Vísir - 20.10.1971, Blaðsíða 9

VkSHR. Miðvikudagur 20. október 1971.
ít greiddir20-80% vextir
i
visBsm-
— Notið þér yður af-
borgunarskilmála?
i afborgunarviðskiptum
— segja Neytendasamtökin — láns-
verzlun tvöfaldaöist i fyrra
Þegar fólk kaupir með afborgunum, veit það
oft ekki, hvað það er að leggja út í. Neytenda-
samtökin hafa nú í meira en eitt ár verið með
rannsókn á afborgunarkjörum í gangi, og þau
segja að það sé sjaldgæft til dæmis, að raun-
verulegir ársvextir við kaup á húsmunum með
afborgunarkjörum séu lægri en 20 prósent, og
dæmi séu til, að vextirnir hafi verið allt að
80 prósent. Bankavextir fara varla yfir 10%.
^ Við kaup hðsgagna með afborgunarskilmálum þarf ef til vill að
g skrifa upp á 12 víxla.
í Neytendabláðinu er spurt,
hvort þetta þýði, að verzlunin
taki hærr; vexti en landslðg
leyfi. Svarið er að allar þær
verzlanir, sem athugaðar hafa
verið, hafi haldið sér innan
ramma núgildandi landslaga og
farið eftir reglugerð Seðlabank
ans, þar sem kveðið sé á um
leyfiiega vext; og ieyfilegan inn-
heimtukostnað. Rétt sé að undir
strika innheimtukostnaðinn, því
að hann greiöi kaupandinn, um
leiö og hann gerir afborgunar-
kaup. Samtökin hafa enn aðeins
getað athugað afborgunarvið
skipti, sem lúta að húsmunum:
húsgögnum, raftækjum og gólf
teppum.
Dæmi, er sýnir 42,8%
l vexti við kaup á hjóna-
rúmi.
Dæmj er tekið um hjónarúm,
sem kostar 20 þúsund. Ef kaup
andi staðgreiði fái hann gjarna
t'J prðsent áfslátt svo að þá
j horoi hann í rauninnj 18 þúsund
«•3«:. Kins vegar semur hann
r ef til vill um, að hann borgi
i aðeins tvö þúsund fyrst en af
| ganginn, sem þá væru 18 þús-
und krónur, með jöfnum afborg
unum í 12 mánuði, það er að
segja 1500 krónur á mánuði.
Hann undirritar víxla, og vext-
ir og innheimtukostnaöur leggj
ast við 1500 krónumar. Þessi
viðbótarkostnaöur nemur eftir
árið 1708 krónum, segir í Neyt
endablaöinu, svo að alis borgi
kaupandinn fyrir rúmið 21.708
krónur á 13 mánuðum.
Þar sem bivgað er hvem mán
uð af þessum 13, er lánið' að
mpöaltalj tekið í 6*/2 mánuð.
Mismunurinn á 18 þúsund kr„
sem hefðu verið borgaðar með
staðgreiðslu, og 21.708 kr., sem
greiddar eru með afborgunar-
kjðrunum er 3708 krónur.
Þegar þetta verö sé borið sam
an, yrðu þeir „vextir“, sem f
raun og veru hafa bætzt við
með afborgunaraðferðinni í
þessu dæmi um 40%.
Væri betra að fara í
bankann?
Þetta dæmi er vafalaust tölu
vert raunhæft, en afborgunar-
skiimálar eru mjög mismunandi.
Enginn vafj er á því, að menn
renna oft og liklega oftast nokk
uð biint í sjóinn um það. með
hvaða kjörum þeir eru í raun
inni að fá þau lán, sem verzl
unin óneitanlega veitir þeim
með afborgunaraðferðinni. Fáir
munu velta mikið fyrir sér,
hvort ekki borgaði sig betur að
fá til dæmis 16 þúsund krónur
lánaöar í banka, en reyndar
gætu ekk; allir fengið siík lán,
eins og bankakerfinu er háttað.
Lánsverzlun vex sífellt hér á
iandi, og fylgjum við í þeim
efnum í fótspor ríkra þjóöa, svo
sem Bandaríkja- og Kanada
manna. í æ rikari mælj kaupa
menn vörur með afborgunar
kjörum, borga seinna. Um síð
ustu áramót skulduðu neytend-
ur í Reykjavík samtals um 380
milljónir á mánaðarreikningum
og afborgunarreikningum.
