Lesbók Morgunblaðsins - 17.04.1927, Side 1

mOR6UNBLRQ5IN5
Sunnudag
17. apríl 1927
Fomminjarannsöknir
á Brœnlanöi.
Miklar, margvíslegar og þýðingai"
rniklar eru þær rannsóknir, sem Dan-
ir hafa látið gera á Grænlandi, en
eiuna þýðingarmestar eru rannsóknir
fornleifanna þar.
peim rannsóknum er livei'gi nærri
lokið enn. Mönnurn er t. d. ekki enn
ljóst, hvað bvgð hinna fornu íslend*
inga hefir náð víða, eu hitt hefir
sannast, að þarna hefir verið mikið
þjettbýlla heldur en menn höfðu áður
gert sjer í hugarlund.
Fornleifarannsóknirnar mátti í fyrstu
kalla aðeins kák, og víða voru þær
til iils eins. pað eru aðallega tveir
menn, seiu getið hafa sjer góðan orðs-
tír fyrir rannsóknir sínar, og eru það
þeir Daiuel Bruun höfuðsmaður og dr.
Poul Niirlund.
í hi.ttifyrra dvaldi dr. Nörlund á
Herjólfsnesi, við rannsóknir á kirkju*
garðinum þar. Hafði sá kirkjugarður
áður veriö rannsakaður, en þeir sem
það gerðu báru ekki mikið úr býtuni.
Grófu þcir víða í garðinn, en hvergL
nógu djúpt og varð að þessu aðeins
jarðrask, sem spilti fyrir frekari ranit
sókn. En þegar dr. Nörlund kom á
vettvang var sýnt að þar var vísinda-
maður á ferðinni, enda varð honunt
mikið ágengt. Hefir Morgunbl. áður
skýrt frá rannsóknum hans og hvern
árangur þær báru og svo hefir einnig
Matthías þórðarson fornminjavörður
ritað itarlega grein um rannsóknirnar,
lýsingu á þeim foruleifum, sem fund'
ust og fylgja myndir af þeim. Má
hjer vísa til þeirrar greinar, þeim,
sem fræðast vilja um þennan forn-
leifafund, hvernig dr. Nörlund þagaði
rannsóknum sínUm, og hverja þýð*
ingu þær hafa til skýringar á söga
Grænlaudsbygðar og hinnm hörtnulegu
afdrifum íslenska þjóðarbrotsins þar.
í f\Tra sumar fór dr. Nörlund í
annan ranusóknaleiðangur til Græn-
lands. Tók hann sjer nú fyrir hendur,
að rannsaka rústir dómkirk.junnar og
biskupssetursins að Görðum í Einars*
firði. Varð sú rannsóknaför enn frægri
en hin fyrri og átti þó dr. Nörlund
þar við enn meiri erfiðleika að stríða
heldur en á Herjólfsnesi, vegna þcirra
spella, sem gerð höfðu verið á staðn-
mn. Ymsir rannsóknamenn höfðu áð*
ur grafið í rústir þessar og urnturn-
að þar miklli, þó án nokkurs verulegs
árangurs. Svo höfðu og Eskimóar spilt
þay miklu. Pað eru nú nokkur ár síð*
an Danir tóku sjer fyrir hendur að
kenna Eskimóura búskap. Var það þá
eðlilegt að fyrst væru valdar bestu kosta
jarðirnar og munu einhverjir fyrstu
bæirnir hafa verið bygðir í Einars*
firði rjett hjá Görðum. Rifu þá Eski-
móar grjótið úr rústum dómkirkjunn*
ar og höfðu það í bæjarveggi sína.
Varð því öllum rústunum svo um-
turnað, að örðugt var að átta sig á
því, hvernig húsaskipun hafði verið.
Kom það nú best í ljós hver snilling*
ur dr. Nörlund er, þvi að houum tðkst
að fá nokkurn veginn fullkomnn vitn-
eskju um það, hvernig kirkjubygg*
ingin hafði verið, hvernig hafði ver-
ið húsaskipun á biskupssetrinu, hvc
stór hafði verið kirkjugarðurinn o.
s. frv.
Frá fornminjagrefti að Görðum,
• þegar lík biskupsins fanst.
Hinar nákvæmu og merkilegu raun*
sóknir dr. Nörluud í hinum fornu fs-
lendútgabygðum á Grænlundi, vekja
ntikla og verðskuldaða eftirtekt.
í „Politiken" er nýlega sagt frá
greftrinum í dómkirkjurústunum þeg*
ar lík biskupsins fanst.
Nörlund var lengi að Görðuin í sum-
ar sem leið við þriðja mann frá Dart"
mörku. Höfðu þeir hóp Grænlendinga
með sjer, til þess að vinnn að greft-
inum.
Af rústunum sem þeir grófu upp
verður fyllilega sjeð hvernig húsa*
skipun iill var á hinu inikla biskups-
setri. Eius og kunnugt er, hafa men.u
komist að raun um, uð búskapur hef*
ir verið þar í utjög stórum stíl; þar
hafa m. a. fundist fjósrústir svo
miklur að fjósin hafa rúntað 200 naut-
gripa.
Af öllum þeim merkilegunt gripun
og fornminjum, sem þeir fjelagar
fundu í sumar, þykir mest til þess
koma, að lík fundu þeir eitt í kirkju*
rústinni, sem áreiðanlega er af ein-
um af biskupum staðuríus.