Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1933, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
211
auðsjáanlega viljað vanda málið
sem best og i því skyni kynt sjer
rækilega eldri þýðingar guðfræði'
legra rita á íslensku, enda f}rlgir
hann í þýðingu sinni þeim reglum,
scm algengastar voru í íslenskum
handritum eldri tíma um bönd og
skammstafanir. Fyrir þá, sem ó-
vanir eru liandritalestri, gerir
þetta þýðingu Odds fremur erfiða
og óþjála aflestrar, svo að þeir
geta litla hugmýnd gert sjer iim
stílsnild Odds. En liana hafa merk-
ir menn og dómbærir rómað mjög.
Dr. Guðbr. Vigfússon, sém þó
verður naumast óvilhallur talinn
þegar um Odd er að ræða. telur
þýðingu hans fullum fetum ,.g<>f-
ugasta sýnisliorn íslensks lesmáls“,
og dr. Sig. Nordal telur stíl lians
,-svo svipmikinn og mergjaðan og
mál lians svo auðugt, að enn er
unun að lesa guðspjöllin í þeim
búningi". Dr. Jón Helgason próf.
tekur ekki eins diúpt í árinni. Þó
telur hann stíl Odds „maklegan
|>eirra lofsyrða — ef litið er á þá
kafla, sem best hafa tekist1-'- En
hvað sem um stílinn er að segja,
þá er það alls óyggjandi, að með
Nýjatestamentis-þýðingu sinni hef-
ir Oddur haft liin mestu áhrif á
alt trúarlíf landa sinna á siða-
skiftaöldinni og fyrir hana ef til
vill átt meiri ]>átt í siðaskiftunum
úti hjer en nokkur annar, enda
þótt hann að öðru leyti lifði lífi
sínu meðal hinna „kyrlátu í land-
inu“.
Um tilurð þýðingar Odds á
Nýjatestamentinu er fremur fátt
að segja. Þó þvkir rjett að drepa
lijer lítilsháttar á liið helsta, sem
kunnugt er um það efni'eða senni-
legt má telja.
Það mun láta nærri, að Oddur
hafi verið tæplega tvítugur að
aldri, er hann gekk í þjónustu
Ögmundar biskups sem skrifari
hans. Ögmundur hafði farið utan
í síðasta sinn árið 1533 og hefir
Oddur að líkindum ráðist til hans
einmitt í þeirri utanför hans og
orðið lionum samferða út hingað
næsta vor. En þá hafði Oddur
dvalist erlendis í nálega 14 ár
eða frá því hann var 6 ára gam-
all. Um fæðingarár Odds ríkir
annars talsverð óvissa. Lengst af
hefir hann verið talinn fæddur
árið 1500, og hefði hann eftir því
átt að vera nál. 34 ára er liann
gekk í þjónustu Ögmundar. Hitt
mun þó sennilegra, að hann sje
fæddur 1514 og hafi eftir lát föð-
ur síns, Gottskálks biskups (d.
1520), farið \jtan til frænda sinna
og þá verið aðeins 6 ára svo sem
heimildir herma. Sje það nú rjett
álitið, að Oddur liafi tvítugur
gerst þjónustumaður Ögmundar
biskups 1534, hefir hann verið að-
eins 22 ára gamall er hann (1536)
bóf þýðingarstarf sitt. Einhverjum
kynni nú að þykja það ótnilegt um
jafn ungan mann, að liann treysti
sjer til að takast annað eins vanda
verk á hendur og þýðingu Nýja-
tfstamentisins á íslensku. En ]>að
er hvort tveggja, að vjer vitum
lítið um hæfileika Odds annað en
það, sem ráða má af ])ýðingar-
starfi hans (en ]>að ber áreiðan-
lega vott um bæði miklar gáfur
og lærdóm, þrátt fyrir öll mis-
smíðin, sem þegar eru nefnd),
enda er engin vissa fyrir, að Odd-
ur hafi ]>egar frá upphafi ætlað
sier að þýða annað en guðspjallið.
