Lesbók Morgunblaðsins - 17.06.1928, Side 6

190
' ’- >í?ÓK MOBGUNBLAÐSINS
hispurslaust frá öllu því, sem þeir
sjá op heyra og skilja. Þetta getur
orðið áhrifamesta atriðið. — Þó
munu menn fiestir vera sammála
um það, að óhjákvæmilegt sje að
bjóða opinberum fulltrúum er-
lendra ríkja að meðtöldum fulltrn-
mn stórveldanna, að vera viðstadd
ir á minningarhátíðinni. Það eyk-
fur ábyrgð vora. Að öllu saman-
lögðu er augljóst, að vjer verðum
að reyna að halda uppi heiðri vor-
um gagnvart öðrum þjóðum 1930.
Samanburður við hátíðina 1874 er
óviðeigandi, af því að hún var
einkamál íslands og að aðrir
veittu henni ekki eftirtekt, nema
þá helst ein örlítil smáþjóð við
Eyrarsund.
Hvað er nauðsynlegast?
Eftir að vjer höfum náð þeirri
niðurstöðu, að ekki verði hjá þvi
komist að gera eitthvað til minn-
ingar um stofnun íslenska ríkisins
fyrir 1000 árum, þá verðum vjer
fyrst að svara þeirri spurningu
hvað nauðsynlegast sje, því að
það er hætt við því að vjer get-
um ekki mikið gert, jafnvel tæp-
lega meir en hið allra nauðsyn-
legasta. Það er mikið undir því
komið, að allir reyni að rannsaka
þetta með alge'rðu hlutleysi og
hlífðarleysi gagnvart sjálfum sjer
sem öðrum. Fýrsta nauðsynin er
að fræða heiminn og alla þá, er
til íslands koma sem best um land
vort og þjóð vora og að reyna að
láta sem flesta öðlast sögulegan
skilning á núverandi framþróimar-
stigi vor Islendinga, en með því er
svo margt afsakað, sem aflaga fer
í menningarlífi voru, þó að þvi mið-
ur verði ekki samt alt afsakað
með því móti. En það er bráðnauð-
synlegt, að stuttum og skýrorðum
bækling á sem flestum tungumál-
um verði útbýtt víðsvegar um
heim, og að hann sje afhentur
ókeypis hverjum útlending, sem
til íslands kemur. Það þarf ekki
að blanda slíkri nauðsyn saman
við „auglýsingaskrum“, en það
verður ekki hjá því komist að
nota hjer þær aðferðir, sem einar
geta að gagni komið, hvort sem
okkur eru þær geðfeldar eða ekki.
Siðferðishroki og annar miðalda-
hugsunarháttur er óviðeigandi þeg
ar heill Islendinga um komandi
aldir er í húfi. Ömxur nauðsynin
er að í Reykjavík sje sett á stofn
ferðamannaskrifstofa með líkum
hætti og í öðrum siðuðum lönd-
um, en slíkar skrifstofur sjá um
að útbýta skilríkjum og bækling-
um (eins og sá er fyr var nefnd-
ur) og þessa'r skrifstofur veita
líka upplýsingar um húsnæði og
einstök herbergi fyrir aðkomu-
menn til skemri og lengri tíma, en
það er fullvíst að þó að í Reykja-
vík verði byggt stórt gistihús, þá
muni hver sem getur leigja eitt-
lxvað af herbergjum til nokkurra
eða fleiri daga, enda yrðu það
hverjum manni mikilsverðar auka-
tekjur og tíðkast það alstaðar þar,
sem líkt er ástatt og gistihús eru
orðin fullsett. Ferðamannaskrif-
stofan er eina áreiðanlega aðferð-
in til þess að sjá um miðlun slíkra
herbergja og til þess að koma í
veg fyrir að menn „verði úti“, en
flestir aðkomumenn mundu gera
fyrirspurn til hennar áður en þeir
kæmu til Reykjavíkur og yrði hiin
þá að veita upplýsingar hvort og
hvar fengist viðunandi biistaður
fyrir tiltekinn tíma. Þetta er alt
ofur algengt og einfalt, en um
leið sjálfsagðasta kurteisisskylda
gagnvart aðkomumönnum, þó að
ekki sje minst á gagnið fyrir þjóð
vora að öðru leyti.
Þessar tvær fyrstu nauðsynjar
eru aðeins hin sjálfsögðustu und-
irbúningsatriði. Þess var getið áð-
an, að opinber framkoma vor væri
mesta alvöruefnið í þessum mál-
um og einasti liðurinn, sem hefir
áhrif á afstöðu vora gagnvart öðr-
um þjóðum. Alt veltur því á fram-
komu vorri. Rannsökum áfram
livað nauðsynlegast er.
