Vísir - 30.12.1974, Blaðsíða 6

6
Vísir. Mánudagur 30. desember 1974.
VÍSIR
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri:. Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfuiltrúi: Haukur Helgason
yA'uglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannessón
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Slöumúla 14. Simi 86611. 7 llnur
Askriftargjald 600 kr. á mánuöi innanlands.
t lausasölu 35 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Ár Araba
Varla berst sú frétt utan úr heimi, hvort sem er
af fundum þjóðaleiðtoga eða minni spámanna, að
Arabar komi þar ekki mest við sögu. Oliukreppan
hefur öðru fremur einkennt þetta ár. Efnahag
iðnaðarveldanna hefur hnignað mjög, og hálfur
milljarður manna i fátækari löndum heims strið-
ir við hungur. Ein aðalorsök þessa hvorttveggja
er fjórföldun oliuverðs. Á sama hátt eru nærri
daglega fréttir af ófriðarbliku i Mið-Austurlönd-
um. Þar óttast menn, að púðurtunnan springi og
sú sprenging kunni að setja heiminn á annan end-
ann. Þetta hefur verið ár Araba.
Misheppnað strið Egypta og Sýrlehdinga gegn
Israel fyrir rúmu ári virtist ekki til þess liklegt að
snúa taflinu Aröbum i hag. Þeir komu Israels-
mönnum að visu á óvart og gerðu þeim meiri
óskunda en flesta hefði grunað að óreyndu. En
þeir voru engu að siður hraktir á flótta, og ihlutun
stórvelda, sem knúðu fram vopnahlé, var það
eina, sem bjargaði Egyptalandi. Þessu vilja
menn oft gleyma.
Hins vegar leiddi striðið til samstöðu áður
sundurþykkra Arabaleiðtoga. Mestu ihalds-
mennirnir, þjóðhöfðingjar Saudi Arabiu og
Jórdaniu, réttu hinum róttækustu stjórnendum
Palestinuaraba, Sýrlands og Iraks, hönd sina.
Arabar urðu um það sáttir, að við svo búið mætti
ekki standa. 1 fyrsta sinn beittu þeir sinu bitra
oliuvopni að marki. Það hreif.
Þegar sveið undan vopni Araba, kusu margir
að sveigja stefnu sina fremur en að herða mittis-
ólina. Nú er svo komið, að ísrael á sér formæl-
endur fáa samanborið við Araba.
Á Vesturlöndum hafa þær raddir orðið hávær-
ari, sem hvetja til „fyrirbyggjandi” striðs gegn
Aröbum. Meðal annars eru margir i bandariska
varnarmálaráðuneytinu taldir þvi fylgjandi, að
vestræn riki styðji ísraelsmenn til árásar á
Arabarikin, til að svipta Araba oliuvopninu og
eyðileggja striðsvél þeirra. Talsmenn þessara
örvæntingaraðgerða eru enn i minnihluta, en
þetta sýnir, hve tæpt er staðið. Arabar hafa aukið
vigbúnað sinn gifurlega i seinni tið. Egyptar eru
nú taldir geta sent 100 þúsund manna lið til árás-
ar yfir Súezskurð á einni nóttu. Þeir hafa nýlega
fengiðmeira en 300 herflugvélar, yfir eitt þúsund
skriðdreka frá Sovétmönnum, og i Sýrlandi munu
nú vera um þrjú þúsund sovézkir hernaðarráð-
gjafar, fleiri en nokkru sinni siðustu ár.
1 krafti máttar sins hafa Egyptar jafnvel kraf-
izt þess af ísraelsmönnum, sem skilyrði fyrir
samningum, að ibúum ísraels fjölgi ekki i 50 ár,
eins og komizt var að orði.
Arabar munu vafalaust sækja styrk i heimsókn
Bresnjevs, leiðtoga Sovétrikjanna, til Egypta-
lands, en hún er ráðgerð á næstunni. Israelsmenn
segjast ekki munu reyna samninga, fyrr en að
heimsókninni lokinni, annað yrði unnið fyrir gýg.
í þröngri varnarstöðu sinni hafa ísraelsmenn
gripið til þess ráðs að ógna með kjarnorku-
sprengjum, sem margir telja, að þeir jafnvel eigi
núþegar eða geti átt innan skamms. Þá gæti orð-
ið skammt i næsta þátt harmleiksins, sem yrði,
að Sovétmenn afhentu Aröbum kjarnorkuvopn til
að jafna metin.
Þetta mesta ,,ár Araba”, allt frá miðöldum
talið, hefur verið uggvænlegt ár.
—HH
ÖRLAGAÁR
Stjórnmálin settu örlagasvip á árið
1974 og skilja eftir sig ýmist beizkar
endurminningar eða bjartar. Eins og
svo sem þjáningar Kýpurbúa, vor-
byltingin i Portúgal og valdaafsal
herforingjastjórnar Grikklands. —
Ýmsir frægir menn viku frá valda-
tafli örlaganna og ný andlit komu
fram og með þeim nýjar vonir.
