Tíminn - 20.08.1966, Blaðsíða 5

LAUGARDAGUR 20. ágúst 1966
5
Útgefandi: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján BenedLktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Lndriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrimur Gíslason. Ritstj.skrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastræti ?. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 105.00 á mán. innanlands — t
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Tímabær stefna
Alla stjórnartíð núverandi rí'kisstjórnar hafa Fram-
sóknarmenn haldið því fram, að ringulreiðin og stjórn-
laust öngþveiti í fjárfestingarmálum þjóðarinnar og
skefjalaus samkeppni verðbólguframkvæmda um vinnu-
afl og fjármagn, samfara lánakreppu og vaxtaokri, sem
ríkisstjómin hefur beitt framleiðsluatvinnuvegina, sé
meginskaðvaldur 1 efnahagsmálum landsins og verðbólgu-
valdur.
Þjóð, sem ætti eins margt ógert og íslendingar, yrði
að vega og meta, hvaða verkefni væru brýnust hverju
sinni frá þjóðhagselgu sjónarmiði og sjá um, að þau nytu
vélaorku, fjármagns og vinnuafls, sem þjóðin ræður yf-
ir, en ekki láta blinda ringulreið og stjórnlaust kapphlaup
skammta þjóðinni framkvæmdir og ráða því, hvað kemst
annar flötur á hinni gömlu og neikvæðu skömmtunar-
í verk. Þeir hafa sagt, að slík blind ringulreið væri aðeins
og haftastefnu, sem beitt var af illri nauðsyn í stríðinu
og eftir það.
Framsóknarmenn hafa sagt, að eina færa leiðin út úr
öngþveitinu væri að taka upp jákvæða áætlanastefnu, er
byggðist á samvinnu ríkis, bæja, félaga og einstaklinga
um skipulag og áætlanagerð um framkvæmdir og fjár-
festingu og ætla þjóðinni þannig 1 heild hæfileg viðfangs
efni, en jafnframt að örva nytsama framleiðslu af öllum
mætti og létta undir með henni með ráðstöfunum í pen-
ingamálum- og þora að nýta fjármagn, vélaorku og fram-
kvæmdaafl, sem þjóðin ræður yfir.
Eysteinn Jónsson, formaður Framsóknarflokksins, hef-
ur hvað eftir annað markað þessa stefnu greinilega
í ræðum og kallað „hina leiðina11, eða andstæðu þeirrar
neikvæðu og blindu ringulreiðar, sem ríkt hefur í tíð
þessarar ríkisstjórnar. Það hefur og verið ljóst, að ná-
grannalöndin hafa á síðustu árum mjög farið þessa
frjálsu samvinnu- og áætlanaleið og komizt hjá höftum
og skömmtun, án þess að lenda í skömmtunarkvörn öng-
þveitisins og vilpu verðbólgunnar, eins og íslendingar
undir „viðreisnar“-stjórn.
Ekkert hefur verið meira eitur í beinum talsmanna rík-
isstjórnarinnar en skilgreining þessarar jákvæðu leiðar,
sem er andstaða öngþveitis þeirra, og því hefur gengið
maður undir mannshönd í málgögnum og á þingi til þess
að reyna að sýna og sanna þjóðinni, að „hin leiðin“, sem
Framsóknarmenn tala um, sé ekki til, heldur sé hún að-
eins gamla haftaleiðin, og sé ekki nema um þetta tvennt
að ræða, höftin eða ringulreið ríkisstjórnarinnar.
En þessir menn vita betur, og af því stafar allt blekk-
ingakappið. Og svo skeður það loks í fyrradag, að Vísir
játar berum orðum, að „hin leiðin” sé til og lýsir henni
með bessum orðum í forustugrein:
„BæSi Bretar og NorðurlandaþjóSirnar hafa tekið upp
slíka skipulagningu í fjárfestingarmálum, sem miðar að
því að beita vinnuafli og fjármagni á sem hagkvæmastan
hátt. Þar er ekki um höft að ræða, heldur skynsamlega
hagstjórn. Sýnist vissulega tímabært að beita svipuðum
ráðum hér á landi.
Þetta er einmitt sú tímabæra stefna, sem Framsóknar-
menn telja brýnast að taka upp hér á landi, og það er
vissulega fagnaðarefni, að loksins skuli sjást skilnings-
skíma 1 einu málgagni ríkisstjórnarinnar.
TÍMINN_______________________________
OMMMHHBBBMHMMMMMMMWWMnaMHnMHMM
JOHN HATCH: Stjórnmálaástand í Afríku II.
Afríkumenn reiðast spilltri
auðsöfnun mitt í örbirgðinni
Þeir dæma eftir árangri, en leggja sin neigin skilning í efnahagsmálin.
— Miklu kann að skipta, að frumkvæði einingarhreyfingar álfunnar
hefur flutzt frá Accra á vesturströndinni til Dar-es-Salem í austri.
HVERNIG á svo að samræma
áframlhaldandi hollustu við ætt
bátkana og nútíma stjórnarfar?
