Vísir - 01.10.1971, Síða 7

’ ! ' | J I ! I 1 I ' ' ! | I
i' I 1 ’,r
1 ! !
V í S I R . Föstudagur 1. október 1971.
cTVIenningarmál
Ölafur Jónsson skrifar um bókmenntin
Fljótt fljótt sagói fuglinn i Danm'órku:
Að rúma allan
heiminn
rijöa fljött sagöi fuglinn,
skáldsaga Thors ViHijálms
sonar, kom eins og kunnugt er
út f danskri þýðingu í vor, og
hefur bókin fengið mjög vmsam
legar móttökur og umsagnir í
dönskum blöðum. Maður vildi
gjaman lesa meira eftir þennan
skrýtna íslending, segir t. a. m.
Marie-Louise Paludan i Ber-
Iingske Aftenavis, og aðrir
gagnrýnendur taka í sama
streng: hafa bókina til marks
um áhugaverðan en ókunnan rit
höfund og bökmenntir sem lítt
eru þekktar í Danmörku erns og
annars staðar á Norðurlöndum.
þannig víkur Preben Meulen-
gracht, sem var sendikenn-
ad v«5 Háskóla íslarrds um
nokkurra ára skeið, að því hve
fslenzkar bökmenntir vngri en
Laxness séu okunnir í Danmörku
í ritdómi sínum í Morgenavisen
Jyilands-Posten, 14da aprfl. Það
iíöö sem þýtt hefur verið, seg-
ir hann hefur valizt af tilviljun,
án smekks eða þekkingar á því
sem máli skiptir i íslenzkum
samtíðarbókmenntum. Það sæt-
ir því tíöindum að Hjótt fljótt
sagði fuglínn skuli vera komin
út á dönsku, eitt helzta skáld-
rit í íslenzkum bókmenntum síð
ustM ára og fyrsta skáldsagan
sem máli skiptir eftir fslenzka
höfund af yngri kynslóð sem
aðgengiiegur verður dönskum
lesendum . . Ásamt seinni skáld
sögu Thors Vilhjálmssonar,
Öpi bjöllunnar, er Hjótt fljótt
sagði fuglinn nýmæli i íslenzk-
um og trúlega einnig norræn-
um samtíðarbókmenntum.
Thor Vilhjálmsson er frábrugð
/m íslenzkum höfundum fyrir
það að hann fæst ekki við ís-
lenzk efni sér í lagi, segir Preb-
en Meulengracht ennfremur.
Verk hans eru alþjóðleg í cllu
sínu sniði. Sögusviðið er Suður-
Evrópa, einkum Ítalía, að því
leyti sem myndstraumur þeirra
verður staðsettur. Og maðurinn
sem bók hans fjaltar um er eirð-
arlaus evrópumaður, bráð og
:iðimaður í senn ... í bókinni
-r ekki fyrir að fara samhengi
tíma, rúms né samfelldrar per-
sónusköpunar, hún lýsir sundr-
uðu vitundarlffi, athugunum og
athöfnum. En öfugt við ýmsar
aðrar bókmenntir sem rjúfa
hefðbundinn epískan ramma er
innra samhengi í bókinni, mynzt
ur hugmynda sem teknar eru
upp í nýrri og nýrri mvnd. fá
nýjan og dýpri hljóm i mynd-
flaumi verksins. Sjóngáfa höf-
undar auökennir verk hans, bæði
eiginlegt myndmál og hinn sam-
fellda sjónræna skoðunarhátt
sem einatt minnir á kvikmynda-
list. Myndirnar bera þessa bók
uppi og tengja skaut hennar sam
?.n, myndmálið er líf verksins.
TTm þýðingu Alf Grostöls segir
Preben Meulengracht m. a.
að ekki sé vitaö hvort hann hafi
stuðzt við sænska þýðingu verks
ins sem gerð hafi verið fyrir
dómnefnd Norðurlandaráðs í
fyrra, en þýöingin sé gerð af
mikilli kunnáttu á íslenzku máli,
vandað handverk, þótt engin von
sé til að henni auðnist málfars-
legir yfirburðir frumtextans.
