Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1928, Page 7

LB6B0K MORGUNBLAÐSINS
71
Biarni Björasson
hermileikari.
Eftir Halldór Kiljan Laxness.
Hollywood á þrettáuda 1928.
Hann, sem yður var reykvísk-
astur allra Reykvíkinga, dtis við
allan bæinn, hrókur alls faguaðar
í samkvæmislífinu, ómótstæðileg-
asta aðdráttaraflið á pöllum sam-
komuhúsanna í liöfuðstaðnum, —
eru virkilega orðin tíu ár síðan
liann stóð uppi á pallinum í Báru-
búð og sý«ndi okkur kjarna alls
þjóðlífs í ljósi sinnar fágætu gáfu?
— sýndi okkur það með öruggara
gripi, fastari listatökum en við
áttum að venjast, jafnvel frá hendi
okkar bestu |raunsæisskálda. Eru
virkilega liðin tíu ár, síðan hann
hvarf til annars heims?
Já, það er heill áratugur síðan,
og fjöldinn, sem er svo fljótur að
lirífast, er líka fljótur að gleyma.
En bestu mönnum finst þjóðin hafi
aldrtei verið of rík af skáldum, og
jeg veit um ýmsa þeiri’a, er hafa
verið að óska sjer, að Bjarni, raun-
sæasta raunsæisskáldið okkar, sem
kunni fágætustu skilin á leik radd
breytinga og svipbrigðalistar, með-
an aðrir voru að oddbrjóta penna
sína á spakmælum og veðurfars-
lýsihgum, væri aftur risinn í þung
lyndu íslensku glaðværðinni kring
um Austurstræti. Ýmsir merkustu
vorra andans manna hafa minst
hans annað veifið og hafa harrnað
innilega að svo einkennilegur þátt-
ur í nútíðarmenningunni heima,
skyldi vera svo skjótt á enda leik-
inn.
Hermilistin er einhver þjóðleg-
asta list, sem vjer eigum, en í
meira lagi sjaldgæf eWendis. T. d.
er hún óþekt lijer í Bandaríkjun-
um. Frakkar liafa nokkuð iðkað
hermilist, en þó ekki í svipuðmn
mæli, sem Islendingar. Og það er
enginn efi á því, að Bjarni Björns-
son var bestur meistari þeirrar
listar, sem sögut fara af á Islandi,
og er með því mikið sagt. Sjer-
staða hans sem hermileikara var
þeirrar tegundar, að það er óhugs-
andi að nokkrum takist að fylla
skarðið. Og nú er sem sagt löngu
komið svo fyrií flestum okkar
Reykvíkinga, að Bjarni Björnsson
er okkur endurminning ein.
Það hefir verið eitt af mínum
ánægjulegu æfintýrum, síðan jeg
„kom yfir“ (eins og andarnir
segja), að komast að raun um að
Bjarna Björnssyni líður vel í Sum-
arlandinu. Kvöld eitt eftir að liafa
verið á gangi méð kunningja mín-
um undir pálmunum hjeT í himna-
ríki kvikmyndanna, brugðum við
okkur inn í eitt Pig’n Whistle
veitingahúsið í Hollywood til þess
ao fá okkur hressingu, -----rauð
ljós, blá ljós, útskornir innan-
stokksmunir, marglitir veggir, rós-
ott loft.... og í kringum borðin
sitja kvikmyndaleikarar, allra
heimsins þjóðerna, ræða ákaft síð-
ustu „box-office successes“ í Wall
Street, — en svo eru nefndar á
Hollywood-máli myndir þær, sem
gefa Gyðihgum þar austurfrá
mestan arð. En hver er þessí kánk-
vísi hrokkiukollur, sem situr þarna
í einum hópnum og er bersýnilega
að draga dár að eiuhverri óhæf-
unni? Það er eitthvað sem kemur
mjer til að fara að hvessa á hann
.gleraugun fremur öllum öðrum.