Er unant að láta það stað-
bundna stjómankerfi, setn nú-
tíima ríki útheimtir, tryggja
áframihaldandi meðvitund um
menningarlegt og félagslegt
öryggi, sean aðild að ættbálkun
um veitir?
Þessar ag fjöimargar þvílíkar
spurningar hljióta að bera á
góma þegar leitað er lags með
nýtt ri'kiskerfi í Afríku. Rangt
er að ímynda sér, að ríkissr.jórn
ir hinna nýfrjálsu ríkja séu
dæmdar eftir efnahagsárangrin
um einuni. Við getur borið, að
heilbrigðri efnahagkstefnu sé
hafnað ef hún virðist sundra 1
hinu sérstæða, afríkanska sam-
félagi of Skjótlega, eða ef hún
virðist efla hag einnar grein
ar samfélagsins að mun meira
en annarrar. Samt sem áður
ráða efnahagsmál úrslitum, —
efnahagsmál í afríkönskum
steilningi.
Uppreisnimar, sem drepið
var á hér að framan, voru illar
uppreisnir gegn fátækt. Hefði
nokkur hinna föllnu leiðtoga
getað veitt sýnilega bætt lífs
kjör, hefði hann haldið stóðu
sinni. Fátækt, sem við blas.ir
við hlið spilltrar auðsöfnunar,
vekur reiðina.
Fyrir nokkrum árum var
Nnamdi Azikiwe sakaður um
að nota sér opinbera sjóði til
eflingar eigin hags, en þjóð
hans í Eystrí Nígeríu lét sér
fáitt um finnast, þar sera hún
trúði, að hann hefði veitt henni
meiri umbætur en nokkur ann
ar maður hefði gert., og henni
fannst því að hann ætti skilið
að auðga sjálfan sig. Samt fór
svo í ár, þegar þingræði Niger
íu var í þann veginn að kikna
undan álagi áframhaldandi
menningarlegrar og stjórnmála-
legrar togstreytu, að vilda-
svipting og arftaka stjórnmáua
leiðtoganna (annarra en
Balewa) olli almennum fögn
uði. Þessir stjórnmálaleiðtogar
höfðu sem sé reynzt ófærir um
að efla almennar framfarir sam
tímans og þeir mötuðu eigin
króka, en það hafði Axikiwe
tekizt.
ÖNNUR hlið sama tenings
kom upp í Ghana. Nkrumah var
að reyna að tryggja efnahags
lega öfluga framtíð, þrátt fyrir
fjárhagslegan vanmátt og óhóf
legt bruðl. Þetta olli skorfi. að
nokkru leyti vegna mistaka i
stjóm og að nokkru leytí vegr.a
þess ,sem framkvæmd á stefnu
hans óhjákvæmilega krafðist.
Enda þótt að enginn geti flreg
ið í efa. að ríkisstjórn Nkrumah
lét byggja marga nýja skóla og
sjúkrahús og leggja /egi.
fögnuðu fjölmargir Ghan.abúar
falli hans. Þeir töldu. að fo"
stjórnar hans táknaði afn'i
tildurs og óhófs samhliða skor:
ínum, — sem Nkrumah hafði
ávallt fordæmt sjálfur
Þessi afstaða kemur einmg
fram í mismunandi viðbrögðum
við einsflokkskerfinu Afrf'ku-
búar dæma yfirleitt eftir reynsl
unni. Þeir eru reiðubúnlr að
sætta sig við þingræði, ef það
ber sýnilegan árangur. Þeir
eru einnig reiðubúnir að viður
kenna, að einsflokks kerfið sam
svari betur afríkönskum venj
um en metaskálakerfi stjórnar
aðstöðu og stjórnarandstöðu,
en þó því aðeins ,að það beri
sýnilegan árangur.
í þessu sambandi telst stjórn
málakerfi því aðeins starfstoæft
að það varðveiti þá viðteknu
venju í Afríku, að allir fuiiorðn
ir þegnar — að roinnsta kosti
karlleggurinn — bafi tækifæri
til áhrifa á stefnuna. Þetta lán
aðist Nyerere með flokk sinn
og einnig Bourgiba, en flokkur
Nkrumah brást að þessu leyti.
Tveir hinir fyrmefndu kvöddu
í einlægni aila þjóðina til aðiltí
ar að þjóðlegu átaki til efna
hagsframfara, en of margir ein
ræðissinnaðir leíðtogar not-
færðu sér flokk hins siðast-
nefnda. Vitanlega má aefna
dœani uim staðbundna kúgun
bæði í Tanzaníu og Tuni.s. Fn
í kosninigunum í Ghana í fyrra
var ekki um neitt val að ræða,
þar sem flokkurinn tilnefndí
alla frambjóðendurna.í Tanzan
í-u, iáttu kjósendur aftur á.móti
kost á að velja milli frambjóð
enda.