Thor Vilhjálmsson hefur til að
bera dæmalausa ímyndun í máli
málfar hans auðkennist af þrótti
og spennu sem þýðingunni tekst
ekki nema sjaldan, og sjálfsagt
er lfka torvelt að endurskapa á
dönsku.
Vmsir gagnrýnendur víkja að
því aö Fljótt fljótt sagði fugi
inn hafi verið lögð fram af
íslands hálfu til bókmenntaverð
launa Norðuriandaráðs og þykir
verkið vei til fundin verðlauna-
bók. Thorki-Id Hansen fékk verð-
launin í fyrra, — en við fengum
þessa bók þýdda fyrir vikið, og
það skiptir í svip mestu máli,
segir t. a. m. Bjame Nielsen í
Aaiborg Stiftstidende 31sta júlí..
Eins og ýmsum lesendum hér
heima þykir líka sumum gagn-
rýnendum bókin óaðgengileg og
örðug aflestrar. I máli og stíl á
þessi bók skuld að gjalda mestu
höfundum samtíðarinnar, Camus
og Joyce, segir Bjame Nielsen.
Hún er örðug aflestrar, óskiljan
leg sumstaðar og gengur stund-
um fram af manni, en hún er
aldrei leiðinleg. Maður kemst
ekki hjá henni. Hún er, eins og
Ulysses, bók sem aldrei verður
lokið.
Þessi saga er stór í sniðum,
setur sér tröllaukin markmið,
. segir John Carlsen i Aarhus
Stiftstidende 15da apríl. Þar er
öllum sköpuóum hlutum stefnt
saman, draumum og veruleik,
fortíö og samtíð, táknum og raun
verulegum hlutum, ástum og
stjórnmálum, ofbeldi og uppJ
lausn æskunnar, Róm og Cali-
gula, biblíunni, Eliot og Shake-
speare .. . Sagan er fjarska þung
í vöfum, viröist ekki leidd til
lykta, vegna metnaðar síns að
rúma alla hluti. En hafi maður
tima og þolinmæði til að fást
við hana hefur bókin sitthvað
að segja sem máli skiptir um líf
okkar allra, umheiminn og leit
mannsins að sjálfum sér í heim-
inum. Hvað er draumur og hvað
veruleiki, hvar er ég og hvað
er til? Um þetta snúast hin fjöl-
breyttu stef verksins.
Jjegar rætt er um nýjar ís-
lenzkar bókmenntir er nafn
Thors Vilhjálmssonar næstum
hið eina sem fyrir manni verður,
segir Ole Storm í Politiken 26ta
júlí. Hann er heimshornamaöur
seni skýtur upp kolli hvarvetna
. Evrópu að safna sér reynslu,
hnyttinn ræðumaður á mann-
fundum, fullur af þversögnum,
tjáir lífsskoðun þar sem skrýti-
legir duttlungar og skvnsemi
fara saman. Hann er engum lik
ur. Það er bók hans ekki heldur.
Þar er furöulegum draumsýnum
aukið i alveg raunsæjar lýsingar
landslags og borga. Höfundinum
lætur mætavel að lýsa því sem
hann hefur séð, og hann not-
færir sér í skáidskap menningar
söguleg og sér f Iagi söguleg
efni, sameiginlegt menningar-
góss ... Efniviður hans er fvrst
og fremst listrænn og bók-
menntalegur. en hann er líka
fjarska vei að sér um allt sem
fram fer á meginlandinu. í
Amsterdam, París og Ítalíu.
Hann tjáir Hfssýn sína á sérlega
þróttmikinn hátt, knúinn áfram
af eirðarleysi sem kímni mildar
og ánægjan að leika sér að orð-
um ...
í Aftenposten birtist 31sta
ágúst viðtal við Thor Vil-
hjálmsson í tilefni af hinni
dönsku útgáfu á Fljótt fljótt
sagði fuglinn þar sem m. a. er
rætt um norræna bókmennta-
tízku um þessar mundir, pólitísk
ar bókmenntir og heimildaskáld-
skap:
ímyndunaraflið liggur undir
ofsókn á Norðurlöndum, segir
Thor m. a. í viðtalinu. En vrljum
við skapa betri heim þurfum viö
. öllu okkar ímyndunaraifli að
halda. Á Norðurlöndum tala
menn um bókmenntir í forn-
fálegum glósum um þessar
mundir. Svokallaðir róttaskir
höfundar virðast halda að þeir
þurfi að gera sig að einfeldning
um til að tala til venjulegs fólks
— sem er í senn gróft vanmat
á og móðgun við lesendur
þeirra . . . Heimildum er haldið
að fólki á kostnað þess eigin
ímyndunar og sköpunargáfu.
