Vísir - 17.03.1972, Blaðsíða 7

7
niðri sami stofn mannlegra til-
finninga, sem er miklu dýpri og
stærri en nokkur sósíalismi eða
nokkur önnur stjórnmálastefna.
Það snertir rétt okkar til að lifa
eins og menn og láta engum
haldast uppi að troða á okkur.
Fyrir mér var samskilningur
kannski fólginn i stuttri lýsingu
Bernadettu á stjórnmálastarf-
seminni i háskólanum: „Fólkið
var svo upptekið af þvi að spila
stúdenta, að bera skjalatösku
undir armi og gáfusvip á andliti.
Ég fann engar bitastæðar hug-
sjónir til að berjast fyrir hjá
pólitisku flokkunum (i
háskólanum). Þeirvoru allir eitt-
hvað svo mengaðir af persónu-
metnaði og stertimennsku, eins
og afskipti af stjórnmálum ættu
samtundis að hefja þá upp fyrir
raðir venjulegs fólks. Umræður
þeirra fóru fram á einhverju upp-
höfnu menntamannastigi, envoru
ekki i snertingu við neitt mann-
legt samfélag sem ég þettki til.
1 sperringi sinum reyndu þeir að
vera hástemmdir, semja stefnu-
skrár, og bjóða frægu og finu fólki
að koma og halda fyrirlestra, en
þeir gátu ekki verið raunveru-
legir. Maður hafði það alltaf á til-
finningunni, að i rauninni stæði
þeim alveg á sama um allt, sem
gerðist utan veggja háskólans.
Þjóðfélagsmál voru léttvæg,
nema aðeins til að hafa eitthvert
umræðuefni i félagi sinu.”
Er hér ekki einmitt snert við
þvi viðfangsefni, sem alls staðar
hrærist undir niðri? Hvert er eðli
valdins, hvernig á ég að komast
að völdum, hvernig á ég að beita
völdunum? Geta menn komizt til
valda fyrir það eitt, að þeir
ágirnast þau til að upphækka
sjálfan sig og gera sig að stórum
kalli? A að skipa völdunum fyrir
þröngum hópi gáfulegra
forustumanna, sem setja upp
virðulegan svip og kjósa hver
annan i nýjar og nýjar og nýjar
nefndir, skiptast um að ýta undir
rassinn hver á öðrum, upp á nýtt
og nýtt þrep valdsins? Kemur
þeim ekkert við i þessu klifur-
kapphlaupi upp á hefðartindinn,
hvort fólkið umhverfis, þjóðin
sjálf, þjáist og á við hundruð
erfiðleika að striða? Og hvernig á
svo að beita valdinu, þegar þvi er
náð, er það aðeins gert fyrir vald-
hafann, er rikið þú sjálfur herra
Louisdor konungur? Eða hefur
það einhvern annan tilgang að
reyna að lina þjáningar og erfið-
leika fólksins?
A þessu sviði er hægt að
sameinast og skilja. Við getum
lika horft i kringum okku i Jjjóð-
félaginu og séð, að ef einhverjum
óskiljanlegum ástæðum hafa
þýðingarmestu vandamál
fólksins gleymzt. Það er að visu
ekki út af fyrir sig eins hér á hinu
kalda Islandi og á hinu heita og
mjög svo sprengihætta Norður-
trlandi. Við þurfum heldur ekki
að glima við launskyttur og
morðingja.
En við eigum lika vandamál
sem hafa gleymzt, einhvern
veginn dottið upp fyrir. Það væri
auðvitað hægt að nefna mörg slik,
en eins og ég hef áður gert hér i
greinunum, þá er aðal. ástæða til
að minnast á eitt. Það er hið eilifa
áfengisvandamál, áratuga af-"
skiptaleysi og vanræksla, sem
kostar stóran hluta þjóðarinnar,
sjúklingana sjálfa, eiginkonur,
börn og vandamenn ósegjanlegar
þjáningar. En það er eins og hróp
og bænir þessa fólks nái engra
eyrum. Valdið sýnist ekki vera til
að þjóna þeim, heldur til einhvers
alls annars, sem enginn skilur i.
1 Norður-lrlandi er hrópað um
annað. Þar risa upp til himins
bænir um einföldustu réttindi
mannsins ,um atvinnu^ um rétt
til að eignast heimili, um aðstöðu
til að mega kvænast og skapa
fjölskyldu og lifshamingju,
Enginn hefur heyrt þessi drynj
andi hróp og ásakanir. Þar sitja
valdhafarnir heyrnarlausir og
tilfinningalausir uppi i hinum
forna Stormont kastala, heyra
ekkert, vita ekkert og vilja ekkert
skilja, hvað er að gerast i
kringum þá, girta lögum og lög-
reglusveitum með pálisandurs
kyl'fúm.
