Lesbók Morgunblaðsins - 17.04.1927, Blaðsíða 2

114
LkSBÓK MoRGUNBLADSÍKÖ
petta var einn aí' merkilegustu fuml
um okkar. En á hverjuni degi fausl
eitthVaö. pað voru ýmist rúnasteina-
hvot, smápartar af kötlum og kerum
nieð alskouar útflúri á. Er við vorum
búnir að grannskoða rústiua af
sjálfri biskupsstofunni, höfðum við
fengið glögga hugmynd um menningu
þá og mentalíf, sem þama hefir
blómgvast og dafnað.
Við sáum fyrir hugskotssjónum vor-
um biskupana ganga í fullum skrúða
úr biskupsstofunni til kirkju, eftir
steinhellunum, sem slitnar hafa legið
þarna eftir margra kynslóða uniferð.
Fyrir eyrum okkar ómar hljómur
kirkjuklukkuunar miklu, sem svo oft
er getið um í fornritum. Fundið höf-
um við mörg brot úr hentai.
Frá smiðjuuni heyrast hamarshögg-
in, því starfið er margt ,á biskups"
búinu. Og út uni víða velli er búfjen-
aður á beit. í fjósunum voru básar
fyrir 200 nauta.
Við rennum augum yfir rústirnar,
og hverfum aftur til nútímans. Sú
spurning vaknar: Hvað liefir orðið
þjóðfjelagi þessu að aldurtila.
Dr. Nörlund hefir einsett sjer að
leysa úr þeirri spurningu.
Sem viðurkenningu fyrir þetta vís*
indastarf sitt liefir dr. Nörlund hlot-
ið 2500 króna viðurkenningu, og eru
það þau verðlaun, sem veitt eru úr
Carlsbergssjóði einu sinni á ári, á
afmælisdegi gefandans Carl Jacobsen
2. iuars, þeim dönskum vísindaroanni
er skarað liefir fram úr öðrum það
ár í ramisókn lista eða fornmenning*
ar. Munn allir sammála um, að hann
sje vel að þeirri viðurkenningu kom-
inn fyrir hinar dæmalausu rannsókir
ir sínar í Grænlandi.
Óskandi er, að dr. Nörlund endist
líf og heilsa ti| þess að framkvæma
enn meiri rannsóknir þar vestra, því
að af öllum þeim, sem ekki eru Is-
lendingar, er honum mauna best trú'
andi til þess. Og þótt það ætti að
vera þjóðmetnaðarsök fyrir Islendinga
að fá að rannsaka sjálfir fornleif-
arnar á örænlandi, þá munu þó flest'
ir unna dr. Nörluuds þess af heilum
hug, að honum megi takast með rann-
sóknum sínum, að grafa úr skauti
jarðar í Grænlandi enn þá dýrari
sögulega fjársjóði, en hann hefir enn
fundið, og að honuni megi auðnasí
að finna lykilinn að því leyndarmáli
hvernig á því stóð, að íslenska kyn'
slóðin þar leið undir lok.
Strönd á Meðallandssandi.
Frásögnin um fund þenna eftir
Aage Roussell er á þessa leið:
pað var seinni hluta sunnudags.
Bjart og kyrt var veður að vanda.
Raklev safnvörður lá á maganum í
norðurhluta dómkirkjurústariimar og
rótaði í moldinni með matskeið. Jeg
stóð við teikningar og Nörlund gekk
„um gólf“ og var liugsi.
Alt í einu lirópar Raklev upp yfir
sig, og gefur til kynna, að hann hat'i
fundið eitthvað merkilegt. Við hlaup’
um til hans. Niður í lítilli holu, sem
hann hefir grafið með skeiðinni, kom-
um við auga á eitthvert bein. Pað er
útskorið. Með ákaflega mikilli varúð
eru sandkornin týnd utan af því.
