Vísir - 16.06.1975, Blaðsíða 6
6
Vlsir. Mánudagur 16. júnl 1975
vism
Útgefandi:’ Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnapfulltrúi: Haukur Helgason
Augiýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiósla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Slöumúia 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 700 kr. á mánuöi innanlands.
1 lausasölu 40 kr.eintakið. Blaðaprent hf.
Á réttri leið
Franska byltingin er enn að gerast. Þótt slag-
orð hennar hafi reynzt hræsnisfull á stundum, er
staðreyndin þó sú, að efnahagslegt og félagslegt
jafnrétti er að eflast, að menningarlegt og per-
sónulegt frelsi er að magnast, og að þátttaka al-
mennings i stjórnmálaákvörðunum er að aukast.
Valdið i þjóðfélaginu er nú almennt talið
upprunnið hjá almenningi, en ekki hjá
þjóðhöfðingjanum eða hinum sterka. Vald
laganna hefur tekið við af persónulegu valdi.
Jafnréttisþjóðfélag hefur tekið við af stétta-
þjóðfélagi.
Við vitum, að lýðræðiskerfi okkar skortir i
sumum tilvikum innihald. En aðstaða okkar sem
borgara lýðræðisrikis er gerólik aðstöðu
þegnanna i Chile, Sovét og Spáni. Hægri menn
geta þvi rólegir yppt öxlum, þegar spámaður
vinsri manna, Herbert Marcuse, segir, að frjáls-
lyndur kapitalismi sé verri en fasismi. Hann
gleymdi nefnilega að ráðfæra sig við þá ítali, sem
muna eftir Mussolini.
Reynslan hefur sýnt, að sovézka byltingin,
kinverksa byltingin og kúbanska byltingin voru
aðeins hliðarspor. Samþjöppun alls valds i hönd-
um fámennisstjórnar visar ekki veginn fram á
leið heldur aftur til miðalda.
Þar sem pólitiskt, efnahagslegt, hernaðarlegt,
tæknilegt, lagalegt, menningarlegt og
upplýsingalegt vald er á einni héndi, er ekki til
nein gagnrýni. Hún er hins vegar til á Vestur-
löndum, þar sem einstaklingurinn er borgari en
ekki þegn.
Menn greinir á um, hvort gamla, franska
byltingin sé að ná meiri árangri á Norðurlöndum,
i Vestur-Þýzkalandi eða i Bandarikjunum.
Norðurlandabúar hafa lengi talið sig hafa
vinninginn, en ýmis teikn eru um, að Bandarikja-
menn séu að fara fram úr þeim.
í Bandarikjunum er suðupottur framfaranna,
meðan Norðurlandabúar eru að flækjast inn á
hliðarspor rikisdýrkunar, ekki einungis i efna-
hagsmálum, heldur einnig i fjölmiðlun.
Ekkert þjóðfélag býr við jafn skarpa innri
gagnrýni og bandariskt þjóðfélag. Um þetta geta
menn sannfærzt með þvi að bera bandariska
fjölmiðla saman við fjölmiðla annarra Vestur-
lana. Hinir fyrrnefndu bera af eins og gull af
eiri.
f tækniheimi nútimans getur ekkert hagkerfi
staðizt, ef borgararnir hafa ekki aðstöðu til og
vilja til að gagnrýna kerfið og endurnýja það.
Þess vegna er sovézka hagkerfið sérhæft
hernaðarkerfi, sem lifir á vestrænum uppgötvun-
um og getur ekki staðið á eigin fótum.
Við sjáum umhverfis okkur á Vesturlöndum, að
stjórnmálalegt lýðræði er smám saman að leiða
til efnahagslegs lýðræðis. Þessi þróun gerist ekki
i rikjum alræðis og fámennisstjórna. Þessi þróun
gerist ekki heldur i rikjum þriðja heimsins, sem
eru flest brennd marki einræðis, þjóðernishroka,
sósialisma, spillingar og skorts á sjálfsgagnrýni.
Borgaraleg hugsun kann að vera á undanhaldi i
heiminum. Samt blómstrar hún á Vesturlöndum.
Þar er franska byltingin enn að gerast. Við skul-
um njóta hennar, meðan hún endist.
-JK.
Spánn:
SÓLSKINSLAND
í SKÝJABAKKA
Franco og arftaki hans Juan Carlos, prins.
Ferðamennirnir, sem liggja á sólrikum strönd-
um Spánar, eru ánægðir með lifið. Veðrið er gott,
verð á vini lágt, og Spánverjarnir að venju bros-
andi og elskulegir. Þeir verða litið sem ekkert
varir við, að þetta sólarland er i alvarlegum
erfiðleikum.
Hin tæplega tveggja ára
gamla stjórn Carlosar Arias
Navarro virðist ekkert ráða við
vaxandi erfiðleika. Honum
hefur t.d. ekki tekizt að hindra
hryðjuverk Baska, sem vilja að-
skilnað og sjálfstæði fjögurra
héraða landsins.
200 eða tiu sinnum það?