80% aukning skulda á
níu mánuðum.
Þessar skuidir höföu verið
216,7 milljónir í lok marsunán
aðar í fyrra svo að vöxturinn
var nær 80% á níu mánuðum.
Seðlabankinn hóf sjáifstæða
könnun á lánsverzlun í fyrra,
þegar byrjað var að innheimta
söluskattsskýrslur annan hvern
mánuð. Könnunin náði til alira
greina verzlunar, sem lánsvið-
skipti rekur. Upplýsinga' var
aflaö ársfjórðijngslega á sér-
stöku eyðublrfði ‘ sfe’m fen^ári á1"'1
víxl milii bankans og verzlunar-
innár og endist um 3ja ára skeið.
Skýrsiusöfnunin byggir ekki á
úrtaki, heldur nær hún til ailra
aðila í smásöluverzlun, sem
selja með lánskjörum. Vöru-
kaupávíxlar eru ekki meðtaldir
í framangreindum tölum, ef þess
ir vfxlar hafa verið seldir í
banka eða' sparisjóði.
Lánsverzlunin skiptist 1
tvennt. Annars vegar eru mán-
aðarreikningar, sem greiddir
eiga að vera eftir mánuðinn.
Um seinUstu áramót voru skuld-
ir manna á slíkum reikningum
samtals 118,6 milljónir. Þar af
voru skuldir við bifreiðasölur
47,2 milijönir og höfðu vaxið
um tæpar 17 milljónir frá marz-
lokúin. Skuldir á mánaðarreikn
ingum við byggingavöruverzl-
anir vofu 36,4 millj. f ársiok
og við húsbúnaðarverzlanir 19,5
milli. íei''
Mestaí skuldir við
húsmunaverzlanir
Skuldir viðskiptamanna á af-
borgunarreikningum, sem eru til
lengrj tíma, nærri tvöföiduðust
frá marzlokum til ársloka. Þar
voru efstar á blaði húsbúnaðar-
verzlanir, þar sem menn skuld-
uðu 136,9 milljónir, og bifreiöa-
sölur, þar sem skuidimar voru
119,3 milljónir. Skuidir við
bifreiðasölur höfðu meira en
tvöfaldazt síðan í marz.
Skuldir viðskiptamanna á af-
borgunarreikningum við bygg-
ingarvöruverzlanir námu 4,4
millj., 0,9 millj. við hljóðfæra-
verzlanir og 0,6 millj. við sér-
hæfðar klæðaverzlanir.
Magn; Guðmundsson hagfræð-
ingur gerir grein fyrir lánsverzl
uninnj í nýútkomnu hefti Fjár-
málatíðinda, Hann getur þess,
að á liðnum árum hafi Viða um
lönd verið sett margháttuð lög-
gjöf um neytendavernd, en hjá
okkur sé nær alger eyða á þessu
sviði. Fjöldinn allur, er kaupi
nú og borgi sfðar“ hafi tryggt
sér lifsgæði, er hahn hefði annars
án verið. En oft flæki menn sig
og fjölskyldur sfnar í skuldbind-
ingar, sem verði þeim ofviða.
Margar tegundir lána standi
neytendum til boða í verzlun-
um, og aðferðir við útreikning
vaxta og kostnaðar verðj oft svo
flóknar, að fólk hreinlega skilji
þær ekki. Ókjör bitni oft á
þeim fátækari, þvi að vel stæð-
ir menn eigi kost á lánum meö
hóflegum vöxtum í bönkum.
Vandamálin séu tvö. Annað
varðar þá, sem geta ekki gert
sér grein fyrir kostnaði við lán-
tökuna og ganga þv’i gruflandi
að því, hvaða kjör þeir gangist
undir. Hins vegar eru svo þær
fjölskyldur, sem vantar stórlega
fé til að kaupa vörur eða þjón-
ustu og verða þvf að sætta sig
við skilmála sem settir eru, ef
þær eiga að geta veitt sér þetta.
Magni Guðmundsson hvetur
tij aðgérða' í þessum efnum.
