Vísir - 29.07.1974, Blaðsíða 7
Vlsir. Mdnudagur 29. Júli 1974.
7
Þessir hópar eöa einstaklingar
voru reiðubúiö kerfi til alþjóð-
legrar áróðursherferðar, þegar
Allende var allur. En viðbrögðin
við valdaráninu, sem varð mönn-
um viða slikt áfall, að stappaði
nærri móðursýki, náðu langt út
fyrir raðir slikra hópa,” skrifar
Holden til skýringar á þvi, hve
jarðvegurinn var orðinn frjór til
goðsagnamyndunar um Allende.
Holden tekur það skýrt fram,
,,að ég fjalla um Chile undir
stjórn Allende, en ekki þaö, sem
við hefur tekið. Ég hef ekki tekið
að mér að verja herforingja-
stjórn, skyndiaftökurnar, fjölda-
fangelsanirnar, ritskoðunina eða
annað, sem herforingjastjórnin
hefur staðið að baki.”
Goðsagnirnar
Slðan leiðir Holden lesandann
til að lita nánar á goðsagnirnar,
sem umlykja afdrif Allende og
hinnar frægu „tilraunar” hans,
byrjar fyrst á þeirri, sem hrundið
var á kreik um afskipti Banda-
rikjamanna.
„Eitraðasta útgáfa hennar var
fólgin i samlikingu á falli Allend-
es og svo Dubceks i Tékkóslóvak-
iu. — En I Chile var ekki um að
ræöa neina ameriska hernaðar-
innrás, eins og Sovétrikjanna i
Tékkóslóvakiu. Að ekki sé minnzt
á, að þing Dubceks studdi hann,
en meirihluti þingsins i Chile
skoraði á Allende að segja af
sér.”
Bendir höfundur siðan á, að
aldrei hafi fundizt neinar sannan-
ir fyrir ihlutun Bandarikjamanna
og hrekur ýmsar fullyrðingar um
að þeir hafi átt þátt i samsærinu,
og heldur áfram:
„Washington var gefið að sök
að hafa tekið fyrir alla aðstoð og
lán til Chile, og það hafi verið
meiriháttar vopn Bandarikjanna
I köldu striði á hendur Allende. —
Bandarikin hættu að veita All-
ende viðskiptalán, þegar hann
hafði þjóðnýtt koparnámur
bandariskra fyrirtækja með slik-
um skilmálum, að þær voru að
kalla gerðar upptækar.
...Það var lika stjórn hans, sem
gaf fyrirheit um að „segja upp
öllum samningum miíli Chile og
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins,’’ áður
en Bandarikin eða nokkurt annað
„heimsdrottnunarsinnað riki”
hafði gert neitt á hluta rikis-
stjórnar Allendes. Það var með
Ein af siðustu myndunum, sem
tekin af af Salvador Aliende
forseta. Myndin kom ekki fram
fyrr en nokkrum dögum eftir að
hann var allur, en hún sýnir
forsetann með hjálm á höfði og
byssu i hendi i hópi tryggustu
stuðningsmanna. Eru þeir i
dyrum forsetahallarinnar, sem
herinn sat um.
öðrum orðum Allende, sem átti
upptökin að þessari deilu...
Aðstoð félaganna
Holden bendir þeim á, sem leita
svars við þeirri spurningu, hvers
vegna Allende naut svo litils
stuðnings af hálfu flestra þeirra
rikisstjórna, sem töldu sig meðal
vina hans, að Kúba hafi að visu
verið óspör á heilræðin, látið hon-
um I té vopn og þjálfað herská-
ustu fylgismenn hans, en hinar
grónu marxistastjórnir hafi ann-
ars sýnt harla litinn áhuga. Þrátt
fyrir bónarför Allendes til Sovét
rikjanna vildu þau t.d. ekki ganga
lengra i að sýna umhyggju sina
en veita 12 ára greiðslufrest — I
rúblum svo að Chile gæti keypt af
þeim rússneskan iðnvarning, og
féllust bara á að taka takmarkað
magn af chilenskum kopar i 1-2 ár
upp i greiðslu. Ekkert rikið veitti
nokkru sinni lán i hörðum gjald-
eyri, sem Chile þarfnaðistmest af
öllu.
Þvi næst vikur Holden að full-
yrðingum um, að byltingin I Chile
hafi verið samsæri „forréttinda-
lýðsins”, eins og það var kallað i
sömu andránni og talað var um
röð „forstjóraverkfalla”. Bendir
hann á, að til grundvallar hafi
legið sá reginmisskilningur, að
Allende og Einingarfylking al-
þýðunnar hafi verið „einstaklega
lögmætur fulltrúi fyrir vilja þjóð-
arinnar”. Holden rifjar upp, að
þegar Allende náði kjöri sem for-
seti 1970 (eftir að hafa reynt
þrisvar framboð áður án árang-
urs) hafði hann haft rúmlega 36%
greiddra atkvæða, en næsti
keppinautur hans hafði 34% og
þriðji frambjóðandinn fékk 28%.