Eftir að ein deild hryðju-
verkasamtakanna myrti fimm
lögreglumenn fyrir skömmu,
fóru hermenn „Guardia Civil” i
hefndarleiðangur i gegnum
sveitirnar, sem liggja að Bilbao
og San Sebastian.
Yfirvöld f Madrid segja, að
200 hafi verið handteknir vegna
gruns um aðstoð við hryðju-
verkamenn, en hópur lögfræð-
inga úr hópi Baska segir, að
á.m.k. 2000 hafi verið færðir á
brott. t siðasta mánuði voru lika
tveir kaþólskir prestar hand-
teknir og — að sögn — þeim mis-
þyrmt, þar sem þeir voru
grunaðir um að vera hliðhollir
aðskilnaðarsinnum. Ástandiö er
svo alvarlegt, að stjórnin hefur
bannað allar upplýsingar um
þaö, sem hún kallar „hryðju-
verkastarfsemi”.
Siðasta nýlendan
Slðasta nýlendan, Spánska
Sahara, hefur einnig valdið
stjórninni miklum höfuðverk. A
síðustu fimm árum hefur Spánn
varið um 400 milljón dollurum I
að koma þar upp fosfat-vinnslu.
Og nú hyggst stjórnin láta þetta
landsvæöi af hendi.
Astæðan er hótun arabiskra
nágrannarikja um að „frelsa”
þetta strjálbýla svæði með
vopnavaldi. Þrýstingurinn á
Spán var aukinn i siðasta
mánuöi, þegar tiu spánskir her-
menn hurfu frá varðstöö sinni i
Sahara. Það var ekki enn vitað
um örlög þeirra.
Það hafa einnig borizt fréttir
um að hermenn frá Marokkó
ihafi skotiö á tvær spánskar
þyrlur.
' Hirðingjahersveit
Þá hefur Spánn átt i erfileik-
um með hirðingja sem búa i
eyöimörkinni og kalla sig
Prolisario hreyfinguna. Talið
er, að bæöi Alsir og Lýbia styðji
hana. Fyrir skömmu handtók
hún fjórtán Araba, sem eru i
svæöislögreglu nýlendunnar.
Loks gafst stjórnin upp og til-
kynnti, að þessi nýlenda myndi
fá sjálfstæði eins fljótt og hægt
yrði að finna þá leið, sem bezt
yrði fyrir ibúana.
Lært af Portúgölum
Þótt Franco sjái áreiðanlega
eftir þessari málmauðugu
nýlendu, þá hefur hann örugg-
lega lært af Portúgölum, hvað
það getur kostað að reyna að
halda i nýlendur. Þar að auki,
eins og einn af stjórnvisinda-
kennurum háskólans i Madrid
sagði nýlega: — Nýtt alþjóðlegt
vandamál er það siðasta sem
við þurfum.
Jafnvel hægri menn
mótmæla
Eldri vandamál halda einnig
áfram að gera stjórninni lifið
leitt: Verkföll, 24 prósent verð-
bólga, órói meðal stúdenta og
harðnandi gagnrýni rómversk-
kaþólsku kirkjunnar.
Jafnvel hægri menn hafa mót-
mælt opinberlega. I lok siðasta
mánaðar þrömmuðu hægri
menn I gegnum Madrid og
dreiföu flugritum þar sem Na-
varro var hvattur til að segja af
sér „til að hindra að illa fari”.
Lögreglan horfði á, en aðhafðist
ekkert.
Einangrað i Evrópu
Til viðbótar viö innanrikis-
vandamálin er Spánn sifellt að
einangrast meira og meira i
Evrópu. Allar tilraunir til að
koma landinu i tengsl, annað
hvort við NATO eða Efnahags-
bandalag Evrópu, hafa mis-
heppnazt. Allir frjálslyndir
menn og sósialistar i Evrópu
eru algerlega á móti nokkrum
tengslum við Spán, meðan
einræöisherrann Franco er við
völd.
Með bandarlsku forsetahjónun-
um. Ford tókst ekki að koma
Spáni nær NATO og tekst ekki
meöan Franco lifir.
Ekki fyrr en Franco fer
Það er þvi ekki útlit fyrir, að
hægt verði að leysa neitt af
vandamálum Spánar, fyrr en
Franco vikur úr embætti eða
deyr. „Þetta er allt undir
Franco og Guði komið” stundi
vestrænn diplómat fyrir
skömmu.
En ekkert bendir til þess, að
„el Caudillo”, leiðtoginn, ætli að
láta sjálfviljugur af embætti. Og
það er svo sannarlega enginn
þarna, sem þorir að stinga upp á
þvi við hann.
Arftaki hans verður Juan
Carlos, prins. Hann hefur veriö
undir persónulegri handleiðslu
gamla mannsins i meira en
aldarfjórðung. Þó er almennt
búizt við,. að töluverðar
breytingar verði á stjórnarfari
á Spáni, þegar hann tekur við.
Þótt ekki væri vegna annars en
þess, að það er varla til nokkur
maöur, sem getur haldið öðrum
eins heljartökum um stjórn-
taumana og Franco hefur gert.