Vísir - 30.10.1971, Blaðsíða 7

VÍSIR. Laugardagur 30. oktöber 1971.
7
cTWenningarmál
r)onaueschingen heitir litill
bær i Svartaskógi í Suður-
Þýzkalandi. Er þ?tta snotur stað
v.r, loftið taert og tandslagið
töfrandi. Bærinn á sér langa
sðgu og er frægur fyrir tvennt:
Þar er uppspretta hins víðfræga
og marglofaða fljóts Dónár, sem
lykkjast þaðan um mörg lönd,
og þar hefur um langa tíð verið
aösetur furstanna frá Fursten-
berg og er enn í dag. Þessir
furstar hafa margir haft sér þaö
tfl sken»mtunar að styrkja fagr-
ar Hstir. „Músikdagamir í
Donaueschingen" eiga sér langa
hefð og eru haldnir árlega í
október. Þeir eru helgaðir sam-
timatórflist, og ekki ófrægari
memi en tónskáldið Hindemith
hófu þar fyrir alvöru göngu
sina.
tjað tónskáld, sem fyrir utan
4 Boriez hefur haft einna
sterkust áhrif á tónlist Mið-
Evnópru á áratugnum 1950—60
er Karlheinz Stockhausen. Er
það sérstaklega framlag Stock-
hausens til þróunar raftónlistar,
sem hér er haft í huga. Tónlist
Stockhausens hefur oft hljómað
í Ðonaueschingen, og núna í
haust orðaöi tónskáldið einnig
nokkrar kenningar í sambandi
við starf og þjálfun hljómsveit-
armanna.
1 umræðum um þetta mál
sagðj Stochausen, að Mjóðfæra-
leikarar í hljómsveitum fylgd-
ust ekki lengur með nútímanum
og hefðu hugsunarhátt verk-
smiðjiwerkamanna, sem vinna
aðeins eftir stimpilklukkunni.
Hljómsveitarmenn væru sálrænt
séð ekki lengur starfi sínu vaxn-
ir. Stockhausen sagði, að hljóm
sveitarmaöurinn þekkti aðeins
þau verk, sem hann kynntist af
tilviljun og væri að æfa í það
og það skiptið. Kerfisbundin upp
bygging væri ekki til, sízt hvaö
tæknilega getu hljóðfæraleik-
ara snerti. Þetta væri því að
kenna, að hljómsveitarmenn
hefðu hvorki möguleika né
skyldu til endurmenntunar —
krafa, sem þætti sjálfsögð á
markaði hins frjálsa efnahags-
kerfis, a.m.k. ef um hærri stöð-
ur væri að ræða.
Stockhausen sagðist þess
vegna stinga upp á því að skylda
færa hljóðfæraleikara í hljóm-
sveitum til að taka þátt í end
Myllugangur daglegra æfinga: Sinfóníuhljómsveit Islands að störfum.
Draumur Stockhausens
urhæfingarnámskeiði tvo mán-
uði á ári. Á slíkum námskeið
um ætti að: 1. kenna að meö
höndla mekanisk-elektrónisk
hljöðfæri, 2. sérfræðingar ættu
að kenna nýjungar í spilatækni,
3. túlkendur og tónskáld að
vinna sameiginlega að skilningi
nýrra verka með því að brjóta
til mergjar raddskrár þeirra. 4.
litlir hðpar hljóðfæraleikara
mm....
STEFÁN
EDELSTEIN
ættu að æfa ný verk, 5. bera
saman mismunandi upptökur á
nýjum verkum.
'l/'iðbrögðin við þessum kröf-
' um voru eins og við mátti
búast: til þess er enginn tími,
var sagt. Það var og. Þessar
umræður í Donauseschingen
(sem, eins og flestar umræður,
leiddu til engrar niðurstöðu)
sýndu, að hljóðfæraleikari í
hljómsveit, fastur í myllugangi
daglegra æfinga, sem hafa þann
eina tilgang að viðhalda hefð-
bundnu og íhaldssömu tónleika
haldi, er jafnvel ófær til að íhuga
sína eigin aðstööu og afstöðu á
gagnrýninn hátt.
Umræður undanfarinna ára
hafa snúizt að mestu um tilveru
hljómsýeitanna sjálfra og bund
ið áhuga hljómsveitarmanna við
það aö’tryggja sér sjálfám lífs
viðurværi. Ef umræöur hafa
beinzt í aðra átt, þá hafa öll
gagnsjónarmið verið túlkuð sem
árás á tilverugrundvöll og þar
með „menningarviðleitni" hljóm
sveitanna.
