Vísir - 09.04.1973, Blaðsíða 6

6
Visir. Mánudagur 9. aprfl 1973.
vísm
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrili: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611 (7 lfnur)
Askriftargjald kr. 300 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 18.00 eintakið.
Blaöaprent hf.
Þriggja mánaða árið
Til skamms tima hefur það verið sérislenzkt
efnahagslögmál, að verðbólgan næmi um 10% á
hverju ári að meðaltali. Þetta lögmál kom til sög-
unnar i heimsstyrjöldinni siðari og réð siðan
lögum og lofum i rúman aldarfjórðung.
Hver rikisstjórnin á fætur annarri setti bar-
áttuna við þessa verðbólgu efst á verkefnaskrá
sina. En sú barátta gaf aldrei verulegan árangur.
Framfærslukostnaðurinn hækkaði árlega um sin
10%, hvað sem hver gerði.
Eins og aðrar rikisstjórnir reyndi viðreisnar-
stjórnin að halda verðbólgunni i skefjum. Og eins
og aðrar stjórnir náði hún takmörkuðum árangri.
Á valdatima hennar nam verðbólgan 9,7% á ári
og var þannig rétt undir meðallagi.
En nú hefur lögmálið rofnað, siðan vinstri
stjórnin tók við völdum fyrir tæpum tveimur
árum. Eftir tæpan mánuð verður fr^mfærsluvisi-
talan að áliti Hagstofunnar komin upp i 430 stig.
Hefur hún þá hækkað um 14,4% á ári að meðal-
tali. Er það helmingi örari verðbólga en var á
tima viðreisnarstjórnarinnar.
Þessi verðbólga hefur ekki verið jöfn og sam-
felld siðastliðin tvö ár. Fyrstu mánuði vinstri-
stjórnarinnar var verðbólgan svipuð og áður.
Siðan hefur hún smám saman magnazt og er nú
komin á fljúgandi ferð.
Frá 1. febrúar til 1. mai er verðbólgan hvorki
meira né minna en 9,6%. Framfærslukostnaður
eykst um þetta hlutfall á aðeins þriggja mánaða
timabili. Þetta er nokkurn veginn sama aukning
og var að meðaltali á heilu ári á viðreisnar-
timanum, 9,7%.
Verðbólgan hefur þvi tekið heilt viðreisnarár á
aðeins þremur vinstristjórnarmánuðum. Þetta
sýnir, hve margföld verðbólgan er um þessar
mundir i samanburði við verðbólgu fyrri ára og
áratuga.
Hrunadansinn verður hraðari og hraðari.
Skurðaðgerðir i formi gengislækkana verða
tiðari og tiðari. Ekki er hægt að sjá nein merki
þess, að verðbólgan fari að hægja á sér og komist
niður i eða niður fyrir hin árlegu 10%.
Launþegar fá verðbólgu mánaðanna febrúar,
marz og april að nokkru leyti bætta 1. júni. Þá
munu laun hækka um 9% vegna visitölu-
hækkunar. í kjölfarið munu svo koma nýjar
hækkanir, bæði á landbúnaðarvörum og öðrum
vörum, svo og á margvislegri þjónustu.
Áður fyrr rýrnaði hundraðkallinn um tiu krón-
ur á ári. En það var á timum hinnar gamalkunnu
og svokölluðu „óðaverðbólgu”. Nú er öldin önnur.
Allar horfur eru á þvi, að hundraðkallinn sé um
þessar mundir að rýrna um helming á ári.
Þannig gufar sparifé og önnur peningaeign upp á
skömmum tima.
Með sama áframhaldi verða stjórnvöld senn
að láta yfirstimpla peningaseðlana eins og gert
var i Þýzkalandi i hruninu mikla milli heims-
styrjaldanna. Gengislækkanir, sem áður voru
tvær að meðaltali á hverjum áratug, verða nú á
nokkurra mánaða fresti.
Þessi vitfirringslegi dans getur aðeins endað
illa.
iiiiiiiiiiii
ffi) SHflKJ
Við verðum
heilsulaus í
stofukróknum
/ Matstofan á þakhæðinni i aðal-
\ stöðvum Alþjóöa heilbrigðis-
/ málastofnunarinnar er feikivin-
\ sæil matstaður og mikið sótt af
/ erlendum gestum, en af þeim er
\ urmuil í þessari alþjóðaborg við
/ Genfarvatnið. Allir vilja boröa
\ hádegisverð í heilbrigðismála-
/ stofnuninni.