En i augum milljóna manna i
hinum snauðari löndum heims var
þetta einungis enn eitt árið, sem færði
yfir náttúruhamfarir, fæðuskort
og útþenslu.
nr
upp úr og munu tvímæli-
söguna, e^Jájfkki séöar H-
ír viöburöii
laust setja mark
leiöingar þeirra
em nær haföi hi
og Grikklí
ogjastjóri
iþess aö
/ar byltij
gætti fyr|
feiö undir
^ortúgals
veitt sjálfstæöi,
stjórnir hvltra s
Onnur bylting,]
vald
hafði
Þaö var
af staö s
o leiddi 1
r I Grik
stjórn komst|j
rsins I Po:
'remst I A
ára heimsveldi. Hin n;
I, aö nýlendum þeirra yi
k
t
m
Jina
in á Kýpur,
1 milli Tyt
;taö til fc
sem afti
ir á aftur.
1, en áhr|
þvl aö
umhugsun
iatt enda
ra, sem rj
nssöguna.
eini persónuleikinn, sem varð úr
, uri,u ioru
lan Peron, Georges Pompidou og
Willy Brandt. — Hugsanlega ætti líka aö telja til
Edward Heath, sem vék úr forsetaembættið fyrir
Harold Wilson, en hann gegnir formennsku Ihalds-
flokksins áfram um sinn, þótt ekki sé spáö aö hann
leiöi flokk sinn aftur I kosningabaráttu, eftir of
marga ósigra.
Sumir þeirra nýju, sem komu I stað þessara, hafa
þegar orðið aö þola súrt meö sætindum valdsins.
Fyrstu vikum Geralds Fords I forsetastól var llkt
viö brúökaupsdaga, sem vandamálin heima fyrir
jafnt sem á alþjóölegum vettvangi bundu þó fljót-
lega enda á.
fjallaþorpa Kúrda I rústir, meöan hin síöarnefndu
halda áfram skæruhernaöi sinum gegn stjórn
landsins.
Á hinn bóginn tókst I byrjun ársins að binda enda
á strlöiö milli Araba og ísraela, svo aöhlé var gert
á, meðan báðir kepptust viö aö koma sér upp
fullkomnari vígvélum.
Svo fór einnig I Kýpurdeilunni, sem brauzt út I
blóðuga bardaga, fyrst viö byltinguna og slöan við
innrás Tyrkja, og jók enn viö þann átakanlega
fjölda manna, sem hirast veröa I flóttamannabúö-
um.
Stjórnarfarsbreytingar
í kjölfar þessa gátu Grikkir þó fagnað þvl, aö þeir
losnuöu undan þvi oki, sem grlska þjóöin haföi
legiö, meöan herforingjakllkan fór meö völd.
Fyrstu þingkosningarnar þar I áratug fóru fram i
nóvember og gríska þjóðin greiddi þvi atkvæöi, aö
Grikkland yröi lýðveldi án konungs.
ööruvlsi hinsvegar Eþiópiumönnum brá viö
stjórnarskiptin, þegar keisarinn, 82 ára að aldri,
var flæmdur frá völdum. Háfa hinir nýju stjóiínénd-
ur reynzt haröhentír fylgismönnum keisara-
lar og embættisrnönnum og eftir stutt
hefur fjölda manna verið refsað m|
láti.
nar
em reyndi$iha|gt leitt B
samlegrar sambúöar
eldi, var á þessu ári ney
embætti pg hverfa til ei:
úkur. Nixon varð þannig 1
nna, semffiátti þola þá
rikin lengst i átt
Sovétrikin- og
itil þess aö segja
kalifsins smánaöur
•sti forseti Banda-
>ndu kosti, aí
1 hljóta dóm fyrir aö hafa hindraö
Si
til
Ki
af
°|
rikt
ákæru og jafi
framgang laga og réttar, eða segja af sér ip|
eisu. Sjálfsmeðaumkunar gætti þó
eöjuræöu til þjóðarinnar;*þótt ekki leyndi
..íxon var hnugginn yfir viöskilnaöinum og sáknaöi
samstarfsmanna sinna.
Þeim endalokum á þætti Nixons i Watergate-
málinu var misjafnlega tekiö og það mátti Ford
eftirmaöur hans finna, þegar hann náöaði forvera
sinn, aÖ margir vildu höggva jafnvel enn nær Nixon.
Kenndi Ford þá I fyrsta sinn, hvar hveitibrauösdag-
ar nýja forsetans og bandarlsku þjóöarinnar voru á
enda.
Svo fljótt gleymast hinir útskúfuðu, að fáir gátu
þess,hverbrautinahafðirutt,þegar Ford geröi hiö
merka samkomulag við Sovétmenn um takmörkun
kjarnorkuvopna. Voru fréttaskýrendur enda ekki
heldur á einu máli um, hversu mark var aö þvi, þar
sem takmörkin þóttu æöi rúm og leiöa ekki af sér I
bráö neina afvopnun.
