Vísir - 22.10.1971, Blaðsíða 8

V í SIR . Föstudagur 22. október 1971.
Utgetandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjóri
Fréttastjóri
Ritstjórnarfulltrúi
frlvf ingastjóri
A’jglysingar
H.fgr.___!a
Kitstjórn
Askriftargjald kr.
í kíusasölu kr. 12.
Prentsmiðja Vísis
Reykjaprent hf.
• Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Rristjánsson
: Jón Birgir Pétursson
: Valdimar H. Jóhannesson
Skúli G. Jóhar.rxesson
: Bröttugötu 3b. Símar 15610, 11660
: Bröttugötu 3b. Sími 11660
: Laugavegi 178. Sími 11660 (5 línur)
195 á mánuði innanlands
00 eintakið.
— Edda hf.
Frumvarpið fræga
Skólamálin fá slæma útreið í fjárlagafrumvarpinu,
sem er til umræðu á alþingi þessa dagana. Hækkun
á framlagi til skólabygginga nemur aðeins hálfu öðru
prósenti, þótt fjárlögin í heild eigi að bólgna út um
27%. Þetta 1V2% mun að sjálfsögðu drukkna í verð-
hækkunum, sem jafnan verða milli ára. Þess vegna
má gera ráð fyrir stórum minni byggingaframkvæmd-
um í skólamálum á næsta ári en hefur verið að und-
anförnu. í þessari samhaldssemi felst mikil stökk-
Íjreyting frá stefnu undanfarinna ára.
Lánasjóður námsmanna hefur undanfarin ár verið
efldur hröðum skrefum. Einnig þar gerir fjárlaga-
frumvarpið ráð fyrir stökkbreytingu, þótt hún sé ekki
eins hrikaleg og í byggingamálum skólanna. Sú 15%
hækkun, sem boðuð er, mun varla svara fjölgun
námsmanna og alls ekki verðhækkunum frá fyrra ári,
svo ekki sé minnzt á æskilega hækkun þessara lána
í samræmi við stefnu undanfarinna ára.
Þeir, sem bera skólamálin fyrir brjósti, verða því
fyrir sárum vonbrigðum með fyrsta fjárlagafram-
varp hinnar nýju stjórnar. En þeir eru fleiri, sem J
verða varir við stefnubreytinguna. Hækkun framlaga
til verklegra framkvæmda á ýmsum sviðum er víða
svo óveruleg, að sú verðbólga, sem þegar er orðin milli
ára, étur hana upp og sums staðar rúmlega það. Fyr-
ir þessu munu menn finna eftir framkvæmdahríð
undanfarinna ára.
Peningaleysið er svo átakanlegt, að lækka verður
framlag til almannavarna um meira en fjórðung. Er
þar þó um að ræða verksvið, sem íslendingar hafa
alveg vanrækt fram á síðasta áratug og sem flestir
eru sammála um, að efla beri mjög ört á næstu árum.
í þessum niðurskurði felst ábyrgðarlaust viðhorf í
öryggismálum þjóðarinnar.
Þessi samdráttur í framkvæmdum og þjónustu rík-
isins á óta! sv' ""m væri skiljanlegur, ef stefnan væ-i
sú að hækka fjárlö'r c !dv. miPí úra. I-að mætti raunar
telja slíka stefnu eölilega á öðrum eins þenslutímum
og nú eru. Fjárlögunum væri þá haldið niðri af ásettu
.'áði til þess að fá í hendurnar gott vopn gegn verð-
bólgu. En því er ekki að heilsa í þessu framvarpi. ;
Staðreyndin er sú, að það er mesta verðbólgufrum-
varp í manna minnum. Ekki hefur fundizt neitt fjár-
lagafrumvarp frá undanfömum áratugum, sem ger-
ir ráð fyrir eins mikilli aukningu útgjalda og þetta
frumvarp gerir. Bólga frumvarpsins nemur hvorki
meira né minna en 27%, rúmlega fjórðungi. Með því
að leggja þetta frumvarp fram hefur ríkisstjórnin
tekið greinilega forastu í verðbólgudansinum.
Þegar gert er ráð fyrir, að útgjöld ríkisins aukist
um meira en fjórðung, án þess að framkvæmdir og
þjónusta ríkisins aukist neitt að marki, og þegar gert
er ráð fyrir að verja rúmlega þremur milljörðum í
vísitölukapphlaup, er aðeins hægt að gefa því þá
einkunn, að það sé alveg óforsvaranlegt.
Hvalskurður
Bandaríkjaþing vill tíu
ára bann við hvalveiðum
Enn lengist listinn ym dýrptegundir,
hættu
Japanir og Rússar
mövi. m -■ t ■ Sem eru i
Bandaríska þingið hefur skor
að á ríkisstjómina að gangast
fyrir alþjóðlegu samkomulagi
um bann við hvalveiðum í heim
inum i tíu ár. Margar tegundir
hvala em í hættu. Útrýming
þeirra vofir yfir. Hvalurinn verð
ur sífellt grátt leikinn af mann
inum.