\ Vegna þess að maturinn er svo
/ hollur? Hröð afgreiðsla? Ómeng-
] að loft? — Nei, það er ekkert af
( þessu, sem laðar að. Þarna eru
j langar biöraöir og þykkur tóbaks-
( reykur rétt eins og á öðrum mat-
j sölustöðum miili kl. tólf og tvö I
/ Genf.
j En i gegnum glerveggina geta
/ gestirnir notið bezta útsýnis til
j Mont Blanc, hins tignarlega kon-
(
j ungs evrópskra fjalla. Enginn út-
/ lendingur stenzt hann.
WHO i heilsuhöll og
jvesöld.
j Það er langur vegur frá hinum
/ rafreiknisstýrðu aðalstöðvum
\ WHO (Alþjóða heilbrigðismála-
( stofnunarinnar) í Avenue Appia i
j Genf til drulluprammans, sem
( selflytur sjúkraliðann með bólu-
j setningaráhöldin milli byggðar-
( laga Amazon. Það kann lika að
jvera naumt um tækjabúnað trú-
/ boðslæknisins, sem berst við
jdrepsóttir i striðshrjáðum
(nýlendum Afriku eða meðal
jflóttamanna SA-Asiu.
( En sá straumur fjármuna,
jhjálpargagna og sérfræðiaðstoð-
(ar, sem rennur i gegnum
j WHO-bygginguna i Sviss til ótelj-
(andi framvarða i striðinu gegn
jhungri og veikindum, hefur lifs-
(nauðsynlega þýðingu.
j Og eins langt og þarna er á
(milli, er breitt bilið milli þess
jWHO sem var, þegar það var
(stofnað 1948, og þess sem það er
jnúna að 25 árum liðnum.
!!! Það voru 16 aðildarriki Sam-
einuðu þjóðanna, sem lögðu
grundvöllinn að alþjóðaheil-
brigðismálastofnuninni. 1 dag
eiga 136 riki aðild að henni.
20-földuð fjárlög.
Niðurstöður fyrstu fjárlaga
WHO sýndur 35 milljónir dollara.
Á siðasta ári höfðu þau næstum
tuttugufaldast. Þróun þessarar
stofnunar endurspeglar i rauninni
atburði heimsmálanna. 1 upphafi
samtakanna komu nýlenduveldin
fram i nafni margra þeirra, sem i
dag eru sjálfstæð riki. Frá Afriku
sunnan við Sahara voru aðeins
tvö riki aðilar að WHO. Árið 1957
voru þau orðin fimm. En þá kom
Uhuru — eins og sjálfstæðishreyf-
ingin þar syðra hefur verið nefnd,
og i dag eru 30 riki þaðan aðilar
að WHO.
En stærsta skrefið til þess að
gera WHO að alheimssamtökum,
var stigið i fyrra, þegar alþýðu-
lýðveldið Kina var viðurkennt,
sem eina löglega kinverska að-
ildarrikið.
Umfangsmikil, en hvað
um árangurinn?
Er þá árangurinn i samræmi
við framlag aðildarlandanna,
svæðisskrifstofanna, sérfræð-
inganefndanna, rannsóknarstof-
anna og áróðursherferðanna?
Á 25 ára afmælinu, sem miðast
við alþjóða heilbrigðisdaginn,
sem var núna á laugardaginn (7.
april), er við hæfi að lita ögn yfir
farinn veg. Jafnvel einnig gefa
gaum að þvi, sem enn er óunnið,
áður en WHO hefur náð hinu
háfleyga takmarki — að skapa
andlega, likamlega og félagslega
velmegun fyrir öll jarðarinnar
börn.
Byrjar það eða endar á
heimilinu?
Annað hvort af hógværð eða
kænsku hefur Alþjóða heilbrigðis-
málastofnunin valið aö beina
sviðsljósinu á þessum
merkistimamótum að uppsprettu
framlaganna, sem það byggir
tilveru sina á. „Heilbrigði á rætur
sinar að rekja til heimilisins” er
slagorðið i ár.
Það kann að þykja ögn mót-
sagnakennt. Er það ekki einmitt
heimilisins vegna, sem við leggj-
um heilsuna í hættu. Slys i
Séð yfir Genfarvatn.
heimahúsum eru efst á blaði i
skýrslum yfir óhöpp. Það brestur
i saumum fjölskyldunnar og
heimilisins, þessari grundvallar-
einingu samfélags mannanna.
Sjónvarpsstóllinn dregur úr getu
okkar. Hávaði nágrannanna hef-
ur gert okkur að taugahrúgu.
„Allir geta lagt sitt af mörkum
til þess að bæta heiminn með að
gera heimili sitt heilbrigðara”,
sagði æðsti maður Who, dr. M.G.
Candau, i ávarpi til aðildarland-
anna á heilbrigðisdeginum. „Allt
frá upphafi hefur stofnunin unnið
baki brotnu að heilbirgðisvanda-
málum milljóna manna, já,
'hundruða milljóna, sem okkar
árangur stendur og fellur með”.
