Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.1929, Blaðsíða 4

3áé LESBÖK MORGUNBLAÐSINB
vang um morguninn, höfðu átta
menn — þar á meðal skipstjórinn,
— farist, e“n hinum 6 var bjargað.
Um Scapa Flow.
Þessi inikli flói er á milli Hross-
eyjar, Syðri-Rínaldseyjar og Há-
eyjar, og er um 11 mílufjórðunga
á lengd og 7 á breidd, þar seni
hann er breiðastur. Inn í hann
*
liggja þessi sund: Háeyjarsund frá
Atlantshafi, Hólinasund og Wast-
ersund frá Norðursjó *og Hoxasund
inn úr Pettlandsfirði.
1 stríðinu mikla var nafnið
Seapa Flow kunnugt um allan
heim, því að þar hafði meginfloti
Breta þá aðseturstað. Þegar ári.ð
1912 var um það rœtt að gera
Scapa Flow að herskipahöfn, en
það varð ekkert úr því. Þegar
stríðið brast á neyddust Bretar
til þess að loka í skyndi Háeyj-
arsundi, Hólmasundi og Waster-
sundi á þann hátt að sökkva þar
skipum. Yar þetta gert til þess,
að þýskir kafbátar kæmist þar
ekki í gegn um. Opið var þá að-
eins Hoxasund (og nokkur hluti
Háe(yjarsunds), en þau voru svo
vel varin að tundurduflum og kaf-
bátanetjum, og ekki voru eftir
nema örmjóar rásir fyrir epsku
herskipin að sigla eftir. Þýskur
kafbátur, sem reyndi að komast
inn í Scapa Flow, skömmu eftir
að stríðið hófst, varð fastur í
nefjunum og þar druloiaði öll
áhöfn hans.
Meðan á stríðinu stóð var meira
líf umhverfis Scapa Flow en
nokkru sinni áður. Öll hús, sem
hægt var að fá, voru tekin handa
hCrmönnum. Gtræddu Onkneyja-
bændur meira á þessu en þá hafði
nokkru sinni órað fyrir. Allar
landbúnaðarafurðir komust í geypi
verð, og gátu þændur lieimtað
fyrir þær hvað, sem þeir vildu.
Ensku herskipin í flóanum þurftu
að fá um 350 smálestir af nauta-
kjöti á mánuði og mestmegnis var
það fengið úr Orknej’-jum.
Þegar stríðinu var lokið, urðu
Þjóðverjar að skuldbinda sig til
þess að láta allan herskipaflota
sinn af hendi við bandamenn, og
sigla honum sjálfir til Scapa
FIO'w, en þar átti hann að „geym-
ast“. Menn mega geta því nærri
að Þjóðverjum Iiafi þótt þetta
súrt í brotið. Skipin, sem þeir
voru skyldaðir til að afhenda og
sigla þangað, voru: 11 orustuskip,
5 brynvarin beitiskip, 8.beitiskip,
um 50 tundurbátar og tundurs' ’!!-
ar o. fl.
Ski|> þessi komu til Scapa Flow
dagana 23.—27. nóve'mber 1918 og
voru ,,kyrsett“ þar meðan Banda-
menn ráðguðust um hvernig skifta
ætti þessu mikla herfangi. En þá
lcom nokkuð óvænt fyrir, sem eng-
um hafði komið til hugar. Hinn
21. júní 191!! „skruppu“ ensku
skipin út i Norðursjó, en meðan
þau voru á burtu, söktu Þjóð-
verjar sjálfir iillum herskipum ,s>n-
uni, eftii' fyrirmælum vnn Reuters
flotaforingja. Skipshafnirnar fóru
í bátana' og björguðu sjer í land.
Ensku herskipin komu nokkru
seinna inn í flóann, en þá voru
flest þýsku skipin sokkin. Þó
tókst að draga tvö beitiskip og
nokkra tundurspilla upp á grunn-
sævi. Og þarna lá nú hinn mikli
]>ýski floti á mararbotni, og mun
Þjóðverjum hafa þótt það betra,
er. að vita hann í óvinahöndum.
Má og vera, að þetta hafi verið
besta úrlausnin fyrir bandamenn,
því að hverjir vildu fá bróður-
partinn af flotanum og horfði til
vandræða út af því.
lTr Straumnesi, sem er norðan-
vert við flóann, sáu menn hvert
þýska skipið á eftir öðru sökkva
til botns. Menn ætluðu ekki að
trúa sínum eigin augum. En er
þýsku sjóliðarnir komu í land og
báðust gistingar, urðu menn að
trúa. Um morguninn höfðu skóla-
börnin á Straumnesi farið út í
flóann á gufuskipi, til að skoða
þýska flotann, en áður en þau
voru komin heim aftur, voru
fyrstu. skipin farin að sökkva.
J. W. Robertson kaupmaður í
Leirvík, sá er áður er getið,
varð með þeim fyrstu til þess að
reyna að bjarga sokknu skipunum.
Hefir honum tekist að lyfta 4
tundurbátum, en kostnaður varð
svo mikill, að liann tapaði stórfjc
á þéssu. Seinna hefir fjelag oit.i; í
Lundúnum, Cox & Danks bjargað
um 20 tundurspWum, orustuskip-
inu ,,Moltke“ og fleiri skipum. —
Hafa þau verið seld skipasmíða-
stöðvunum í Skotlandi, sem brota-
járn.
Leiðin frá Straumnesi til Scapa
Pier liggur rjett fram hjá eynni
Oava og stóra þýska bryndrekan-
um „Hindenburg“, sem Bretum
tókst að draga upp á grunnsævi
áður. en hann sökk. Siglntrje,
íeykháfar og nokkuð af þilfarinu
er yfir sjó. Frá borði heyrast ham-
arslög og hvinur í vjelum, sem
vinna þar að viðgerð. Lengra úti
situr sjófugl á öðrum fæti á siglu-
toppi, sem er hið eina er sjest af
öðru þýsku herskipi. Rjett inn við
land sjest „Seydlitz“, og liggir
þar á tjliðinni, og ennfremut
nokkrir tundurspillar, sem dvegr '.r
hafa verið á þurt land og liggja
ftatir. Víða sjest á siglutoppa upp
úr sjónum og má af þeim sjá hvar
þýsku skipin liggja.
Raddirframliðinna
Eitt af dæmum um það, hvernig
hjátrú og hindurvitni hertaka
huga manna, er eftirfarandi saga,
sem fer eins og eldur í 'sinu um
dálka lieimsblaðanna:
Arabar, sem heima eiga í nánd
við Hebron, eru nú tryltir af
hræðslu- Þarna hafa Gyðingar ver-
ið drepnir hrönnum saman að und-
anförnu, í hinum blóðugu ofsókn-
um. En eftir blóðbaðið heyrðu
menn nótt eftir nótt raust, sem
kom upp úr jörðinni og hrópaði:
„Hví hafið þjer úthelt saklausu
blóði?“ eða: „Kennið þjer e'kki í
brjósti um meðbræður yðar?“
Arabar halda því fram, að þess-
ar raddir komi aðallega úr Mac-
pelahs helli, þar sem sagan segir
að þeir Abraham, Isak og Jakob
sje greftraðir. Og þeir segia, að
nótt eftir nótt sje kallað þaðan:
„Hver: vegna eVu synii mínir
drepnir?“ Stundum segja þeir, að
ógurleg hróp heyrist neðan úr jörf
unni: „tsraelssynir, hví setjið þjer
blett á nafn forföðurs yðar?“
Fyrirburðir þessir hafa skotið
Aröbum miklum skelk í bringu,