Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.1933, Blaðsíða 2

18
LESBÓK MO'RGUNBLAÐSrNS
Nyrðri tóttaleifarnar (að mestu innan veggja). Gólfin sýnd neðan við. I. Eldstœði (langelds).
2. Hlóðir (eldstór matelda). 3. Leirker. 4. Lltil eldstœði. 5. Steincir l röð (frambrún flets). 6. Steinn
(leifar af palli undan kolusteini).
unum sjáist ekki votta fyrir nein-
um tóttum.
Árið 1896 kemur Brynjólfur
Jónsson frá Minna-Núpi á Bólstað.
Hann lýsir landslagi svo:
„Þar sem Úlfarsfellsá rennur út
í Álftafjörð, hefir híin fylt af ár-
burði allstóra vík, sem verið hefir
milli Úlfarsfells og Vaðilshöfða;
hefir þar myndast landauki (aur-
land, ,,delta“), sem liefir gróið
upp og verið orðið byggilegt þá
er landið hygðist. Þar er flat-
lendi, dálítið bunguvaxið. eins og
aurlönd oftast eru, og hallar því
ofan að sjónum. Uppgrónir far-
vegir eftir ána sjást þar hjer
og hvar; en flestir munu þeir eldri
en síðan landið bygðist. Síðan
mun áin jafnaðarlega hafa runnið
við annan hvorn jaðar aurlands-
ins. Bærinn Bólstaður hefir staðið
á þessu aurlandi. Rústirnar eru
ofan til á miðri bungunni. Eru
tvær þeirra auðsæastar, og þó
eigi glöggar; önnur þeirra, sú er
ofar er, lítur út fyrir að vera
bæjarrústin, en hin neðri gæti
verið fjóss og hlöðurúst. Vottur
sjest þar fleiri rústa. Eigi hreyfði
jeg við rústum þessum.“
Aftur kemur Brynjólfur þang-
að 1899 og gerði þá uppdrátt af
staðnum. Niður við sjóinn, um
70 faðma frá bænum, er Arnkels-
haugur, og var Úlfarsfellsá þá
farin að brjóta hann og eins sjáv-
argangur. Segir Brynjólfur nú, að
ekki sjáist aðrar rústir á landinu
en af bæjarhúsunum tveimur, en
hugsanlegt að fleiri hafi verið
áður, því að áin muni einhvern
tima hafa runnið um norðurhluta
aurlandsins og brotið þar jarðveg
af, en er síðan hafi raunar gróið
upp aftur, en sje þunnur og ný-
legur. Geti því verið að tóttir
hafi horfið þar. Brynjólfur ltann-
aði rústirnar með stálstaf, en gat
hvergi fundið grjót, enda er bygg-
ingargrjót í aurlendinu
Rannsókn Matthíasar Þórð-
sonar í fyrra sumar.
— í júlímánuði í fyrra sumar,
gróf Matthías Þórðarson þjóð-
minjavörður í bæjarrústirnar á
Bólstað. Hafa húsin verið tvö, eins
og þeir Sigurður og Brynjólfur
segja. Byrjað var á nyrðra hús-
inu. Var þar jarðvegur y2—%
meter niður á gólf liússins. Osku-
drefjar og kolamylsna báru vott
um það, hvar gólfið hefði verið,
en gólfskán var uppleyst og ekki
glögg. Þarna voru í rauninni þrjú
hús, tvö, er sneru stöfnunum sam-
an, og hið þriðja útbygging (soð-
hús). Syðri hluti hússins var 7X3
metrar að innanmáli. Grjót var
nokkuð við vesturhlið, en við
austurhlið innarlega var eldstæði
iit við vegg. Var þar mikil aska
og flatar hellur á gólfinu um-
hverfis. Stoðarsteinar fundust, og
við suðurgafl allmikil grjóthrúga.
Hefir grjót það sennilega hrunið
úr gaflinum. Á miðlu gólfi var
eldstæði; tvær hellur er mynduðu
ferhyrning, 70X40 cm. að stærð.
Voru þar miklar leifar ösku og
eimyrju á gólfhellum og umhverfis
þær, en frá báðum þessum eld-
stæðum hafði aska og kolamylsna
borist um alt gólfið. Eldstæðið á
miðju gólfi hefir verið fyrir lang-
eld, og fanst annar umbúnaður
eldri þar undir.
Á veggnum milli húsanna höfðu
verið dyr og útidyr sunnan við
þvervegginn. Var helluröð milli
dyranna og í útganginum og náði
um 3 metra fram á hlað.
í norðurhluta hússins hefir gólf
verið 20—25 cm. lægra en í suð-
urendanum og þrep í dyrunum.
Þverveggurinn hefir verið um 1
mtr. á þykt, en dálítið skot í
norðurhlið hans og var þar mikil
aska. Við austurvegg í norður-
húsinu hafði verið eldstæði, en
úti á gólfinu þar andspænis,
gegnt dyrunum á þverveggnum,
hafði verið aðal-eldstæðið í þessu
húsi. Voru þar 3 smáhellur reistar
á rönd og mynduðu hlóð. Húsið
hefir ekki verið jafnbreitt, 3 metr-
ar við þvervegg, en breikkar svo
litlu norðar um y2 meter. Lengdin
var 6 metrar, svo að allur bærinn
hefir verið 14 metra að innan-
máli milli stafna. Um gólfið voru
öskudrefjar og kolaagnir, þó eigi
nyrst í húsinu.Tvennar dyr virðast