Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1931, Blaðsíða 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19.
Qluggalaus hús
Eftir Qísla lialldórsson stud. polyt.
Þjóðkunn er sagan um Bakka-
bræður, er þeir bygðu sjer hús en
höfðu enga glugga á. Reyndu þeir
að bera myrkrið út en ljósið inn
— í pokum.
Sagan getur þess að þetta hafi
mistekist.
Ekki er það algengt, að menn
feti í spor Bakkabræðra og byggi
gluggalaus hús.
Menn eru yfirleitt gáfaðri en
svo, og fáum mun detta í hug að
atliuga hvað það er, sem vinst við
að hafa glugga á húsum — og
hvað það kostar.
1 almenningsvitundinni er hús
án glugga góður „brandari“ eða
hreint ekkert hús.
Þó er mögulegt, að innan nokk-
urra ára verði gluggalaus hús ekki
sjaldsjeð. En gluggar á íbúðar-
húsum munu haldast lengi.
Það er nú ekki úr vegi að at-
huga hvaða þýðingu gluggar hafa
yfirleitt.
Fyrst og fremst eru þeir til
])ess að veita dagsljósinu inn í hús-
ið. En dagsljósið er mjög breyti-
legt, bæði eftir því, hve áliðið er
árs og svo eftir tíma sólarhrings-
ins og ennfremur eftir því, hvern-
ig viðrar. Þá gettir verið sæmilega
bjart úti við gluggann en rökk-
ur innar í herberginu.
Dagsljósið er, skoðað sem vinnu-
ljós í húsum, breytilegf — óáreið-
anlegt og óhentugt.
t öðru lagi eru gluggar ávalt
óbjettir og hafa því í för með sjer
endurnýjun lofts í húsum. — En
þessir loftstraumar eru breytilegir,
eftir vindátt og vindhraða, og
valda erfiðleikum við upphitun
(sbr. síðar).
t verslunum eru gluggar notaðir
til að sýna varning vegfarendum.
En í íbúðarhúsum þykir jafnan
skemtilegt að geta litið út um
„gagnsætt“ glerið.
Loks eru gluggar notaðir til að
auka ytri fegurð húsa.
Þá er gaman að athuga hverir
gallar fylgja gjöf Njarðar —
gluggunum.
Eins og allir yita, eru herbergi
með stórum gluggum kaldari á
vetrum en herbergi með litlum
gluggum, að öðru jöfnu.
Þetta stafar af því, að hitatap
gegnum glugga er miklu meira
en gegnum sæmilega veggi, jafn-
stóra. Sjerstaklaga á þetta við um
einfalda glugga.
Hjer er rjett að geta þess, að
hitatap verður á þrennan hátt.
1. við útgeislun.
2. við hitaleiðslu.
3. við hitaskifti eða „konvek-
tion“, sem liggur í því, að efni
streymir eða skiftir um stað. T. d.
má nefna loftstreymi.
Hitatapið samanlagt mætti e. t.
v nefna hitafall (hita-transmissi-
on).
— Hitafallið gegnum einfalda
glugga er afar hátt og breytilegt
eftir vindátt og vindhraða.
Veldur það miklum óþægindum
og er óhagkvæmt í byggingum,
sem notast við vatnsmiðstöðvar-
hitun. Því að þess konar stöðvar
eru þyngri í vöfunum en gufu-
stöðvarnar eða venjulegir ofnar.
En vindáttin veldur því, að hita-
þörfin er meiri í sumum hlutum
byggingarinnar en öðrum og að
þetta er breytilegt.
Loft er mjög slæmur hitaleiðari.
Fitaleiðslan er því lítil. En þegar
loftið streymir, eykst hitatapið ört
við hitaskifti. Þar af leiðir að
vindur veldur svo miklu, og að
efri hæðir híisa krefjast meiri hit-
unar en þær lægri, sem frekar
eru í skjóli — að öðru jöfnu.
Hvar, sem loft er notað til hita
einangrunar, er þar um að gera, að
það hreyfist sem minst. Af þessu
leiðir, að með því að skifta loft-
rúminu (t. d. í holum vegg) í
mörg smá hólf, verður loftskiftið
minna en ella og hitatap gegnum
loftið minna — en þá er jafn-
framt þess að gæta, að hitatapið
vaxi ekki þeim mun meira, gegn-
um nýju veggina, er aðskilja hólf-
in (þvert á aðalveggi). Með því að
fvlla holrúmið með kornóttu efni.
er oft hægt að fá góða hitaein-
angrun.
— Hitatap, gegnum einfalda
glugga ,á sjer stað í ríkum mæli,
fyrir leiðslu gegn um glerið. Leiðslu
mótstaða glers er ekki nema ca.
3% af allri hitafallsmótstöðunni
gegn um glerið.
Becker sýnir fram á það, í bók
sinni um hitatap frá húsum, að
hitafallið gegn um einfaldar rúður
vex um 50% við að vindhraði
eykst úr Im/sek. í 8m/sek.
Mjög er óþægilegt að vinna úti
við einfalda glugga, þegar kalt
er ytra. Bæði streymir kalt loft
inn í gegn um glufur meðfram
rúðum og körmum, eins og geislar
hiti rit um gluggann, og verður
þessa vart sem kulda.
Á landi eins og Islandi, er oft
vafasamt, að það borgi sig að hafa
einfalda glugga.
Það er ekki ófróðlegt að gera
örstuttan samanburð á hitatapi
gegnum einfalda og tvöfalda
glugga. Er hjer gengið út frá viss-
um ytri ástæðum, sem sje, að vind
hraði sje, þegar mælingin er gerð
1 m/sek. Veggurinn undan sól og
útgeislum til himingeimsins litið,
þá fæst eftir Becker grunngildi
hlutfallstölunnar K.*)
Fyrir einfalda glugga:
Hitafall g<“gn ntn {rlerift K = 5,8
— — — karma og ptata K = 2,1
— — — ratrma K = 2,8
Samt. fyrir alian elnec'atin:
K=0,70 • 5,8+0.15 . 2.1+0,15 . 2 8=4,8
K = 4,8.
Fyrir tvöfalda glugga:
Hitafall gegn nm glerið K = 2,7
— — — karma og pásta K = 2,1
— — — ramma K = l,4
Samt. fyrir allan glnsreann :
K=0,70 • 2,7+0,15 . 2,1+0,15 . 1,4=2,4
K = 2,4.
Hjer er reiknað með glugga
þar sem glerflötur er ca. 70% af
miiropi. Karmar og póstar ea. 15%
*) K táknar: þá hitaorku, í kg-
hitaeiningum, sem á einum klukku-
tíma streymir gegn um 1 fermeter.
af óendanlega breiðum, háum og
flötum vegg; þegar þessi veggur
er úr einskonar efni (homogen),
í hverju lagi, þvert á hitafallsátt-
ina; og þegar mismunurinn á hita-
gráðunni, öðrum megin og hinum
megin veggjarins, er 1° Celcius og
þeldur áfram að vera það,