„Það er ungbarnaumhirða, rétt
notkun á matvörum, aðgangur
að heilnæmu drykkjarvatni, fjöl-
skylduáætlanir, góð sambúð,
umhyggja fyrir hinum eldri,
slysavarnir heimila.... þessi og
óteljandi önnur atriði, sem
sjúkdómar geta sprottið upp af..
sjúkdómar, sem siðan geta
smitað allt umhverfið”, segir dr.
Candau.
Mótorhjól vekur
100 þúsunda.
Þegar WHO nefnir heimili, er
það oftar með leirkofa i huga,
heldur en ibúð i fjölbýlishúsi.
Flest heilbrigðisvandamál
heimilanna i vanþróuðu rikjunum
hafa verið meira og minna yfir-
unnin i vestrænum löndum. En
við höfum i staðinn orðið okkur
úti um önnur einkum á andléga
sviðinu.
Það hefur til dæmis verið reikn-
Umsjón:*
Guðmundur Pétursson
að út, að eitt einasta öflugt bif-
hjól, sem þeytist um göturnar,
geti rænt 100.000 manns svefnin-
um. Börn þrifast orðið verr og
verr vegna svefnskorts og skorts
á leikjum, sem stafar af allri set-
unni fyrir framan sjónvarpstæk-
ið. Mörg skólabörn verja meiri
tima daglega fyrir framan sjón-
varpið, heldur en þau gera i
kennslustofunni. Og það geta þau
þvi aðeins, að það gangi út á
svefntimann.
Heimilið var áður það örugga
hæli, sem við leituðum. 1 dag er
það á leið með að verða „gildra”,
sýna skýrslur yfir slys i heima-
húsum. Að undanskildum örfáum
aðgerðum gegn hættum heimilis-
ins, er þessi litla samfélagseining
æ meir látin ein og óafskipt. Allir
hafa sinn skólalækni, iþrótta-
lækni, trúnaðarlækni á vinnustað,
heilbrigðiseftirlit iðnaðarins. En
það sést sjaldan orðið læknir á
heimilum nágrannalanda okkar,
nema þá til þess að gefa út dánar-
vottorðið. Og slik virðist reyndar
vera þróunin einnig hér á Islandi.
Staðreyndabanki
hinna veiku
Hvaö alþjóða heilbrigðismála-
stofnuninni verður gefið að gera
fyrir „heimilisheilbrigðið” á
komandi árum, þyrfti spámann
til þess að segja fyrir um. Hinar
miklu herferðir gegn farsóttum,
munu áfram krefjast síns, þótt
bólusetning og ný lyf hafi verið
sigursæl.
Þrír fjórðu hluta þeirra ibúa,
sem lifa i þeim heimshluta, þar
sem malaria var landlæg, eru nú
nær alveg lausir við hana. 1 37
löndum hafa þannig 1346 milljónir
manna verið losaðir við þennan
erkifjanda sinn. En hann gæti
alltaf snúið aftur.
Það er gert ráð fyrir að bólusótt
verði útrýmt, áður en árið 1975
verður á enda, samkvæmt hinni
bjartsýnu 10 ára áætlun WHO,
sem gerð var 1967. Um það leyti
var tilkynnt um 131.000 tilfelli
bólusótta i heiminum. Sú tala
lækkaði niður i 52.000 tilfelli, en
hefur siðan stigið aftur.
Kólera hefur blossað upp aftur
og borizt til landa, þar sem ekki
hafði komið upp kólerutilfelli i
hálfa öld. Kynsjúkdómum hefur
farið fjölgandi eftir að þeir höfðu
legið niðri á árunum milli 1950 og
1960.
Berklaveiki er enn við liði. Sér-
fræðingar gera ráð fyrir að 15
milljónir berklasjúklinga muni
smita 50 milljónir barna og ung-
linga á árinu 1973.
En staðreyndabankinn i heilsu-
höllinni i Genf hefur þvi miður að
geyma fleiri slikar óheilla mill-
jónatölur: 11 milljónir jarðarbúa
eru holdsveikir. 400 milljónir eru
með augnsjúkdóminn fakom, 450
milljónir eru með iðraorma. Fyr-
ir svo utan hjartasjúklinga,
krabbameinssjúklinga, geðsjúk-
linga, eiturlyfjasjúklinga o.s.frv.
Takmarkið gæti virzt fjarlægt:
„Að skapa öllum ibúum jarðar
likamlega, andlega og félagslega
velmegun.”
En þeim hjá WHO finnst það
þýða einungis það, að WHO verð-
ur að berjast áfram.
Alþjóðo heilbrigðismálastofn-
unin varð 25 ára um helgina