Lesbók Morgunblaðsins - 17.04.1927, Blaðsíða 6

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
118,
Auðæfi Forðs.
Hann ætlar enga erfðaskrá að gera,
engar ölmusur að gefa.
lansn gátunnar er ósennileg. Fjósió
og fjóshlaðan hafa verið rifin eins og
gerist og geng)ir og Sllu umtnrnað.
Hev í hlöðunni hefir verið með ýmsu
móti, stundum grænt, en oftar þó rauð
ornað. Verður eigi sjeð að þar sja
sóttkveikjuhæli. Grundvöllur þeirra
hvgginga, er þokkalegur og um'
gengni öll í fjósi og hlöðu alla tíðinn,
sem um er að ræða, í betra lagi, því
að búhöldar hafa setið að höfuðbóli
þessu um langan aldur. Kýr og naut
á Laxamýri — alt að fengið — hafa
verið viðlíka hraust og langlíf, sem
nautpeningur annarstaðar. Hvorki
hefir berklaveiki nje taugaveiki legið
þar í landi og ekki heldur aðrar sóttir
í fólki nje fjenaði.
pær sögur eru gamalkunnar um
alt land og gerast enn x dag — að
sögn — að þcir bændur missa fjenað
á undarlegan hátt, sem slá eða láta
slá svokallaða bannbletti í engjum
eða útjiiðrum túna. Á þeim liggja þau
ummæli, að víti liggi á, ef út af er
brugðið banninu. Og sagt er, að þær
vættir, sem banna þetta, láti hefnd-
irnar koma fram. pað er jafnan örð*
ugt að ákveða, hversvegna fjenaður
verður fyrir vanhöldum, þegar ein
skepna fellur frá eða fáeinar skepnui'.
En öðru máli er að gegna með þessi
vanhöld á Laxamýrar kálfunum. pau
hafa haldist við í 100 ár að minsta
kosti og þó lengur. Engar þjóðsagna-
ýkjur eru að verki í þessura bæ. —
Engin skröksöguhula er breidd yí'
ir atburðina frá minni hálfu. —
Heimildirnar eru þannig að taka má
í hendnrnar á þeim, öllum, að und'
anskildum sögusögnum gömlu hjú-
anna á Láxamýri, sem þóttust hafa
sjeð hlöðustrákfnn. Sú heimild er ekki
handföst.
pegar reynt var að ala kálf í Laxa'
mýri, var lionum skotið inn í gamla
bæinn, sem var spölkorn frá fjósinu.
Svo sagði mjer Egill Sigurjónsson,
sem var nð mestu leyti heimildar-
maður minn að þessu æfintýri, að
eitt sinn hefði karl á heimilinu spurt
eftir því, hver kominn væri. Hann
þóttist sjá, í ljósaskiftum, mann
ganga inn í gamla bæinn, en þar var
þá kálfur, sem átti að ala. Enginn
maður hafði komið nje gengið inn í
bæinn. En á þeim degi svarf að
kálfinum svo að hann dó.
par mundi hlöðustrákurinn verið
hafa að verki.
Guðm. FriðjónSson,
Auðkýfingar Ameríktx hafa flestir
gefið mikið af auðæfum sínum til als-
konar fyrirtækja. Til þeirrx strevma
betlibrjefin árið um kring úr öllum
áttum. Flestum brjefum þessum er
jafnóðnm fleygt.
En þegar þeir eru læðnir um stuðn'
ing handa einhverjum gagnlegum
stofnunum, eða málefnum, þá skera
þeir o.ft ekki gjafirnar við nögl sjer.
pað kann að vera, ,\ð benda megi á,
að þeir gefi þvi auga, að tekið sje
eftir gjöfunum, hvort þeir fá
verðsknldaðati heiöur og þökk fyrir.
1 amerískum blöðum er fastur dálkur
fyrir frásagnir um fjsgjafir, til ýmsra
nvtsamra fyrirtækja.