Hann segir, að þvf auðveldara
sé að ráða bót á misfellum
því fyrr sem snúizt sé gegn
þeim. Þess skyldum við vera /
minnugir, segir hann, er við
höldum að okkur höndum um
allar aðgerðir.
/ \
JFwst hestar, svo bílar
' Hugm'ýndiri að seijá Vöru eða
þjónustu i gegn„ greiðalura ,sem.,,
dreifast ýfir nokkurt nmabif, er’
þekkt l Kanada' jafnv. á 19. öld
og var þáð oft um hrossasölu. Á
sama hátt og var um hestinn í
þann tíð, er stór hluti afborgun-
arviöskipta nú f sambandi við
kaup á bifreiðum, eins og komiö
hefur fram.
Langflestar bifreiðir. sem
seldar eru nýjar um þessar
mundir, eru seldar með áfborg-
unarkjörum. Fæstir munu telja
sig geta ráðið við bílakaup,
nema þeir eigi þess kost að
„þvinga sjáifa sig til sparnaðar"
um komandj mánuði með því að
semja um greiðslur smám sam-
an. Afborgunarviðskipti færast
í vöxt á fjölmörgum öðrum svið-
um. Þau eiga að vera til hags-
bóta bæði neytanda og verzl-
unarmanni og ættu að gera þeim
báðum auðveldara að afla lífs-
gæða. Það er önnur saga, hvaöa
áhrif þess; viðskipti hafa á verð-
bólgu eða þvílíkt. Þau eru að-
eins enn eitt af viöfangsefnum
stjórnvalda f efnahagsmálum
nútfma þjóðfélags, og við getum
látið það liggja utan þessa
spjalls,
Hins vegar er þaö grundvall-
aratriði, að neytendum sé kleift
að fá fullkomnar upplýsingar
um það, undir hvað þeir gang-
ast og geta borið saman með
hvaða kjörum þeir geti aflað
sér vörunnar. Til dæmis þurfa
þeir að eiga kost á vitneskju.
sem gerir þeim fært að bera
saman ýmsa möguleika, sem tii
staðar eru um öflun fjár tii kaup
anna.
Þaö er vafalaust rangt að bera
verzlunarmönnum á brýn, að þeir
féfletti viðskiptavini í þessum
viðskiptum. Vandamálið er ekki
það, heldur ristir það dýpra og
tekur til bankakerfis og við-
skiptalífs verðbólguþjóðfélagsinc
á mikiu stærra plani. — HH
Hreggviður Þorsteinsson bók
haldari: — Já. Eins og stendur
er ég að borga afborganir af
þvottavéi. Hana, borga ég upp
á sex mánuðum.
Jón Valgeir Guðmundsson, húsa
smiður: — Nei, ég borga allt á
borðið. Þannig fær maður flest á
betra verði. íbúðin er það eina,
sem ég er að borga afborganir
af.
Axel Clausen, verzlunarmaður:
— í mörgum tilvikum já. Það
vill þó þannig til að ég hef
ekki neinar afborganir eins og
er. Ég er nýbúinn að borga alit
upp. Afborganaskilmálar finn-
ast mér afar heppilegir. Það eru
margir, sem geta af einhverj-
um ástæðum ekkj staðgreitt það
iii s§m J>eir festa kaup á.
Sigrún Sigurðardóttir, skrifstofu
stúika: — Það hef ég aðeins
einu sinni fært mér f nyt, enn
sem komiö er. Ég var að kaupa
mér stól með afborgunarskil-
málum um daginn. Hann hefði
ég ekki fengiö mér nema
greiösluskilmálar hefðu komið
til.
Sigríður Árnadóttir, afgreiðsiu-
stúlka: — Nei, ekkert hef ég
þurft að notfæra mér slíkt enn-
þá — að minnsta kosti. Enn hef
ur mér tekizt að merja út fyrir
staögreiðslum í öllum tilvikum
og vona að ég getj það í lengstu
lög ..
Kristinn Guðsteinsson, garð-
yrkjumaður: — Nei, það geri
ég ekki. Ég fer ekki út að verzla
nema ég eig; fyrir þvl, sem ég
ætla að kaupa. Það eru liðin ein
tuttugu' ár frá þvf ég stðasi
verzlaði . með afborgunarskil-
málum, Þá var ég að kaupa
mér húsgögn.