Sá siöasti var úr Kristilega lýð-
ræðisflokknum, sem studdi svo að
siðustu kjör Allendeiforsetastól-
inn i von um, að hann færi sér
hægt I umbótastefnunni.
„En andstæðingar forsetans
höfðu mikinn meirihluta I þjóð-
þinginu, og Kristilegi lýðræðis-
flokkurinn hafði snúizt til algerr-
ar andstöðu við hann,” skrifar
Holden um ástandið 3 árum eftir
kosninguna til ábendingar um,
hve fjarri sanni það hafi verið, að
Allende hafi verið fulltrúi þjóðar-
viljans.
„Róðastéttin"
„Hafi verið til ráðastétt i Chile,
ætti hún að hafa verið skipuð
stjórnmálamönnum, og fámenn-
um efri hluta efnaðra miðstétta,
en I þeim hópi mátti ekki siður
telja Allende sjálfan og marga
stuðningsmanna hans. En það
var kaldhæðni, að þetta var hóp-
ur, sem varð oft fyrir minni
skakkaföllum af sósialisma All-
endes en aðrir, af þvi að aðilar
hans i báðum herbúðum áttu
næga fjármuni og fasteignir til að
hagnýta sér svarta markaðinn,”
enda var það fólk, sem mestan
þátt átti I að steypa Allende, yfir-
leitt ekki úr þessum hópi.
Þegar talað er um forstjóra-
verkföll sem undanfara valda-
ráns herforingjanna og vörubil-
stjórarnir, menntamennirnir,
eins og læknar, lögfræðingar og
atvinnuflugmenn þá teknir til, þá
er ekki nefnt að mótmæli hinna
siðasttöldu voru fullt eins af hug-
myndafræðilegum toga spunnin,
og bilstjórarnir töldu stjórnina
vera að eyðileggja lifsskilyrði
þeirra með eignarhaldi á at-
vinnuvegi þeirra. Meðal mál-
svara þeirra voru enda menn eins
og Leon Vilarin, sem raunar var
meðlimur sósialistaflokks All-
endes.
Meðal þeirra verkfalla, sem
mest tjón varð af, voru þau, sem
gerð voru af áhrifamestu verka-
mönnum Chile — koparnámu-
mönnunum. Þeim mönnum, sem
Allende sagðist færa koparnám-
urnar, þegar hann þjóðnýtti þær.
Rétt áður en vörubilstjóraverk-
fallið hófst, lauk 2 mánaða verk-
falli E1 Teniente, stærstu námu
landsins. Þrátt fyrir þessa stór-
fenglegu gjöf Allendes voru þeir
óánægðir með kjör sin, og gat
jafnvel ekki 100% kauphækkun,
sem Allende veitti launþegastétt-
unum eitt árið, ekki bætt það upp.
— „Enda urðu námamennirnir
enn verr fyrir barðinu á hnign-
andi efnahag þjóðarinnar undir
handleiðslu Allende en aðrir
verkamenn. Þeir gátu ekki aukið
tekjur sinar, eins og landbúnaðar-
eða iðnverkamenn, sem gátu haft
með sér heim kartöflupoka,
kjúklinga eða einhverja fram-
leiðsluvöru og selt það á svarta
markaðnum”. — Þessar hetjur
Chile voru jafnvel berskjaldaðri
en aðrar stéttir.
Óðaverðbólga
„Haldið hefur verið fram, að
ýkt sé, hve verðbólgan var geig-
vænleg. Aðeins 9 mánuðum eftir
að Allende komst til valda — þeg-
ar ég heimsótti landið i fyrsta
sinn hafði gjaldmiðill þess „es-
cudo” fallið úr 20 i 40 miðað við
Bandarikjadal á frjálsum mark-
aði. Þegar ég kom þangað öðru
sinni 18 mánuðum siðar, taldi rik-
isstjórnin sjálf, að verðbólgu-
vöxturinn næmi 130% á ársgrund-
velli, en jafnframt jókst seðla-
veltan um 10% á mánuði og es-
cudo var fallinn I 350 á móti daln-
um á svörtum markaði. í ágúst
1973 var verðbólguvöxturinn orð-
inn sem svaraði 323% árlega og
jók hraðann óðfluga, en dollar
jafngilti þá 2 þúsund escudos, svo
aö raunverulegt gengishrun á
hæpum 3 árum nam þúsund prós-
ent! ”
Ríkisreksturinn
Menn taki eftir þvi, að þótt
verðlag á aðalútflutningsvöru
Chile, koparnum, hafi lækkað á
fyrsta stjórnarári Allendes, þá
fór það aftur hækkandi og var
orðið 80% hærra við fall hans, en
þegar hann tók við völdum. Hefði
það ekki hækkað svona ört, þá
hefði Allende áreiðanlega hrökíd-
ast frá völdum fyrr.