Það er algeng bábilja á Norð-
urlöndum um þessar mundir að
sköpunargáfu skuli haldið niðri,
listamaðurinn gerður að sendli í
pólitískri heimildasöfnun .. .
Þetta er tækifæri hinna hæfi-
leikasnauöu höfunda — en á
skáidin vilja menn ekki hlusta.
Islenzkur höfundur, sem skrif
ar um annað en íslenzk efni
vekur furöu á Norðuriöndum,
segir hann ennfremur. Þar þykj
ast menn sjálfir geta skrifað um
Evrópu, þurfa ekki á íslenzk-
um höfundum að halda til þess,
þeir geti haldið sig að íslenzk-
um efnum, innan íslenzkrar frá
sagnarhefðar. Og vegna málsins
eiga íslenzkir höfundar örðugt
um áð koma verkum sínum á
framfæri. I Noregi er t. d. hverf
andi áhugi á íslenzkum nútíma
bókmenntum, — en það kann að
vera því að kenna að þeir sem
til eru settir af opinberri hálfu
að sjá um menningarsamband
landanna hafa ekki hugmynd um
hvað er að gerast í íslenzkum
skáldskap.
Thor Vilhjálmsson
Stefán Edelstein skrifar um tónlist:
NOG AÐ
BÍTA OG
BRENNA
'T'ónlistarlíf hefst óvenju seint
í haust. september liðinn án
þess að bólaði á hljómleika-
haldi. Björn Ólafsson og Árni
Kristjánsson rufu loks þögnina
á tónleikum Tónlistarfélagsins á
þriðjudagskvöld.
V7'iðkvæm sónata, K526 eftir
’ Mozart var fyrst á dagskrá
og var ferskur blær yfir fyrsta
kafla, molto allegro, ágætur I
samspili og túlkun. Skáldleg
innlifun og angurværð í tóni
einkenndi andante-kaflann
sem tókst sérlega vel hjá lista-
mönnunum. Lokaspretturinn,
presto-kaflinn, varð svolítið ó-
rólegur. og komust ekki öll smá-
atriði til skila eins og skyldi.
Systur f Garðshorni, æsku-
verk fyrir fiðlu og p'ianó eftir
Jón Nordal, myndaði skemmti-
lega andstæðu við Mozart.
Þetta er glettulegt verk, ívafið
kontrapunktiskum fínheitum og
lætur vel í eyrum, enda var. það
ágætlega flutt.
Beethoven rak lestina. c-moll
sónata op. 30, nr. 2, dramatískt
verk og erfitt í flutningi. Maður
verður að hafa sig allan við til
að missa ekki af sniHdarbrögð-
um tónskáldsins í sKkrj fyllingu
sem þau dynja yfir. Hiö stutta
en stórsnjalla scherzo er eitt
bezta dæmið. Hér höfðu allir,
bæði listamennirnir og áheyr-
endur, nóg að bíta og brenna.
Tjað lofar góðu að þessir tón-
leikar voru haldnir kl. S.30
að kveldi, en ekki i kvöldveröar-
tima eða síðdegis á laugardegi
eins og undanfarin ár. Vona ég
að Tónlistarfélagið geri þessa
nýbreytni að föstum sið enda
betri tónleikastemning með
þeim hætti en elia. Einhvern
tíma byrjaði einnig sá góðj siður
að rita eilVtið í tónleikaskrána
um verk þau sem flutt eru, qg
er ég viss um að vel yrði þegiö
ef honum værj haldið áfra'm. Þá
væri skemmtilegt að fá yfirlit
yfir tónleika á komandi vetri
nokkurs konar vetrardagskrá f
höfuðdráttum. Mönnum leikur
forvitni á að vita hverju þeir
megí eiga von á, verkefnavali
hver verði þáttur innlendra tón
listarmanna á mðts við erlenda
o. s. frv. — hvað viö taki efti-
uppfcakt hattstsias.