Það er því ekkj að furða, að
ekki var frekar rætt um hina
eiginlegu ásökun Stockhausens,
að hljómsveitarmaðurinn væri
orðinn að smáhjóli í stórri vél,
sem hvorki gerði sér grein fyrir
tæknilegu né listænu hlutverki
sínu og hefði þar að auki glatað
einstaklingsvitund sinni.
Ctockhausen hjó svolítiö nærri
0 sjálfum sér með þessari á-
sökun. Kvöldið áður hafði ver
ið frumflutt verk eftir hann,
sem gerir ráð fyrir allt öðru en
einstaklingsmeðvitund hljóðfæra
ieikaranna. Tónsmiðin heitir
„Trans“. Tónskáldið segist hafa
dreymt „Trans“ eina nótt og
skrifað draum sinn upp næsta
dag í grófum dráttum:
Myrkur i salnum. Þegar tjald
ið er dregið frá, sitja tvær rað
ið strengjaleikaa bak við slæö
ur. Síðan tendrast Ijós, rauð og
blá. Engin nótnapúlt, aðeins
smámiði festur um háls hljóð
færanna. Hver hljóöfæraleikari
spilar langdreginn tón, „tón-
band“ myndast, afar veikt. Sið
an skrölt í hátalara vinstra meg
in, skröltiö dregst yfir vegginn
til hægri í hátalara, sem þar er
staðsettur. Hljóöið er stereo-
upptaka af vefjarslætti, • tekið
upp þegar ofið er. í hvert skipti
sem skyttan skröltir gegnum
hátalarana, Ieika hljóðfæraleik-
ararnir á sviðinu næsta tón
sinn og „tónbandið“ breytist
þar meö (104 sinnum á 26 mín
útum!).
Bakvið strengjaleikarana eru
ýmsir smáhópar blásara, sem
blása tónlist ekki ósvipaða
fyrstu fleirröddunar-tónlistar 10.
aldar. Á fjögurra mínútna fresti
reyna einstaka einleikshljóðfæri
að trufla gang mála: trommu-
leikari slær nokkur högg, síðan
sellóleikari, fiðla sem ískrar í
o. s. frv. En hinn alvarlegi fé-
lagsskapur hljóðfæraleikaranna
lætur ekki trufla sig: ekkert get
ur komið þeim til að hætta þess
ari einhliða tónframleiðslu
sinni.
'%7'ar Stockhausen að sanna á-
deilu sína á akútiskan hátt?
Lét hann hljóðfæraleikarana
sýna fram á það, að þeir eru i
raun og veru ófærir til einstakl
ingsbundins listræns framlags?
Svo virðist. En þegar ungur
hljómsveitarstjóri bað tónskáld
iö í umræðunum að tiltaka tíma,
þegar hann gæti unnið meö
hljómsveit einni í einn mánuö í
anda þessara kenninga, var
þeirri ósk ekki sinnt. Lengra
hafa menn ekki komizt síðan.
Gæti veriö, að Stockhausen hafi
einnig dreymt afleiðingar kenn-
inga sinna?
VARNAR-
LIÐIÐ
á Keflavíkurflugvelli óskar að ráða forstöðu-
mann, til að reka þjónustustöð einkabifreiða
varnarliðsmanna (viðgerðir, varahlutasala,
smurstöð og bensínafgreiðsla). Umsækjendur
iiafi reynslu í rekstri bifreiðaverkstæða eða
skyldri þjónustU'
Góð enskukunnátta og viðskiptareynsla
áskilin.
Uppl- gefur ráðningarskrifstofa Varnarmála-
deildar Keflavíkurflugvelli, sími 92-1973.
Maðurinn $em annars
aldrei les auglýsingar
auglýsingar
BASAR
heldur Kvenfélag Fríkirkjusafnaðarins í
Reykjavík næstkomandi þriðjudag 2. nóv-
ember kl. 2 í Iðnó uppi.
Notið tækifærið / Gerið góð kaup.
AUOUNég hvili '
rrteð gleraugumírú
Austurstræti 20. Simi 14566.
BJÖRIMÍIMIM
Njálsgata 49
Símí 15105