sem hann byrjaði á. En hier við
hætist svo lifandi áliugi Odds á
hinnm nvia sið og næmur skíln-
ingur á bví hve ómetanlegur stuðn
inffur bað <ræti orðið útbwðslu
1' n viR siðar pf almpnningm-
ffæ+i lesið ffuðsorð á móðurmáb
sínu off við það sannfærst um
’-iettmæti binnar nviu trukenninff-
er. sem svo óðfluga ruddi sier til
rnms í norður- og vestnrhluta álf-
nnnar Oo» ber sem ekk» -j-orn aðr-
ti 1 nð vinna bað nauðsvniaverk.
p<» Oítrlnr ri’-si siff kafo nokklir
skilvrði til bess. bá hlaut be+ta að
r°ka á eftir honum bótt enn væri
unffnr að aldri. Það Mm hipr ■'<
undan hefi>’ verið sact nm mi’-
rmíðin á verkt Odd« Virð’st bv>
Klra meffa skrifa á rrti 1,ninnntr-
dóms han« off nnffffæðis’pffs áhiiffa
á. að koma verkinu af s°m allra
tvrct T.oks höfnm vipr nmmaali
Orlds siálfs. «em stvðia b’> skoðun,
að hann bafi ungur að aldri levst
vprk Ttptta af hendi. Hann t‘>laT
»m siálfan siff sem „ónvtan unff-
linff‘‘ í formálanum fvrir Onin-
hprunarbókinni. sem er bans pigið
v«rk off að líkindum ekki ritaður
fvr en síðustu árin sem hann vinn-
ur að þýðingunni. Um 25—26 ára
mann gátu ]>au ummæli til sanns
vegar færst, en nanmast um mann,
sem kominn var langt á fertugs-
aldur.
Að Oddur bvrjaði ekki þýðing-
arstarf sitt þegar eftir útkomu
sína, en beið með ]>að í full tvö
ár, hefir sumpart staðið í sam-
bandi við mikið annríki lians í
hinni nýju stöðu hans og við til
litið til húsbóndans, sem hann
vissi harla fjandsamlegan i garð
hins nýja siðar. En sumpart hefir
bað að líkindum orsakast af þvi,
að honum hefir fundist íslensku-
kunnáttu sinnar áfátt framan af.
v< m síst er að furða þegar |>ess er
gætt. að hann hafði frá barnæsku
dvalist erlendis. (Vera má að við-
urnefnið „hinn norski“ sje bein-
línis svo til komið, að norskan
hafi verið honum framan af tam-
ari en íslenskan). Fyr en 1536 hef-
ir Oddur naumast liafið verkið Off
er ekki ólíklegt að samveran við
þá Gísla Jónsson og Odd Evjólfs-
«>n — og sennilega einnig Gissur
Einarsson. sem að líkindum hefir
verið Oddi samtíða í Skálholti eitt-
hvað af sumrinu 1536 — hafi ýtt
nndir Odd að bvria verkið Og
hann er kominn langt með Matt-
eusarguðspjall, er hann vorið eftir
f!>-st burt frá Skálbolti alfarið
Vst.æður til brottfbitninffs !>•>»>«
vit.um vjer engar, nema hvað senni
legt er, að hann hafi tekið það
ráð beinlínis til bcrss í'ð sreta helg-
að b.ýðingars+arfinu óskifta krafta
«>na eftir að vinnan að býðingu
Matteu«arguðspialls bafði sann-
fært bann nm. að slíkt starf væri
ekVí ofvaxið kröftum bans, Ttm
árekstnr með honnm og Ögmundi
biskuni hermir sagan ekkert. Al-
irnnri er sagan um fiósnalbnn sem
Oddiir 1 íp+ gera «ier til liess að
ffeta unnið í næði ot hlv>u að
‘krifarastiirfum sínum og í hiá-
verknm að býðingarstarfinu. Fíós-
pallar munu ekki síður en fjós-
baðstofur liafa verið algengar hier
á landi í bá daga og ]iví í siálf"
sier ekkert furðulegt í ]>ví. að
Oddur 1 iet gera sier „kontór“ í
fiósinu. bótt hann í gamni hpfði
orð á því sem eftirtektarverðu
f.yrirbæri, að „lausnarinn, Jesús,
Framh. á bls, 215.