Petta var þá húnn á biskupsbagal.
pað var ógleymanleg sjón, að sjá
þenna dýra grip koma fram í dags*
ljósið, eftir að hafa legið í mold í
700 ár I
Húnninn er fagurlega útskorinn —
úr rostungstönn. Bagallinn lá yfir
hægra upphandlegg biskupsius. Við
komumst brátt að raun um, að húnn-
inn var svo lítið skemdur, að hægt
myndi að koma honum ósködduðum
á safn, og geynia hann þar.
Um kvöldið tókum við til fornrit'
anna, er við höfðum meðferðis, til
þess að gera okkur grein fyrir, hver
þessi biskup myndi vera. Dr. Nörlund
hjelt langan fyrirlestur um það, hve
fundur þessi bæri vott um mikla menu
ingu á hinu forna biskupssetri. Haun
benti einnig á, að af fundi þessum
tuyndi vera hægt að ráða það betur
en áður var, hvenær dómkirkjan hafi
verið bygð.
Við gerðum dálítinn stokk utau um
hagalshúninn, og heltum parafíni í
stokkinn, svo um liann myndaðist fast
taiót. paiinig um búinu var hægt að
lioma honum heim.
En ekki var alt búið enn. Eftir var
að vita, hvort biskupinn hefði haft
hring á hendi, og hvort meira væri
eftir af bagliuuiu.
pegar við vorum komnir niður að
höndunum, fundum við rauðan gull-
hring utan um fingurbein. Bagall-
inn lá skáhalt niður að vinstri fæti.
Hann hafði járnvar í endann. Leifar
voru jafnvel eftir af skóm biskups-
ins. Var það þó aðeins brúnleitt efni,
sem við gátum ekkert áttað okkur á
eða gert við, nema stevpt utan um
það parafíni, til heimflutnings. pað
wrður rannsakuð síðar.
Það er ekki sjaklan, að greinir
ineð þessari' fyrirsogn sjá-st í blöð-
nnum. Og nú síðast fyrir fáum
dögum kemur fregn um það, að
„'Eirikur rauði“ sje orðinn eitt af
flökunum, sem „lauslientur Ægir“
leikur sjer að, að lemja og bpjót'a
á þessum liættulega stað.
„Eiríkur rauði“ strandaður á
Meðallandssandi! Þetta kemur ó-
neitanlega við tilfinningun'a, af því
að þarna á í hlut íslenskt skip,
íslcnskir eigendur og íslensk skips-
liöfn. Þctta er fyrsta íslenska skip-
ið, sem strandar þavna, en ekki er
bægt að segja um( livort fleiri slík
íari á eftir sömu förina.
Þetta óluiipp keinur mjer til að
rifja upp og skrásetja það, sem jeg
veit um sldpreka fyrir Meðallands-
söndum og næstliggjandi svæði um
síðasta 60 ára tímabil.
Árið 1867 strandaði á Koteyjar-
fjöru frönsik fiskiskiita. Skipið lask-
aðist mikið í lendingunni. Matvæli
og annað skolaðist úr því. Sumt rak
upp víðsvegar með ströndinni en
sumt tapaðist að öllu leyti. Menn-
irnir komust með naumindum á
land, iiema einn, er druknaði. Ann-
ar maður fótbrotnaði. Ofsaveður
var og blindliríð. Voru skipverjar
alvotir. Ekkert skýli var á fjörunni
nema íslenskur bátur, sem skip-
verjar hömuðu sig við þar til veðr-
inu slotaði og menn komu þeim til
hjálpar.
1860 stramlaöi á Fljótafjöru
einnig franskt fi.skiskip. Þá var og
bylur. Af því var brotinn allur reiði
og möstur. Mamibjörg varð og me.st
öllu bjargað úr skipinu.
1871 strandaði kaupskip frá
Þýskalandi. Var með saltfarm, er
fara átti til Reykjavíkur. Þetta var
um jólaleytið í ofsaveðri. Menn-
irnir björguðust með naumindum,
ey Lu'pmr eyðilagðist.