Taflinu snúið
Hinir fótœku fátœkari
Ef einhver uppgangur var á þessu ári, þá var þaö
helzt hjá bölsýnismönnum. Veröbólgan, þessi nlu-
höföa dreki nýrri tlma, lét svlöandi andardrátt sinn
leika um allar jaröir og kynti þar undir fimmföld
veröhækkun oliu á árinu. Rikir sem snauöir uröu
jafnt fyrir baröinu á þvi, en aö vanda uröu þeir
fátæku jafnvel enn fátækari.
A þvl herrans ári 1974 fór Ibúafjöldi jaröar upp
fyrir 4000 milljónirnar A sama tima, sem fæöu-
skortur er nánast oröinn óleysanlegt vandamál um
heim allan, fjölgaöi á hótel jörö um 89 milljónir
munna aö metta. 142 milljónir fæddust en 53
milljónir dóu, þar af margir i flóöum og hungurs-
neyöum.
Offjölgunin og matvælaskorturinn eru svo
magnaöir draugar, aö mannfólkiö sýnist ekki geta
meö nokkru móti grillt i, hvernig einu sinni á að
byrja á þvi aö reyna aö kveöa þá niöur. Tvær meiri-
háttar alþjóölegar ráöstefnur voru haldnar á árinu
til umræðna um hvaö helzt væri til ráöa. Þegar
helztu sérfræöingar hins tæknivædda heims höföu
þaö eitt til málanna aö leggja, aö smárlkin ættu aö
tryggja afkomu sina meö þvi aö draga úr viökomu
ibúanna, sögöu hinir barnelsku pass. Þótti þeim
vond latlna að ætla aö minnka muninn á alsnægtun-
um og allsleysinu meö þvl aö firra þá slöari því eina
sem þeir eru rlkir af, nefnilega barnahópnum. —
Mannkynið var þvl jafnnær lausn á vandamálinu,
sem þaö haföi áöur veriö.
Þaö virtist ekki á þessu ári eiga af þessu vesa-
lings fólki aö ganga, þvi aö hverjar náttúruhörm-
ungarnar á eftir öörum gengu yfir þaö. Flóö voru I
Bangladesh og Indlandi. Fellibyljir fóru yfir
Honduras. Langvarandi þurrkar hrjáöu Afrikubúa
norður undir Saharaeyöimörkinni.
Ófriðurinn
Ariö 1974 markar glöggt, hvernig áhrifin hafa
færzt úr höndum ákveðins heimshluta, sem kenndur
hefur verið viö hinn vestræna heim, yfir á þann,»
er áður þótti gegna hlutverki smælingjans. Kom
þaö skýrt fram á allsherjarþingi Sameinuöu þjóö-
anna á þessu ári, þegar Arabarlki, studd af þróun-
arlöndunum og ýmsum kommúnistarikjanna, fengu
þvi áorkaö aö samtök skæruliöa og hryöjuverka-
manna Palestlnuaraba voru tekin gild sem fulltrúi
á þinginu, þegar Palestlnuvandamáliö kom til
umræöu. Um leiö var skertur réttur fulltrúa Israels
til þess aö tala máli þjóöar sinnar hjá þessari
alþjóðasamkomu. Sömu aöilar fengu þvl einnig
ráöiö, aö Israel, sem áöur var fullgildur og virkur
aöiliaöUnesco (efnahags-og menningarmálanefnd
SÞ) var vikiö þaöan — Þrátt fyrir viöspyrnu vestur-
landa fengu —■ mikiö til þeir sömu aðilar — því viö
komiö aö sendinefnd Suöur-Afrlku var vlsaö af alls-
herjarþinginu þaö sem eftir var.
í útlegð
Hvaða vonir sem fyrri ár hafa gefiö mannkyninu
um aö augu Kremlherranna væru aö opnast fyrir
haröræöi kommúnismans, þar eystra þá náöi
svartsýnin yfirhöndinni á nýjan leik, þegar einum
sona Sovétríkjanna var visað úr landi fyrir opinber
gagnrýniskrif sln um réttarfariö þar og fram-
kvæmd refsidóma. Alexander Solsjenitsin var út-
skúfaöur og útlægur geröur, en Vesturlandamenn
reyndu aö mýkja fyrir hann þau örlög meö hjartan-
legum móttökum.
Annar nóbelsverölaunaþegi, Willy Brandt,
kanslari V-Þýzkalands, hvarf I útlegö. 1 hans tilfelli
var þaö frá þráskák stjórnmálanna, þegar flugu-
maöur A-Þýzkalands, þess rlkis, sem Brandt haföi
átt svo góö samskipti viö, aö hann var verðlaunaö-
ur fyrir, varö honum aö falli.
Ekki kom mannfólkinu betur saman á þessu ári
en fyrrum. Þrátt fyrir friöarsamningana I Indóklna
leiö varla dagur án bardaga I Kambodlu og Viet-
nam. I Noröur-lrak lagöi flugherinn fjölda