Auðkýfingarnir gefa oft feikna
miklar fjárhæðir. Roekefeller fólkið
hefir verið stórtækast. pað hefir fram
að þessum degi gefið 518 miljónir
dollara til alskonar fyrirtækja.
Mönnum hefir leikið forvitni á að
vita, hvað Ford ætlaði sjer með auð-
æfi sín. 1 heimsófriðnum ljet hann í
veðri vaka, að hann vildi fórna stór'
fje til þess að vinna að því, að frið-
ur kæmist á.
Anterískur blaðamaður Wilkins að
nafni hefir fengið Ford sjálfan til
þess að skýra frá fvrirætlunum sín'
um í þessu efni. — Svar Fords við
spurningum biaðamaxmsins hefir vak-
ið mikla eftirtekt.
Jeg hefi enga erfaskrá gert.
Blaðamaðurinn var Ford samferða
í bíl frá heimili Edisons til Detroit.
par eru bílasmiðjur Fords, sem kunn*
ugt er. Peir Edison og Ford eru alda-
vinir.
pegar blaðamaðurinn spurði Ford,
hvernig hann ætlaði að ráðstafa eign*
um sínum eftir sinn dag, þá svaraði
Ford því, að hann hafi enga erfða-
ská gert og ætli enga að gera.
Jeg býst við, að hafa svo annríkt
alla mína æfi, segir Ford, að jeg hafi
engan tíma til að fást rið jafn gagns'
laust dútl, eins og það að gera erfða-
skrá.
Bláðamaðurinn spurði Ford þá að
því, hvað hann ætlaði sjer með auð-
æfi sín. •
Ætla mjer? segir Ford; jeg ætla
mjer ekki nokkurn skapnðan hlut. —
Jeg ætla mjer alls ekki að feta í fót'
spor vinar míns Roekefeller í þeim
efnum. Hingað til hefi jeg eigi kom-
ið neinni velgerðastofnun á fót, ekk'
ert gefið sem heitir til lista og vís*
Ford varð þess var, að blaðamann-
inda, til manmiðarstofnana eða líkn*
arstarfsemi.
pegar það hefir kornið fvrir, að jeg
liafi hlaupfo undir bagga með lista-
mönnum eða vísindamönnum, þá hefi
jeg gefið þeim lieiðui'sgjafir.
En jeg hefi aldrei, eins og aðrir
auðmenn hjer í Ameríku, sett þessar
gjafir í fast skipulag eða skorður. Og
jeg er ráðijjn í því, að gera það ekki
í nánustu framtíð og allra síst.í erfða-
skrárformi.
Ford var þess var, að blaðamanu-
inum kom þetta spanskt fyrir. Hann
gaf því nokkra skýringu á þessari
skoðun sinni og ákvörðun.
Gjafir lama framtakið.
Jeg vil ekki ausa út gjöfum. pví
gjafaaustur gerir ekki annað en lanxa
franxtak þeirra, sem gjafirnar fá. —
pegar inönnum eru gefnar gjafir, til
þess að þeir geti „notið sín“, þá hafa
gjafirnar oftast nær þveröfug áhrif.
Stofnanir til styrktar vísindum og
listum eru venjulega ekki annað en
tilgei'ðarlegt form fvrir ölmusugjöf-
um. Jeg hefi aldrei verið því mótfall*
inn í sjálfu sjer, að gefnar væru ölm*
usur. En menn eiga að hverfa frá
því í fraratíðinni og leggja aðaláhers)-
una á, að opna leiðir til ntvinnu.
Ekkert er auðveldara, en ausa út
fje. Til þess þarf enga umhugsun.
En að skapa nýja möguleika til at'
hafna, atvinnu, er erfiðara og flókn-
ara. pví er það, að auðmenn hvar sem
er, fara inn á ölmusugjafa'brautina,
en hliðra sjer hjá því, sem margbrotn-
ara er, en mun heillaríknra.
— Hvei-nig lítið þjer á skvldu yð'
ar gagnvart föðurlandi vðar, sagði
blaðamaðurinn. Hvaða skyldu finst
yður þjer, svo vellauðugur maður haf*