Jú, — þetta er maðurinn, það er
enginn annar en Bjarni Björnsson,
ómótstæðilegasta aðdráttaraflið frá
pöllunum í hinni nyrstu höfuð-
bol-g siðmentaða heimsins, — lianu,
sem áður var reykvíkskastur allra
Reykvíkinga!
Hve undarlegt að vera kyntur
honum hjer sem „Mr. Barni Bron-
son the only Icelandic comedian
in Hollywood,“ — maður verður
gripinn svipaðri tilfinningu sem
við að heyra um hnattskekkjufyr-
irbrigði eða eitthvað þessháttar.
— Að hugsa sjer svona góðkunn-
ugt og gamalþekt reykvískt and-
lit í borg, þar sem menn ganga
snöggklæddir á strætunum um jól-
in og berja af sjeh flugurnar með
pálmaviðargrein á þorranum.
Hann hefir lítið breyst —
kannske orðið lítið eitt vínlenskur
í sniðuuum, örlítill Yankee-keimur
í málfærinu, en það er líka' alt og
sumt. Reykvísku heiðursmennirnir
búa enn sem fyrrum í kollinum á
honum og eru farnir að halda
ræðustúf fyr en þig varir. Þú
veist ekki fyr en þú stendur aug-
liti til auglitís við hið ahdlega
„upper ten“ Reykjavíktir, uin-
liverfis þig er lieil ráðstefna af
íslenskum þjóðskörungum að ræða
áhugamál sín eða kíta út af póli-
tíkinni. — Á einu augnabliki eru
ljósin í Pig'n Whistle horfin ásamt
útflúrinu á veggjunum, en þú ert
alt í einu kominn heim í reykvíska
vetrardunibunginn, sem grúi'ir yfir
einkennilegum speícingum og glúrn
um sjervitringum. Á nokkrum
raínútum hefirðu verið viðstaddur
borgarafund í Barnaskólaportinu,
leiksýningu í Iðnó, og skáld og
ræðumenn hafa látið til sín heyra
með svo persónulegum látbrigðum,
að nú efaðist jeg ekki um, hverjir
voru að tala. Hvílík ótrúleg næmui
á sjerkeuni. Hvílík frámuna leikni
í því að grípa og tjá! — Maður
með slíkum hæfileikuin væri kall-
aður stórskáld, ef liaiin ihefði
penna í höndum.
Fyrsta kvöldið, sem jeg sá
Bjarna í Pig'n Wliistle, og alt af
síðan, þegar við höfum hitst, hefi
jeg sagt við liaim eitthvað á þessa
leið:
Að vísu veit jeg að þú hefir
lcikið hjer alt frá stigamönnum
upp í herforingja, betlurum upp
í konunga, en liyað um það, — þú
ert og verður Reylcvíkingur par
excellenee, og þú átt að birtast
aftur heirna, ]>ví það er betra að
verða ógleymanlegur lijá smárri
þjóð, en hverfa innn í þetta garg-
andi mannfuglager miljóuaþjóð-
arinnar, sem iítilsvirðir sína
stærstu menn, nema því aðeins
að hún geti sljett úr þeim. Gáfur
þínar cru skapaðar og list þín
þroskuð í jarðvegi íslenskrar
menningar, — þar áttu hcima!
Og uiji Hollywood veistu það
sjálfur eins vel og jeg, að þeir
sem hæst hafa komist á stjörnu-
himninum eða orðið fastastjörnur
hafa lent þar af einhverjum öðr-
um ástæðum en þeim, að þeir voru
leikarar. Framtíð kvikmyndarinn-
ar byggist ekki á því, sem felst í
iiiiium forna skilningi á orðiuu
leikari. Auðvjtað ertu kvikmynda-
leikari, en það segir ekki neitt,
því eftir kröfunum, sem gerða’r
eru á því sviði, getur hver auli
vcrið fullgóður kvikmyndaleikari.
En þú ert aunað og ineira: þú ert
íslenskur leikari, og við þá iist
ertu sjerstaklega sk.vldur, sem þú
vanrækh- meðaii þú lætur þjer