Lesbók Morgunblaðsins - 17.01.1932, Side 1

Minningar um bcirncileikci í sveit.
Eftir Skúla Quðmundsson frd Keldum.
Á fá sveitaheimili hefi jeg komið, sem mjer hefir þótt ánœgju-
legri en Keldur á Rangárvöllum. Ber margt til þess. Bœjarhús
zru þar merkilegri aö minni hyggju, en á nokkurum öðrum ís-
lenskum sveitabœ, Keldnaskálinn. Enginn veit aldur hans, en eldri
er hann að byggingarlagi en busta-»stíllinn«. Margt er merkilegt
og i frásögur fœrandi um skálann.
En tilvalið er það, og mikið happ, að bóndinn á Keldum
skuli vera annar eins velunnari fornminja, sem Skúli Guðmunds-
son. Meiri umönnun um sögulegar minjar getur engin þjóðminja-
vörður sýnt. — Öll umgengni á Keldum ber vott um staka
reglusemi og virðingu fyrir fornum verðmœtum. Þessir eiginleikar
Skúla bónda, skapa i heimilinu þann forníslenska brag sem
fátiður er að verða.
Skúli var hjer á ferð nýlega. Sá jeg þá af hendingu i fórum
hans lýsingu á leikum þeirra brœðra sem þar ólust upp, þeirra
Sigurðar heitins að Helli, Jóns á Ægisiðu og Vigfúsar, sem oftast
er kendur við Engey, 'en nú er hjer í Reykjavtk.
Jeg fekk ágirnd á lýsingu hans af leikurn þeirra brœðra,
til birtingar, sem rifja mun upp endurminningar margra lesenda
um líkar athafnir á uppvaxtarárunum. V. St.
Á Pálsliól - austarlega á Keldna
Upptúni - var oft komið saman,
eftir gegningar, á fögru iitmánaða-
eða vorkvöldi, og þar stofnað til
dúfuleikja. Vakti það hið mesta
gaman, ekki síst þegar eldra fólkið
gaf sig til, sem var óæfðara og
óratvísara, enda var — af þeim
sem batt fyrir augu blindingsins
(dúfunnar) — reynt að villa hon-
um áttir með því, að snúa honum
2—3 snúninga, áður en hann með
hægð lagði af stað, einatt alt ann-
að en skem.stu leið í sæti sitt. —
Hætti þá ieitanda mjög til, með
hlusti sínu að fara eftir skóhljóð-
inu einu. Hins vegar kom oft fyrir,
bæði hjá leitanda og hinum, eitt-
hvað sem vakti smiltur eða lilátur.
Slunginn leitarj var og upplagður
til að láta hlæja að sjer, sem varð
honum hinn besti leiðarvísir. Fyrir
austan Pálshól, voru inargir upp-
grónir sandhaugar. Þar sátu alt
að 10 aðleitendur, hver á sínum
bala, og stiuidum einn á hói,
þar fyrir austan og annar á sand-
haug þar suður af. Alla þessa
menn varð blindingurinn að finna.
A íshjarni í túnbrekkum, áttum
við — á flagtorfsneplum — marga
flugreiðina. Notuðum við oftast
rökkrið til þeirra skemtana.
Fótskriða á svellum var og ekki
ótíð, alt að 100 fet þegar best ljet
(á Króktúnsnefi). Svo og hjam-
ferðir, með flughraða ofan snjó-
skafla, sem reyndi á buxurnar —
og jók innivinnu, eins og fl. af
því tagi. Upp á Hólvöll áttum við
marga gönguna — og kapphlaup
ofan — langflestar til gamans. Þar
var smávarða, gerðum við hana
allmikla og hola innan.
I túninu, iitið til útsuðurs af
bænum, er Tanginn, ca. 5 dagslátt-
ur. Hann er milli lækja og nær
upp að vigi, nú tröðum. í honum,
vestur við læk er hinn snotri Maríu
brunnur, sem er grasbolli, með
mörgum uppsprettuaugum og á
sina sögu (sbi. Biskupas. L. 612).
Vatn úr lionum rennur fyrst í smá-
læk með grasbrekkum, síðan í hinn
meiri: Króktúnslækinn.
Þó lítið sje út í minningar farið,
verður þó varla hjá því komist, að
minnast nánar á tangann hinn
fagra — þó ekki hafi hann tign
Hólavallar — með skínandi hlað-
brekku og varpa iðgrænum fram
undir nýgresi, út í æsar þekktan
og kæran, þar sem hver blettur-
inn var látinn tákna víðáttumikið
land. Suðurhluti lians (nál. *4 ha.,
eða 1 dagslátta að stærð) bar
sýnilega leifar Sandgilju af -vatna-
vöxtum, og fór þá yfir stóran
hluta hans að austanverðu og upp
við túnbríkina alt vestur í Krók-
túnslæk í mestu 'leysingum, var
því sá hluti lians mjög orpinn
sfcndi, smáu grjóti, niöl og vikri.
Þenna hfuta tangans fengum víð
börnin takmarkalaust til umráða,
sem við notfærðum frá nái. 1868
fram um og yfir 1880, jafn vel
fram um fellirinn 1882 (jeg). (Lekk
það út á eftirstæling eldra fólks-
ins, búskapinn í svipuðu lagi.
Tanginn var nú í upphækkun —
en iækur fnemur í niðurgrefti og
útslætti — og uppgróðri. Smáhnjót
ar víða og teygingar, sem ekki
lftið átti undir dvöl okkar þar og