Lesbók Morgunblaðsins - 19.07.1931, Page 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
221
fara og allir nokkurn veg. Allir
voru ríðandi og ekki hægt að
koma hestunum heim til sín, ekki
einu sinni, þó víst- væri, sem ekki
var, að þeir gætu setið lengi, því
oft kom það fyrir, að rjett eftir
að á flot kom, brimaði sjóinn svo
að lenda varð aftur um hæl. Það
hefði því verið löng bið, hefðu
hqstarnir verið komnir heim á
bæina. Því var fenginn einn mað-
ur, vanalega unglingur, að fara
með hestana upp á grös og gæta
þeirra þar. Reiðverin voru skilin
eftir í sandinum þar sem skipin
höfðu verið. Þegar sjór var vondur
— dálítið brim — var ekki farið
strax með hestana og aldrei fyr
en þetta og þetta skip var komið
á flot, . því hestastrákur var frá
hverju skipi. Þegar skip lenti,
gaf það merki með veifu sem
fest var á ár er reist var upp við
eina virkisvörðuna. Nú þnrftu
strákarnir að vita hvort. veifan
var frá þeirra skipi, því ekki
lentu skipin á sama tíma, ef gott
var í sjó. Það var því regla að
hver strákur hafði virkisvörðu
(hrúgu) sína þar sem skip hans
hafði verið. Ef skipin voru t. d.
sex, þá voru stundum sex veifur
uppi í einu á bökkunum. — Það
voni grashakkar ofan við Gljána,
sem svo er köiluð. Annars er
Gljáin rennandi á, sem rann vest-
ur með fjörunni, milli hennar og
grasbakkans, þar sem hestarnir
voru hafðir.
Það er auðvitað, að þarna á
bökkunum var stundum fjörugt.
Ptrákarnir hafa sjálfsagt verið þar
i áflogum og glímu og þess á milli
þeystu þeir fram í sand og gæta
að hvað skipunum liði. Svo kom
upp veifa t. d. á þriðju vörðu
vestan frá. Þá tók sá strákur, sem
þá vörðu átti, að smala saman
sínum hestum, og svo koll af kolli.
Allir geta sjeð að þetta var ekki
skemtilegt starf, en það var þarna
eins og annars staðar. alt. gott
iianda strákum: Þarna höfðu þeir
ekkert skvli, engin hlífðarföt, og
engan mat að jeg held.
Aflanum var skift. þannig: fvrst
fengu allir skipsmenn hlut og
þar með talinn formaður. Yæri
skipið sexæringur þá fekk það
þrjá hluti, svo fekk formaður
hálfan hlut í formannskaup, og
hestastrákurinn hálfan. Ef 14
manns voru á skipinu, þá urðu
lilutirnir 18: Um svona lagaða
skiftingu var aldrei nein missætt.
Jeg held að af „Jölunum", sem
voru þó sexróin hafi verið teknir
fyrir skipsins hönd, þrír hlutir,
og þar í talið formanns og hesta-
gæslukaup.
En svo var ,,skipsaróður“. Það
var sjerstakt kaup. Jeg man ekki
að jeg heyrði annað nafn yfir það
og var þó mikið um þetta talað.
Þetta kaup átti að jafna þann
mismun sem var á hásetunum.
Þetta kaup var æði misjafnt, og
jeg held að sumir hafi aldrei feng-
ið neinn skipsaróður, að minsta
kosti feklc jeg aldrei neinn. Þeir
sem reru út í Eyjum á Eyja-
skipum, fengu að auki Hróflösku,
þriggja pela flösku af brennivíni.
Hann fekk jeg einu einni að mig
minnir. Það var mín mesta sjó-
mannsviðurkenning, en hvort jeg
drakk hana sjálfur eða gaf hana
öðrum, man jeg ekki. ITpphæð
.skipsaróðursins1 mundi ekki þykja
há nú. Mig minnir jeg heyrði
riefndar 30 krónur. en vanalega
6—12 kr. En í þessu eins og öðrn
er duglega manninum aldrei of vel
launað, en mestu rjeði fyrir hjá
góðu mönnunum ,að vera hjá þeim
formönnum sem best fiskuðu.
