Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1926, Blaðsíða 4

4
LESBÖK MORGUNBLAÐSIN S.
4. apríl 1926.
eins og Dönum fiuniat, að fallið
hafi á íslenska rithöfunda, sem
skrifað hafa á dönsku siðustu ár*
iu, helst til mikill Ijómi, en eitt-
hvað verði þeir þó að ætla sjer
sjálfum.
Tryggvi Sveinbjörnsson.
II.
Hitt er annað mál, að »Regnen<
er ekki neitt stórkostlegt verk að
skáldlegum þrótti, djúpsæi, feg-
urð hugsana eða tilsvara En það
er vel samin og fjörug lýsing á
einu augljósasta einkenni vorra
tíma: vjelamenningunni, hraðan-
um, óróleikanum. Tryggvi hefir
valið eitt heimili til þess að sýna
þetta einkenni. Og ekki verður
annað sagt, en að honum hafi
teki8t það vel. Hann stefnir að
ekki mjög háu, en vissu marki.
Og þessu marki hefir hann náð.
Með því aðeins að lesa leikritið,
fær maður glögga og eftiitekt-
arverða lýaingu á heimili, þar
sem tilfinningalíf og andlegleiki
allra, að undantekinni húsmóður-
inni, eru stirðnuð i kapphlaupi
um framleiðslu bestu flugvjelanna.
Eu hvað mundi þá vera ef mað-
ur hefði átt kost á að sjd það
fylt lífi og anda góðra leikara.
— Efni leikritsins er i stuttu
máli þetta:
Heimili Marco framkvæmdar-
stjóra, eíganda flugvjelaverk-
smiðju, er orðið að vjelasmiðju,
að því leyti, að þar er ekki um
annað hugsað eða rætt en flug-
vjelar. Heimilisfaðirinn er ekki
heimiíisfaðir, hann hefir drekt
öllum tilfinningum sínum og
Bkyldum í hafi sífeldra umhugs-
ana um að sigra í samkepninni
Hann er á þrotlausu flugi til og
frá, heíir ekki tíma til neins, sem
að heimilinu lýtur. Hann er þar
fyrir siðasakir, og jafnvel þar, er
hann með allann hugann við flug-
vjelarnar. Sonurinu og dóttirin
er eins — þau eru festulaus,
hvarflandi ungraenni, hugsa ekki
um annað og tala ekki um ann-
að og vilja ekkert annað en flug-
vjelar. Yflr þeim er sami hraða-
blærinn, óróleikinn og föðurnura.
Húsmóðirhi ein, Maria Marco,
hefir varðveitt sjálfa sig,
varðveitt kvennrðli sitt og tilfinr.-
ingar. Hún er ekki komin undir
töfravald vjelaaldarinnar. Hún
getur dáðst að öðru en flugvjel-
um, húu getur lifað sig inn í
fagrai' endurminningar, og hún
sjer hvert stefnir. En hún er
þarna í viðjum — þráir lausn
þráir breytingu á þessu. Hún
er heit í skapi, áhrifanæm og ör-
geðja en þó föst í lund.
En avo kemur dómur höfund-
arins um þetta heimili, þessa
vjelsjúku menn. Þegar Collin,
eigandi nýrrar flugvjelar, kemur
til sögunnar og auðsjeð er, að hann
ætlar að sigra Marco á f ugmóti
sem halda á, þá kaupir hann af
honutn eignarrjettinn og fram-
leiðslurjettinn — fyrir konuna
sína. Hún hefir orðið hrifinn af
Collin, sjer að hann er ekki lif-
andi vjel, þó að hann geti búið
til góðar flugvjelar. Enhúnreyn-
ir að slökkva þennan nýja eld í
sjer. Og það er ekki fyr en
maðurinn hennar sjálfur ýtir
henni út i þessa verslun — fyrir
hann sjálfan — að hún lætur til
leiðast. Og svo flýgur hún burt
með Collin í vjel hans.
Þetta er dómur höfundarins.
Sá maður, sem hefur mest í sjer
af einkennum aldar vorrar, hann
selur konuna sina fyrir rjett til
nýrrar flugvjelagerðar — og tek-
ur það ekki nærri sjer. Mjer
finna8t líkurnar, sem færðar
eru fram í leikritinu fyrir
ijettmæti og sanngildi þessa dóms
svo mikilvægar, að dómurinn
geti staðist En um leið verður
leikiitið hin þyngsta ádeila á
menningarfar okkar nú, eða eitt
einkenni þess.
III.
Leikritið hefir veiið senthing-
að í bókaVerslauir. Menn eiga
því kost á að lesa það. Og það
jer skylda þeirra, sem ekki er
sama um, hvernig ungir rithöf-
undir isienskir hieypa úr hlaði
í fyrsta sinn. Þetta er að vísu
ekki fyrsti sprettur Tryggva. —
Áður hefir verið prentað eftir
hann lcikritið »Myrkur*. En í
»Regnen« er hann orðinn miklu
fastari í rásinni og ákveðnaii, og
ræður nú fullkomiega við efni sitt.
Eftir þessu verki Tryggva að
dæma, má búast við góðum og
frumlegum leikritum frá hans
hendi, þegar stundir líða fram.
J. B.
Styrkurinn til skálda og
listamanna.
I.
Styrkur sá, sem veittur er á
núgildandi fjárl. til skálda og
listamanna, er, eins og kunnugt
er, einar 8 þúsundir. Margar radd
ir hafa um það heyrst, að upp-
hæðin sje smávaxin. Stjórnarráð-
ið úthlutar styrknum. Hefir þar
s\i aðferð verið tekin, að hafa
upphæðirnar æði jafnar, allmargar
og því mjög smáar.
Margir eru þeir, er líta svo á,
að það svari eigi kostnaði að seil-
ast eftir bitum við þá jötu. peir
sækja um styrk til Alþingis, og
vonast til, að þar verði meira liðs
að vænta, þareð meiru er þar af
að taka.
Fjárveitinganefndir Alþingis
liafa tekið upp þann sið, að sinna
fáum þessara umsókna. Eina leið-
in er þar, að fá einstaka þing-
menn til þess að taka styrkbeiðn-
irnar að sjer.
Nú eru fjárlögin til umræðu í
Neðri deild. Og margir þingmenu
verða daglega fyrir ónæði af at-
kvæðasmölum fyrir menn þá, sem
um þingstyrk sækja. Er slík at-
kvæðasmölun þingmömium hvum-
leið og umsækjendum ógeðfeld.
Hvernig sem á er litið, er augljóst,
að fj’rirkomulagið á styrkveiting-
um þessum er lítt viðunanlegt.
II.
Þá er fyrst að athuga, hvort
þeir hafi lög að mæla, er halda