„1 þrjá daga bragðaði ég ekki
matarbita. Mér var flökurt af
hneykslun og skelfingu. Ég óskaði
mér þess, að ég mætti þeysa á
gandreið á milli allra lögreglu-
bækistöðva i Norður-llandiog
drepa þá alla, þessa einkennis-
búnu djöfla. n skynsemin náði
aftur yfirhöndinni,”
Þorsteinn Thorarensen
cTWenningarmál
Nýr Macbeth

Playboy-fyrirtækiö fékk
þann fræga, unga
hryllingsmyndafram-
leiðanda, Roman Polanski,
til að gera fyrir sig kvik-
mynd eftir Macbeth
Shakespeares. Hversvegna
Polanski? spurðu menn.
Vegna þessað hann hefur
sýnt hæfni sína sem hroll-
vekjuskapari. En Polanski
virðist hafa jafnframt
hæfileika til að skilja
gömul, sígild bókmennta-
verk á ferskan hátt.
Það var 1970 um vorið, sem
pólski leikstjórinn Roman
Polanski hóf að vinna að mynd
eftir Macbeth Shakespeares. Nú
er þessi mynd sýnd út um alla
Evrópu og Ameriku við feikilega
aðsókn.
Kannski ekki i frásögur færandi
— nema að þvi leyti, að vinnu-
brögð Polanskis að þessari mynd
þóttu með nokkrum hætti óvenju-
leg. Eins og hans er raunar von og
visa: að vera óvenjulegur.
Það var ameriska bisniss-stór-
veldið „Playboy”, sem kostaði
gerð Macbeths Polanskis, og með
honum að gerö handritsins vann
frægur enskur leikhúsmaður og
jafnframt Playboy-blaöamaöur,
Kenneth Tynan.
Skilningur Polanskis á Macbeth
er likast til ekki alveg glænýr af
nálinni, en kvikmynd um Mac-
beth morðingja hefur aldrei verið
gerð eftir linu Polanskis.
Hann vorkennir glæpamann-
inum. Hann gerir hann að ung-
æðislegum metnaðarsegg, sem er
rekinn áfram af valdafikn, en þó
miklu frekar rekinn áfram af
konu sinni, hinni ungu og fögru
kastalafrú, sem sifellt hrærir upp
tilfinningar og taugar manns
sins.
Polanski neitar þvi, að Mac-
bethhjónin hafi verið miðaldra,
grálynd hjón.
Hvaða hermaður hefði látið
Gunnar Gunnarsson
Iskrifar um kvikmyndir
kerlingarskass æsa sig tii hryðju-
verka? segir Polanski. Nei —
Macbeth var góður hermaður,
fyrst og fremst hermaður og þar
að auki unglingur, ástfanginn upp
fyrir haus af töfrandi konu.
Playboy geðjaðist afskaplega
vel að þessum skilningi hans, og
þær eru ófáar yngismeyjarnar,
sem Polanski fékk til að koma
fram i myndinni, kviknaktar.
Nei, nei! — þetta er ekkert
endalaust stripl. Það sást varla
ber kroppur i myndinni nema
nornirnar, ungu og fögru, seið-
kerlingarnar. Og svo Lady
Macbeth, er hún gengur i svefni
og reynir að þvo blóð af höndum
sér. Af hverju hef ég hana alls-
nakta þá? Vegna þess að á þeim
tima, sem leikurinn gerist, var
ekki enn búið að finna upp nátt-
serkinn. Fólkið svaf allsbert.
„Ég sé Macbeth sem ungan,
hreinskilinn striðsmann, sem
hægt og hægt þeytist af stað með
atburðarás vegna metnaðar sins.
Þegar hann hittir seiðkonurnar,
systurnar, þá hugsar hann eins og
maður, sem vonast eftir að vinna
milljón i happdrættinu — fyrst og
fremst er hann spilamaður sem
leggur hátt undir.”
Undarlegt sambland
Háskólabió
mánudagsmynd:
,,A ntonio, maður
dauðans” ☆ ☆ ☆
Höfundur: Glauber
Rocha
Glauber Rocha er sagður vera i
allra fremstu röð brasiliskra
kvikmyndahöfunda, og skal það
ekki dregið i efa við þessi fyrstu
kynni af honum og raunar fyrstu
kynni af brasiliskri kvikmynda-
list.
„Antonio, maður dauðans” er
undarleg mynd. Hún er sannar-
lega ekki auðskilin, en samt svo
einföld að gerð. Leigumorðinginn
Antonio gengur á mála hjá stór-
bóndanum til að ráða af dögum
leiðtoga trúarflokks. Þessi leið-
togi, Coriana, er eins konar dýr-
lingur, sem ætlar sér að sigrast á
hungrinu. Antonio drepur leiðtog-
ann, en myndin snýst áfram um
hann dauðan.
Klippingar Rocha eru mjög ó-
venjulegar — hann hefur ekki
fyrir því að horfa á leikendur út
frá einu sjónarhorni. Þeir eru
ævinlega á ferðinni, jafnvel i löng-
um samtölum eru menn sífellt
færðir til og ekkert haft fyrir þvi
að hafa samhengi I senunum.
