er ég og hvað
er til? Um þetta snúast hin f jöl-
breyttu stef verksins.
Tjegar rætt er um nýjar ís-
lenzkar bókmenntir er nafn
Thors Vilhjálmssonar næstum
hið eina sem fyrir manni verður,
segir Ole Storm í Politiken 26ta
júlí. Hann er heimshornamaöur
sem skýtur upp kolli hvarvetna
. Evrópu að safna sér reynslu,
hnyttinn ræöumaður á mann-
fundum, fuliur af þversögnum,
tjáir lífsskoðun þar sem skrýti-
legir duttlungar og skynsemi
fara saman. Hann er engum Mk
ur. Það er bók hans ekki heldur.
Þar er furðulegum draumsýnum
aukið í alveg raunsæjar lýsingar
landslags og borga. Höfundinum
lætur mætavel að lýsa þvf sem
hann hefur séð, og hann not-
færir sér í skáldskap menningar
söguleg og sér í lagi söguleg
efni, sameiginlegt menningar-
góss .. . Bfniviður hans er fýrst
og fremst listrænn og bók-
menntalegur. en hann er líka
fjarska vel að sér um allt sem
fram fer á meginlandinu. í
Amsterdam, París og ítalíu.
Hann tjáir lifssýn sína á sérlega
þróttmikinn hátt, knúinn áfram
af eirðarleysi sem kímni mildar
og ánægjan að leika sér að orð-
um...
T Aftenposten birtist 31sta
ágúst viðtal við Thor VH-
hjálmsson í tilefni af hinni
dönsku útgáfu á Fljótt fljótt
sagði fuglinn þar sem m. a. er
rætt um norræna bókmennta-
tízku um þessar mundir, pólitisk
ar bókmenntir og heimildaskáld-
skap:
ímyndunaraflið liggur undir
ofsókn á Norðurlöndum, segir
Thor m. a. i viðtalinu. En viljum
við skapa betri heim þurfum við
.. öllu okkar ímyndunarafii að
halda. Á Norðurlöndum tala
menn um bókmenntir í forn-
fálegum glósum um þessar
' mundir. Svokallaðir róttaskir
höfundar virðast halda að þeir
þurfi að gera sig að einfeldning
um til að tala til venjulegs fólks
— sem er í senn gróft vanmat
á og móðgun við lesendur
þeirra . .. Heimildum er haldið
að fðlki á kostnað þess eigin
ímyndunar og sköpunargáfu.
Þaö er algeng bábilja á Norð-
urlöndum um þessar mundir að
sköpunargáfu skuli haldið niðri,
listamaðurinn gerður að sendli í
pólitískri heimildasöfnun .. .
Þetta er tækifaeri hinna hæfi-
leikasnauðu höfunda — en á
skáldin vilja menn ekki hlusta.
íslenzkur höfundur, sem skrif
ar um annað en íslenzk efni
vekur furðu á Norðurlöndum,
segir hann ennfremur. Þar þykj
ast menn sjálfir geta skrifað um
Evrópu, þurfa ekki á íslenzk-
um höfundum aö halda til þess,
þeir geti haldið sig að íslenzk-
um efnum, innan íslenzkrar frá
sagnarhefðar. Og vegna málsins
eiga íslenzkir höfundar örðugt
um áð koma verkum sínum á
framfæri. t Noregi er t. d. hverf
andi áhugi á íslenzkum nútíma
bókmenntum, — en það kann að
vera því að kenna að þeir sem
til eru settir af opinberri hálfu
að sjá um menningarsamband
landanna hafa ekki hugmynd um
hvað er aö gerast í íslenzkum
skáldskap.
Thor Vilhjálmsson
Stefán Edelstein skrífar um tónlist:
NOG AD
BlTA OG
BRENNA
Tnónlistarlíf hefst óvenju seint
i haust. september liðinn án
þess að bólaði á hljómleika-
haldi. • Björn Ólafsson og Árni
Kristjánsson rufu loks þögnina
á tónleikum Tónlistarfélagsins á
þriðjudagskvöld.
VHðkvæm sónata, K526 eftir
Mozart var fyrst á dagskrá
og var ferskur blær yfir fyrsta
kafla, molto allegro, ágætur i
samspili og túlkun. Skáldleg
innlifun og angurværð í tóni
einkenndi andante-kaflann
sem tókst sérlega vel hjá lista-
mönnunum. ¦ Lokaspretturinn,
presto-kaflinn, varð svolítið ó-
rólegur og komust ekki öll smá-
atriöi til skila eins og skyldi.
Systur i Garðshorni, æsku-
verk fyrir fiðlu og p'ianó eftir
Jón Nordal, myndaði skemmti-
lega andstæðu við Mozart.
Þetta er glettulegt verk, ívafið
kontrapunktiskum fínheitum og
lætur vel í eyrum, enda var það
ágætlega flutt.
Beethoven rak lestina. c-moll
sónata op. 30, nr. 2, dramatfskt
verk og erfitt í flutningi, Maður
verður að hafa sig allan við til
að missa ekki af snilldaíbrögð-
um tónskáldsins í sEkrj fyllingu
sem þau dynja yfir. Hiö stutta
en stórsnjalla scherzo er eitt
bezta dæmið. Hér höfðu allir,
bæði listamennirnir og áheyr-
endur, nóg að bíta og brenna.
Tjað lofar góðu að þessir tón-
leikar voru haldnir kl. 8.30
að kveldi, en ekki í kvöldverðar-
tíma eða síðdegis á laugardegi
eins og undanfarin ár. Vona ég
að Tónlistarfélagið geri þessa
nýbreytni að föstum sið enda
betri tónleikastemning með
þeim hætti en ella. Einhvern
tíma byrjaði einnig sá góð; siður
að rita eilttið í tónleikaskrána
um verk þau sem flutt eru, <ig
er ég viss um að vel yrði þegið
ef honum vær[ haldið áfra'm. Þá
væri skemmtilegt að fa yfirlit
yfir tónleika á komandi vetri
nokkurs konar vetrardagskrá t
höfuðdráttum. Mönnum leikur
forvitni á að vita hverju þeit
megi eiga von á, verkefnavali
hver verði þáttur innlendra tón
listarmanna á mOts við erlenda
o. s. frv. — hvað viö taki efti-
upptakt IiMi«isiní5.