Oft lieyrði jeg leiguliða kvarta
út af því að þurfa að róa á jarð-
areigenda skipum, sein vanalega
fiskuðu illa, sem viðbúið var, því
að allir voru meira og minna óá-
nægðir og alt gert með hangandi
hendi af hásetunum og skipið illa
útbúíð. Þetta var kallað mannslán,
að jeg held, og sjálfsagt hafa verið
einhver lög fyrir þessu. Og þó ein-
liver ábúandinn vildi útvega mann
í sinn stað, þá var jarðareigandi
sjálfráður um hvert hann vildi
taka þeim skiftum.
I
Formenn undir Eyjafjöllum.
Jeg sje mjer ekki fært að fara
lengra í þessari frásögn minni, án
þess að telja upp og minnast
þeirra formanna, sem voru undir
Anstur-Eyjafjöllum um það tíma-
bil sein þessi frásögn nær, en það
er frá 1876—1883.
Fyrst skal frægan telja Þórð á
líaufarfelli. Jeg hefi litlu við að
bæta, það sem jeg hefi áður sagt
um hann, en jeg og aðrir Fjalla-
menn töldum hann að öllu besta
formanninn þar. Jeg held að liann
liafi getað valið úr Eyféllingum á
sitt skip. Það hjálpaði líka til, að
hann reri allar vetrarvertíðir í
Vestmannaeyjum og fiskaði vana-
lega best af landmönnum.
Annar var Olafur í Berjanesi.
Jeg hefi minst lians áður. Rerja-
nes var næsti bær við Leirur þar
sem foreldrar mínir bjuggu) svo
það gæti verið inargs að minnast
ef frásögn þessi væti ekki ein-
skoi'ðiið við sjómensku.
Jeg tel Ólaf annan í riiðinni
livað sjómensku snertir, og máske
mætti kalla liann langinesta for-
majininn við brim. Honum varð
aldrei á við útróður eða lendingu
þó brim væri, og allir álitu að
hann hræddist ekkert. Jeg reri oft
hjá Olafi, og þótti gott, nema livað
hann var sætinn. Hann lenti æfin-
lega langseinastur og sjaldan fór
•hann að fiska fyr en allir voru
farnir í land. Auðvitað fór hann
í land um leið og aðrir ef sjó var
að brima. Sem dæmi upp á livað
hann var þaulsætinn, er þetta:
Við vorum úti á Holtshrauni, það
var dýpsta fiskimið Eyjafjalla, —
Þangað reru baiði Ut- og Austur-
Fjallamenn. Ekki veit jeg hvers-
vegna |>að lijet Holtshraun, frem-
úr en t. d. Steinahraun. Ekki man
jeg heldur miðin að því, en lík-
lega heitir það Holtshraun af því
að miðað er við Holt.
Það var gott veður en enginn
fiskur, allir farnir í’ land nema
Ólafur, og þrátt fyrir, að við vor-
uni orðnir einir, varð enginn var.
Allir vildu komast í land, og þrátt
fyrir það, að menn ljetu það í ljósi
við Ólaf, hafði það engin álirif.
Jeg man að hann sagði einu sinni:
„Jeg vil helst hafa tóma stráka,
því þeir eru ekki að ónotast, og
tala um langa setu.“
Síðan skipar liann okkur að
liafa uppi. Það var sama og að
segja: dragið upp færin. Við
fundum þegar, að af því hann
sagði ekki að hanka upp — gera
upp færin —• ætlaði hann sjer ekki
beina leið í land. Hann ljet kippa
dálítið grynnra, og þar rendi hann
færinu í botn. En til að sýna hvað
allir voru orðnir leiðir á setunni.
þá rendi enginn nema hann. Og