Mikilsverðustu atriðin í opinberri
framkomu.
Það sem fyrst þarf að verða oss
Eullljóst, er að alls ekkert veltur
á því að leyna því að vjer sjeum
fátæk þjóð og smá. Það yrði oss
langtum fremur til tjóns, ef reynt
væri að telja heiminum trú um að
vjer værum rík þjóð í ríku landi,
því að stórveldin væru líklegri til
þess að ágirnast auðugt land en
fátækt. Þannig getur fátæktin ver
ið oss bein landvörn og hefir ver-
ið það hingað til, og það er skylda
vor allra að reyna ekki hið minsta
til þess að draga að neinu leyti
t'jöður yfir vora efnalegu fátækt.
En oss verður að skiljast, að and-
leg mening og efnaleg fátækt eru
að vissu leyti greinilegar andstæð-
ur. Hið eina, sem getur orðið oss
að gagni í opinberri framkomu
vorri, er að heimurinn geti sann-
færst um það, að vjer eigum sjer-
stæða menningu og list, sem sje
heimsgild eða geti orðið heimsgild
í ríkasta mæli og að íslenska þjóð-
in sje sá menningargimsteinn, sem
sje eða geti orðið mjög mikils
virði fyrir germanskar þjóðir að
minsta kosti, jafnvel fyrir allan
heiminn, og að það megi því ald-
rei skerða þann gimstein, þjóðemi
vort og sjálfstæði. Þetta er sann-
arlega mál málanna og það verð-
ur aldrei nógu oft ítrekað. Og það
er vert að minna á það um leið,
að engin þjóð verður roenningar-
þjóð fyrir það eitt að safna auði,
heldur öllu fremur ef t. d. ein-
staklingamir kaupa sjer heldur
bók en vínflösku og sleppa held-
ur einni máltíð en að fara á mis
við listrænan liljómleik. Fyrsta
krafan um opinbera framkomu á
minningarárinu er því að vort
menningar- og lista-líf verði sem
auðugast og háfleygast, þó að ekki
yrð? nema. fáa mánuði af árinu.
Vjer eigum að taka á öllu sem
vjer eigum til í þeim efnum og
nota alla vora krafta, sem að
gagni geta komið og meira til.
Þetta mundi um leið auðvitað
hafa mikla þýðingu fyrir allan
framtíðarþroska þjóðar vorrar. Að
sjálfsögðu verður að gera hæstu
kröfur í öllum atriðum, en í slíkri
opinberri framkomu hlýtur ávalt
að bera mest á listþrenningunni:
skáldlistinni (aðallega leiklist-
inni), rayndlistinni og tónlistinni.
Það verður alls ekki komist hjá
því, að leggja alþjóðlegan mæli-
Ivvatrðæ á öll atriði framkomunn-
ar og það verður alveg óhjákvæmi
legt að hagnýta sjer heimsgild og
alþjóðleg gögn til þess að íslensk-
ar listir fái að njóta sín sem best.
Listimar.
Skáldlistin og bókmentir eru
elsta listgreinin, sem vjer Islend,-
ingar eigum. Þessi listgrein verð-
ur ekki að öUu leyti sýnd opinber-
lega. Bókmentasýning gæti gefið
nokkuð yfirlit ef vel er frá geng-
ið og góðar upplýsingar eru gefn-
ar á sýningaskránni, en þó má
lesa upp og listflytja ýmislegt á
íslensku úr eldri og yngri bókmeut
um, enda er flestum útlendingum
forvitni á að heyra hljóm málsins.
Þurfum vjer þar enn mikilla um-
bóta, því að framburði tungu vorr-
ar er oft mjög ábóta vant, enda
liefir svo að segja ekkert verið
gert til þess að hreinsa og menta
hann. Skýrasti listflutningur bók-
mente getur komið fram á leik-
sviðinu, en það yrðu þá nær ein-
göngu bókmentir seinni tíma, sem
þar kæmu til greina. Það hittist
nú svo á Jóhann Sigurjónsson,
sem hefir komist næst því af öll-
um leikritaskáldum vorum, að ná
evrópiskri viðurkenningu, á ein-
mitt 50 ára afmæli 1930. Það er
því alveg sjálfsagt að það verður
að flytja helstu verk hans á minn-
ingarárinu með besta aðbúnaði.
íslenskir leikendur verða að taka
á öllu sínu, en þó yrði bráðnauð-
synlegt að fá einn eða fleiri heuns-
fræga erlenda leikara og leik-
stjóra tii þess að taka að em-
hverju leyti þátt í leiksýningun-
um. íslenskri leiklist og skáldlist