Þrjátíu þúsund hvalir
drepnir
Ráðizt er gegn hvölunum með
þyrlum, ratsjám og sprengiskutl
um. Um þrját’iu þúsund þeirra
munu drepnir á ári. Þetta er
eitt það svið, þar sem náttúru
verndarmenn láta nú ti] sfh taka
í vaxandi mæli. HVálurinn ér
sem aðrar lífverur einn hlekkuT-
inn í lífkeðjunni. sem rriénn
’iu"- " ’ -x fyrir nokkrum
f...x uian.nokkrir sérvitrinýkf
þeirra t’xma. Þessj lífkeðja • er
nú efst á baugi í umræðum'Um’-
umhverfisvernd. Mönnum héfur
almennt skilizt nauðsyn þess -að
ganga ekki of hart að náttúr
unni. Mikið er um það talað, að
skörð f stofn jafnvel „ómerki
legustu” lifvera, fiska og
plantna, í hafinu muni skerða
fæðumöguleika stærri lífvera og
með því stuðla að hnignun—
þeirra. Og svo koll af kolli, unz
til þess kemur. að maðurinn
sjálfur fær ekki þá fæðu, sem
hann kýs.
Landheigismál íslendinga er
þáttur V þessu máln íslendingar
hafa horft upp á ofveiði við
strendur sínar, sem hefu- leitt
til hnignunar stofna ýmissa
fisktegunda, síldar og '"’su tii
dæmis. Óttinn við hmunuri þorsk
stofnsins vegna ofveiði er grund
vc.llur þess, að íslendingar ætla
að færa út iandhelgi. Hins veg
ar hefur lítil umræða verið hár
á landj um hættur þær, sem
bíða hvalstofnsins.
mestu sökudólgarnir
Við veiðum talsvert af hvöl-
um, en þó erum við ekki söku
dólgar í þeim efnum neitt lfkt
því, sem ýmsir aðrir eru. Þeir
stofnar, sem við höggvum skörð
í, eru enda yfirieitt sæmilega
staddir miðað við marga aðra.
Til eru alþjóðiegar samþykktir
um verndun ákveðinna tegunda
hvala; en þeim mun ekkj fyigt
fram til fulls.
Stærstu sökudólgar hvalveið
anna eru Japanir og Rússar,
s^m til samans munu drepa 85
af hverjum 100 hvölum sem
drepnir eru ár hvert. Hins veg
ar kemur þetta mál við Banda-
ríkjamenn, þar sem Bandaríkin
kaupa um 30 prósent af hvalaf
uröum heims. Þetta nota Banda
ríkjamenn til dæmis f fæðu
handa heimilisdýrum sfnum,
smurningsoh'ur, fegrunarlyf og
kerti. Bandarfkin hafa nú þeg
ar bannað. innflutning á miklu
af þessu og f ráði er aö banna
hann með öllu.
Auk þess ætla Bandaríkja-
menn' að banna eigin hval
veiðar frá ströndum Bandaríkj-
anna frá næstu áramótum. Hið
síðastrip,’ni!a er ekki ýkja mik-
il’xmgt.vþv’i að Bandaríkjamenn
grönduðu aðeins 150 hvölum á
seinasta ári.
milúnrða aflað
«;iratti á byssur
Ákvörðun Bandaríkjaþings er
talin munu verða upphaf frek
ari aðgerða í þessum efnum.
„Stríðið er rétt að byrja,“ segja
náttúruverndarmenn. Tilfinn-
innnheitar umræður fara fram
um framtíð sela rostunga,
skjaldbaka og ísbjarna, og banda
ríska þingiö hefur þau mál til
meðferðar. Fyrir þinginu hefur
(Jmsjón: Haukur Helgason
legið frumvarp um bann ..við
veiðum þessara dýra og bann á
innflutningi afurða þeirra. Jafn
framt gerir frumvarpið ráð fyr
ir, aö leitaö verð; samninga við
aðrar þjóðir um aðgerðir til að
vernda þessi dýr og hindra fækk
un þeirra og útrýmingu að
Iokum.
Mjög mikig hefur verið gert
á undanförnum áratugum til að
vernda ýmsar dýrategundir. Nú
er það víðast hvar viðtekin
regla, að ákveðnar tegundir
dýra eru friðaðar ákveðinn tíma
ársins, líkt og hér tíðkast.
Ríkissjóður Bandaríkjanna
dreifir til dæmis árlega milli
stjórna fylkjanna um fimm milli
aröa króna fiárhæð, sem á að
nota til að kaupa land til
verndar dýrum, viðhalds dýrateg
unda og rannsókna á högum
þeirra og lífsskilvröum. Fjár-
ins er aflað með skatti á byssur,
sem notaðar eru við dýraveiðar.
skotfær; og fiskveiðistangir.
Bann við sölu skinna
villtra dýra.
Árangur hefur orðið umtals
verður. Margar tegundir, sem áð
uri fór hnignandi, auka nú aftur
tölu si'na. Til dæmis er vonaö,
að bann við sölu króködíla-
skinna og skinna og felda ann-
arra villtra dýra, sem hefur
veriö sett í New York, miðstöö
tízkuiðnaða'rins i Bandaríkjun-
um hafj forðað krókódflum 1
Florída frá útrýmingu og einn
ig dregið úr drápi villtra dýra
f Afríku.
Engu að síður er mikið óunnið
og ekki ástæða til mikillar bjart
sýni. Listi. sem bandarísk stjöm
völd gera um dýrategundir, sem
eru ’i hættu, verður sffellt lengri
og lengri.
Á þessum lista er nú 101 dýra
tegund, en fyrir fjórum árum
voru þær aðeins 78.
/