Myndavél er stillt upp, og er
leikið fyrir framan hana um
stund. Siðan er vélin færð og aftur
leikið. Sennilega ekki mjög mikil
vinna lögð i klippingar. Einmitt
þessi frumstæðu vinnubrögð gefa
þessari mynd eitthvert dulúðar-
magn, þannig að hún gleymist
seint. Og tónlistin sem Rocha not-
ar, er afar mikilvæg. Stundum
hljómar hún eins og aftan úr
grárri forneskju, en i næstu andrá
heyrir maður gól I popp-söngv
ara, og António er ýmist
þrammandi um eyðimörk eða að
flækjast innan um nýtizkulega
vörubila. Vörumerki Glaubers
Rocha er sagt undarlegt samband
af þjóðlegheitum og framúr-
stefnu.
Sannarlega var forvitnilegt að
fá örlitið að sjá frá Brasiliu og
þessi mynd vekur forvitni eftir að
fá að sjá meira eftir Glauber
Rocha og-aðra Brasiliumenn.
Stefón Edelstein skrifar um tónlist:
Gaman að syngja
Ruth L. Magnússon söng-
kona og Árni Kristjánsson
píanóleikari glöddu eyru
áheyrenda á tónleikum
Tónlistarfélagsins s.l.
þriðjudagskvöld.
Ruth hefuroft komið opin-
berlega fram áður við ýmis
tækifæri (þó því miður allt
of sjaldan, þegará heildina
er litið). Þarf því varla að
fjölyrða um ágæti hennar
sem söngkonu og túlkanda.
Mezzosópranrödd hennar er
í góðu jafnvægi, og henni
tekst vel að virkja holrúm
höfuðs og líkama. Enginn
mun efast um það, þegar
hann hefur heyrt hana
syngja mjög veikt með
röddu, sem berst út í hvern
krók og kima salarins.
A efnisskránni voru verk eftir
Grieg, Jón Þórarinsson, Samuel
Barber og irsk þjóðlög. Hóf Ruth
söng sinn með Ijóðaflokknum
„Huliðsheimar” eftir Grieg. Ég
býst við, að manni beri að hafa
mikið dálæti á Grieg (og
Sibelius), þó ekki væri nema
vegna samúðar og ástar á
Skandinaviu. Þvi miður nær
tryggð min of skammt til að lof-
ausa Grieg, allra sizt þessi söng-
lög eftir hann. Mér finnst þau
heldur leiðinleg, einhliða og of
gómsæt i heild. Samtskal þvi ekki
neitað, að ýmislegt skemmtilegt
og. aðlaðandi býr i sumum
þeirra, sérstaklega i þeim lif-
legri. Ruth þurfti 2 eöa 3 lög til að
„syngja sig inn”, sérstaklega
efra raddsviðið. Eftir það var hún
„tilbúin”.
Prýðileg túlkun Ruthar á „Ast-
Ruth Magnússon
inni og dauðanum” eftir Jón
Þórarinsson (ljóð eftir Christian
Rosetti) kemur manni til að
harma, að sá ágæti maður skyldi
ekki semja fleiri tónverk. Jón $r
smekkmaður og gáfað tónskáld
þar að auki, breytir þar engu um,
þótt þetta verk beri sterk ein-
kenni stils Hindemiths, kennara
Jóns.
Ruth flutti okkur merkilega og
stórfallega tónlist eftir hlé:
„Söngvar einsetumannsins” eftir
bandariska tónskáldið Samuel
Barber (byggðir á kveðskapirsk
ra munka frá 8.-13. öld). Þessi
„lög” eru stórskemmtilegar tón-
smiðar, sum hver hreinustu ger-
sc.nar, og ekki er kveðskapurinn
af lai\... ‘aginu. Reynir söngur
þeirra og t. un mjög á snilli ein-
söngvara (og undirleikara), og
finnst mér Ruth hafa hér komizt i
hápunkt kvöldsins.
Að lokum söng Ruth nokkur irsk
þjóðlög við sérstaklega góðar
undirtektir áheyrenda. Virtist
söngkonan vera ákveðin i þvi að
færa innihald og boðskap laganna
beint að mönnum. Þetta tókst
henni vegna ágætrar framkomu á
sviði, frjáls og lifandi söngmáta,
og e.t.v. ekki sizt einfaldlega
vegna þess, að maður trúir þvi að
hún hafi sjálf gaman af að syngja
þessi þjóðlög, henni tekst að
smita áheyrendur með sönggleði
sinni.

wm&
■% ■

Polanski i kastala Macbeths
Að lokum nokkur orð um undir-
leikarann: Arni Kristjánsson er
ekki bara góður og vandaður
undirleikari, heldur hreinasti
snillingur i þeirri grein. Það eru
fáir, sem eru sjálfstæðir persónu-
legir túlkendur og um leið slikir
aðlögunarsnillingar sem Árni er.
Það kann að hljóma hálfdónalega
eða afkáralega, ef talað er um
framfarir hjá listamönnum, sem
eru komnir af léttasta skeiðinu.
En Arni leikur betur með ári
hverju (nú, gerir Rubinstein það
ekki einnig?).
Mikið klapp, blóm, tvö aukalög.
Kærar þakkir, Ruth og Árni.
Arni Kristjánsson