Þegar námurnar voru þjóðnýtt-
ar, voru útlendu stjórnendurnir
kvaddir heim, og hættan á sam-
drætti i framleiðslunni mikil. Úr
þvi mátti þó bæta með þvi að
hækka i tign chilenska stjórnend-
ur og starfsmenn, sem lært höfðu
af útlendingunum. — „En þvi fór
verr fyrir þjóðartekjur Chile, að
Allende lét sér ekki nægja að
þjóðnýta námurnar, heldur ákvað
að nota þær i pólitiskum tilgangi.
Þúsundir flokksgæðinga fengu
störf við námurnar, en þjálfaðir
námamenn fluttust úr landi unz
svo var komið eftir þrjú ár, að
starfsmannahald og kostnaður
við námurnar hafði aukizt um
þriðjung, en framleiðnin rýrnaði i
sama hlutfalli.”
Slgling um ísMjarBarajup,
heimsóttar eyjarnar na<nfr*gu
Æðcy cg Vigur og tleui
markvureir stjóir.
Ferðir á lancfi til naestu héraða,
Bilferðir um Skaga-
fjörö, forðir til Siglu-
fjarðar og þaðan
um ÓlafsfiorS, Ólafsi
fjarSamiúia, Daivík
ob Árskðgsslrond
tll Akureyrar.
HöfuBstaöur Narðurlancfs.
Kynnlsferðir um gjorvalla Eyja-
fjarðarsýslu og til nærliggjandi byggða.
i Vaglaskógur og Goöafoss pryðd ^
1 leiSina til Mývatnssyæitar _ - - ' "
! RAUfARHOFN
\ HÚSAVÍK
Nýtt og glæsilegt
hótel. Þaðan eru
skipulagðar feröir og
steinsnar til Ásbyrgis,
Hljóðakletta, Detti-
foss. Mývatnssvoitar,
Námaskarðs og
Tjörness.
ÞÓRSHÖFN
ÍSAFJÖRÐUR
ÞINGEYRIÍ
PATREKSFJÖRDURÆ
Hór er Uátrabjarg
skammt undan og
auðvelt er að feröast
tíl nasstu fjarða.
Ilillillli
-YRI
•. TÁ , { ^ - ;
NESKAUPSTAÐUR
Höfuðborgín Sjálf.
Hér er miðstöð lands-
manna fyrír list og
tnennt, stjórn, verzlun
ctg mswieg viðskipfi.
Hóðan ferðast menn
á Þingvöll, til Hvera-
gniði-. Gultfoss og
Geyeís eða annáS,
sem hugurínn leifar.
Áætfunarforðir bif-
relöa til nærliggjandi
fjarða Fijótsdals-
hérað, Lögurínn og
Hallormsstaðaskógur
fnnan seiiíngar.
REYKJ
Feiðir i þjöðgarðinn
að SkaftafeUi, Örærfa-
sveit og sfáið faf.n-
Iramt Breiðannerkur-
sand og Jökulsárlón.
Skipulagðar kynnísferðír
á landi og á sjó. -----
VESTMANNAEVJAR
Og auðvilað qldstóBvarnar.
sama hvar ferðin hefst. Sé isafirði sleppt kostar hringur-
inn kr. 6.080. Allir venjuiegir afslættir eru veittir af þessu
fargjaldi, fyrir hjón, fjölskylcfur, hópa o. s. frv.
Kynnið yöur hinar tíðu feröir, sem skipulagðar eru frá
flestum lendingarstöðum Flugfélagsins til nærliggjandi
byggða og' eftirsóttustu ferðamannastaða.
Stærri áætlun en nokkru sinni — allt með Fokker
skrúfuþotum.
Frekari upplýsingar veita umboðsmenn, ferðaskrifstof-
urnarog skrifstofur flugfélaganna.
Áætlunarflug Flugfélagsins tryggir fljóta, þægilega og
ódýra ferð, og tækifæri til að leita þangað sem veðrið
er bezt.
í sumar fljúgum viS 109 áætlunarferðir í viku milli Reykja-
víkur og 13 ákvörðunarstaða um land allt. Og til þess að
tengja einstaka landshluta betur saman höfum við tekiö
upp hringflug. Hringflug okkar umhverfis landiö með áætl-
unarferSum er sérstakt ferðatilboð til yðar. Fyrir kr. 7.630
getið þér ferðast hringinn Reykjavík — isafjörður — Akur-
eyri — Egilsstaðir — Hornafjöröur — Reykjavík. Það er
ÍSLAJVDS