AFRÍKUBÚAR ætlast til að
leiðtogar þeirra uppfylli efnis
legar kröfur þeirra um leið og
þeir varðveita afríkönsk verð
mæti. Og hve mörgum getur
yfirleitt tekizt þetta? Frönsku
mælandi vestur-Afríkuríkm
þrjú, Dahomey, Mið-Afríku-
Iýðveldið og Efri-Volta sýna vel
þennan vanda. íbúar þeirra eru
um 8 milljónir að tölu saman
lagt og landsvæðið um 400 þús
und fermílur. Öll yrðu ríkin
gjaldþrota ef fjárhagsaðstoðar
Frakka nyti ekki við. Laun emb
ættismanna nema enn óhófleg
um hluta opinberra útgjalda.
Samt sem áður var sú ákvörð
un stjórnendanna í Efri-Volta
að lækka laun opinbera starfs
manna ein af orsökum uppreisn
arinnar .
Houphouet-Boigny hefir sýnt
fram á leið til að verða við
óskum Afrikubúa, en hann ó
vinum að fagna í París og hef
ir verulega góðan aðgang að
de Gaulle. Hann hefur fagnað
franskri efnahagsaðstoð, jafn
vel þó að hún nafi haft í för
með sér mikla fjölgun franskra
ráðgjafa í ríki hans og einníg,
að hvítir menn gegni flestum
þeim störfum, sem kunnáttu
krefjast. Bruðl er að vísu
hvergi nærri óþekki i Abidjan.
en Houphouet-Boigny getur
samt sýnt fram á hagvöxt, sem
hefir numið meira en 10% á
ári undangengin sex ár. 3n
skyldu hinir yngri menn á Fíla
beinsströndinni sætta sig við
hin frönsku yfirráð til frambúð
ar?
Eins og sakir standa vegnar
engri stefnu betur á vestiir-
strönd Afríku en stefnu Houp
houet-Boigny. Fram í júní 1065
hafði forseti Fílabeínsstraiiöar
innar nokkra ástæðu til að
finna til nábýlis herskárra and
stæðinga ný-nýlendustefnu í
Ghana, Guineu og Mali (og ef
til vill Alsír líka). Fall Ben
Bella kom fyrst og síðar tók
hlýleiki að aukast hægt og
hægt millí valdhafanna í
Guineu, Mali og París. Enda
hnúturinn var svo fall
Nkrumaih. Nýju hernaðarstjórn
irnar í Ghana og Nígeríu eru
vinveittar Fílabeinsströndinni
og hernaðarleg lagsmennsika er
tengiliður milli stjómemdanna.
í BILI hefir öll hin herskáa
afstaða — eftirsóknin eftir efna
hagslegum og félaigsilegum
breytingum, þráin eftir afrí-
kanslkri einingu, eindrægnin í
að losa Afríku við nýlenduveldi
Portúgala og kynþáttamisréttiS
í Suður-Afríku og Ródesíu —
flutt aðalstöðvar sínar austur
á bóginn. Þetta er breyting,
sem miklu veldur í Afríku.
Einingarstefnunni í Afríku hef
ir frá fomu fari verið stjómað
frá vesturströndinni, þar sem
Afríkumenn og bandarfskir
negrar komu hugmyndinni
fyrst á framfæri. En þegar á
árinu 1958 stofnuðu íbúar Mið-
og Austur-Afríku Frelsisihreyf
ingu Afríkubúa. Hún er byggð
á viðleitni ríkjanna titaukinnar
samstöðu, gagnstætt kröíu
Nkirumah um algera samein
ingu þegar í stað.
Julius Nyerere í Tanzaníu
virðist vera orðinn aðalleiðtogi
hinna herskáu afla eftir að fylgi
þeirra tók að réna á vestur-
ströndinni. Vonir hans um sam-
bandsríki Austur-Afríku hafa
brugðizt enn sem komið er.
Möguleikar á samvinnu virtust
þó aukast nokkuð í júnímánuði
í sumar, þegar forsetar þriggja
Afríkuríkja komu saman til
þess að kynna sér nýja skýrslu,
sem Philip prófessor, fyrrver-
andi fjármálaráðherra Dana,
hafði samið, en hann er nú
embættismaður hjá Sameinuðu
þjóðunum.
Helzt eru horfur á að sam-
band ríkja í Austur-Afríku geti
gefið góða raun, þrátt fyrir
erfiðleikana, sem viðleitnin hef
ur átt við að stríða á því svæði.
Frönskumælandi ríkin leggja
aukna áherzlu á samvinnu milli
ríkja eins og bezt kom í ljós,
þegar Brazzaville-samtökin
voru endurlífguð í fyrra. Draum
urinn um sameinað Magreb lif-
ir enn. Ríkin þrjú hafa undir-
ritað margar samþykktir um
samvinnu, en landamæradeilur
blossa þó up- við og við mi'ili
Alsír og bæði Marokkó og Tún-
is Hvað sem öðru líður virðíst
áhugi manna í hinni arabisku
Afríku (einkum þó í Egypta-
landi) beinast fremur að málum
i austanverðri Mið-Afríku en að
málefnum Afríku í heild. Þetta
kann að visu að valda nokkrum
ótta meðal Ethioptumanna, en
þeir eiga þess kost að fylgjast
með atferli Egypta í Yemen og
Aden, handan við Rauðahafið.