Lesbók Morgunblaðsins - 17.05.1931, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGTJNBLAÐSENS
149
eign, og þá til alþjóðarafnota, eftir
því sem aðstaða leyfir.
Að öllu því athuguðu sem sagt
hefir verið hjer að ofan, er það
fullljóst, að frá því fyrst er sögur
fara af leikhúsum, er talkensla ein
aðalundirstaðan fyrir góðri leik-
list. Á þessum síðustu árum út-
varps og talmynda, er enn meira
útlit fyrir það, en áður, að hið
talaða orð komist til meiri vegs
og virðinga, en jafnvel nokkurn
tíma fyr.
Það virðist því óneitanlega vera
nokkuð barnalegt að halda því
fram að þetta eldgamla grund-
vallarboðorð fyrir allri þroskaðri
leiklist sje hjegóminn einber.
Og sorglegt er til þess að vita,
að hjer á íslandi — þar sem hin
unga leiklist einmitt þarf alvar-
legrar umvöndunar með — skuli
vera verið að reyna að villa leikur-
unum sýn, og telja þeim trú um að
allur listskóli sje gagnslaus, og
verri en ekki neitt. Það er áreiðan-
lega bjarnargreiði sem hefnir sín
grimmilega, sje þessu ljeð eyra.
Svo mikið traust er vonandi
hægt að bera til íslenskra leikara
— og allra ísl. listamanna, að þeir
hlusti ekki eftir slíkum blekking-
um, enda munu þær tæplega fram-
bornar af kærleika til listarinnar,
heldur af hreinni og beinni van-
þekkingu, eða þá af enn öðrum
bvötum, sem engum — allra síst
leiklistinni — verður að liði til
lengdar. —
Prófessor Jorga
hinn nýi forsætisráðherra í Rú-
meníu.
G lettu r í H ólaskóla
Skólasaga frá 1748.
Halldór biskup Brynjólfsson1)
var mjög reikningsglöggur og
naumur á vistir, sem hann átti að
ieggja af við skólapilta. Bar það
einatt við, að matvæli þau, er hann
lagði skólanum, hrukku ekki til,
kendi hann þá eyðslusemi pilta um
og ölmusugæðum þeirra við gest
og ganganda. Hann fjekk því til
leuSar komið, að þáverandi amt-
maður ljet það boð út ganga, að
hver piltur skyldi rækur úr skóla,
sem uppvís yrði að því, að gefa
öðrum af skólafæðinu.
TJm þessar mundir var Bjarni
Halldórsson2) sýslumaður í Húna-
vatnssýslu og bjó að 'Þingeyra-
klaustri. Hann var búlduleitur
maður og hafði mikla ístru, var
honum því erfitt um allan gang
og másaði mikið, er hann gekk. 1
skólanum var þá piltur einn að
nafni Pjetur Björnsson. Hann
hafði alist upp hjá Bjarna og
kunm svo vel að herma eftir hon-
um, að lítið sýndist afbregða.
Einn vetur kom vinnumaður
Bjama að Hólum í kynnisför til
frændkonu sinnar, en hún var höf-
uðráðskona á stólnum. Hann var
luralegur vexti og dónalegur í allri
framgöngu sinni, en átvagl svo
mikið, að enginn vissi til, að hann
hefði nokkuru sinni orðið fullsadd-
ur Af unggæðisforvitni kom pilt-
um nú saman um að ná vinnu-
manni til sín og vita, hvað satt
væri í þessu, og bar þá svo vel í
veiðar, að kvöld það var þeim
borinn illa soðinn bygggrjóna-
grautur í 8 trogum, 4 á hvort
borð. Þótti piltum grauturinn ekki
lostætur og neyttu hans ekki að
neinu ráði nema þeir væri vel
svangir. Þegar þeir höfðu etið lvst
sína, heltu beir grautnum í tvö
trog barmafull og auk þess var
töluverður slatti í hinu 3.; hrærðu
svo miklu af smjöri saman við
grautinn og leiddu svo vinnumann
Var biskup á Hólum 1746 til
1762.
2) Sjá Sýslmannaæfir T. 616 til
619 bls.
að grautartrogunum, án þess að
nokkur vissi af. Ilann át með hægð
upp úr fyrsta troginu og nærfelt
úr .öðru, því hann hasaði upp af
smjörinu. Var honum þá gefið
brauð að eta með, svo að hann
gæti lokið úr því. Hann gerði það
og, en gafst upp við þriðja trogið.
Þá var hann búinn að spretta öllu
frá sjer og leit íit sem kálffull
kýr. Hann segir, að miklir blessað-
ir menn sje þar saman komnir,
sem liafi veitt sjer svo vel, hann
muni ei til að hafa fengið slíkan
saðning. Þessu næst biðja piltar
liann upp á æru og trú, að segja
engum frá þessu, því þar liggi
mikið við. Þegar hann verði kall-
aður ti! borðs, skuli hann /bera
fyrir lystarleysi og lofar hann því
með dýrum eiði, að segja engúm
frá, og sagði að þá væri illa laun-
uð sú góðvild, er hann hefði orðið
fyrir. Því næst komu þeir honum
í rúm í gestaskemmunni, svo eng-
inn vissi af, og hentu að því búnu
gaman að matfrekju mannsins.
Nú segir ekki af honum fyr en
hann er kallaður til borðs, brigðar
hann þá öll orð sín og segir, að
piltar hafi gefið sjer svo mikinn
mat, að hann sje fullsaddur og
bafi ekki lyst á meiru. Biskup
skrifar nú upp skýrslu hans með
þjenurum sínum og vildu þá eink-
um berast böndin að 8 piltum, er
hann greindi frá, að hefðu gengið
sjer fyrir beina. Frásögn hans
þótti og styðjast við þau líkindi,
að kvöld petta voru grautarleif-
arnar miklu minni en annars var
títt. Að þessu búnu lætur biskup-
inn alt fólk sitt hátta og þjenara
sína, sem voru í biskupsstofunni.
forsiglar svo allar dyr og hurðir
til þess að enarir heimamanna færi
út og bæri piltum njósn um þetta.
Hætur hans sváfu á lofti þar og
fleiri berbercrisstúlkur. en þá allir
voru sofnaðir. smeygir ein ber-
bererisstúlkan sjer í nærklæðunum
út um stofuglugga, er Tar á hjör-
um í loftinu, og hlevpur upp að
skóla og nær til þeirra, er hún
þekti þar fyrirliða, og segir þeim