Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1933, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
323
Tjarnarhólminn.
Eftir Jón Pálsson.
fyrir það að allir vita, að upp-
blástur landsins á undanförnum
öldum hefir aðallega verið eyðingu
skóga að kenna, að þau skóga-
kjörr, sem enn eru til, eru bestai
vörn gegn þessum landspellum, og
að nýir skógateigar myndu verða
bestu fjársjóðir komandi alda, þá
hefir skógræktin ávalt verið oln-
bogabarn landsmanna og aldrei í
hávegum höfð.
Meðan að miljónum króna liefir
t. d. verið fleygt í almisheppnaðar
áveitur og ýmislegt annað, sem að
litlu haldi hefir komið, hafa skóg-
ræktarmálin aldrei haft neinu
verulegu fje vir að spila- Þess
vegna hafa framkvæmdir jafnan
verið litlar. Á síðustu árum lieíir
verið dregið svo úr fjárveitingum
til skógræktar, að ástand skóg-
ræktarmálanna hefir aldrei verra
verið. Á svæðum, þar sem friðun
var komin á, er búpeningur farinn
að ganga að nýju, vegna þess að
fje það, sem varið er til skógrækt-
ar, myndi ekki nægja til að við-
halda þeim girðingum, sem komið
hefir verið upp. Lög þau, sem
sett hafa verið til þess að vernda
síðustu skógaleifarnar, eru víðast
virt að vettugi. Ástæðan er sú
sama. Það er ekkert fje til þess
að halda uppi settum reglum um
meðferð skóga, Það litla, sem gert
er skógunum til góðs á þessum ár-
um, er ekki nema kák eitt, Og það
er til stórkostlegrar skammar fyrir
land og þjóð.
En það verðum við íslendingar
að gera okkur ljóst, að ef við vilj-
um byggja þetta land, verðum AÚð
að bféta fyrir syndir forfeðranna,
hætta allri rányrkju, laga það, sem
aflaga hefir farið og rækta landið
á nýjan leik. Fyrsta sporið í þá
átt hlýtur að Aærða það, að klæða
landið þeim gróðri, sem hindrar
uppblástur og veitir öðrum gróðri
líf og skjól. Og það getur ekki
leikið minsti vafi á því, að sá gróð-
ur er skógargróður. Það getur
hvorki dulist þeim, sem sjeð
hafa framfarir Vagla og Hall-
ormsstaða skóga, síðan þeir voru
friðaðir, nje heldur þeim, sem tekið
hafa eftir framförum fjallafur-
anna á Þingvöllum.
Elstu menn bæjarins, eða þeir
þeirra, er hjer hafa dvalið lengst,
svo sem .Sigurður Jónsson járn-
smíðameistari, sem nú er á 30. ári,
og Bjarni Matthíasson hringjari,
rúmu ári yngri, muna eftir því, að
þegar þeir fluttust hingað, Sigurð-
ur á 19. ári en Bjarni 9 ára, að
„Hólminn í Tjöminni" var þá að-
eins lítil grjóthrúga og iná nokk-
uð ráða um stærð hans af því, að
menn notuðu hann til þess að hafa
í honum nokkurs konar hringekju
(Karusel). Hann hafði þvi að þessu
leyti allmikla þýðingu fyrir bæj-
arbúa, vegna þess, að þar fór fram
ein af aðalskemtunum þeirra að
vetrinum til, einkum á kvöldum,
þegar ísar voru á tjörninni. Hring-
ekjunni hafa menn lýst þannig:
Stöng ein var reist í miðjum hólm-
anum; efst á henni var þverslá
ein og náði hún á báða vegu 3—4
álnir út yfir flatarmál hólmans;
niður úr öðmm enda slárinnat'
hjekk reipi og var sleði bundinn
við það; tjald var yfir sleðanum
og logaði ljós á lampa þar inni- Á
sleðanum sátu börn og unglingar,
énda oft eldra fólk, sem Ijet aka
sjer liringinn í kringum hólmann,,
með því að rammefldir karlmenn
gengu á hinn enda slárinnar og
ýttu sleðanum þannig áfram. Far-
gjaldið var 2 skildingar fyrir börn
og 4 skildingar fyrir hvern full-
orðinn farþega nokkrar hringferð-
ir í senn, uns um var skift og ný
áhöfn kom í stað þeirrar er áður
var. Þótti þetta góð og lioll skemt-
un á tungllýstu og tæra svell-
inu,. meðan aðrir brunuðu sjer á
skautum, eða rendu sjer á hross-
leggjum eða klakatorfum fram og
aftur um þvera og endilanga
tjömina.
Að öðru leyti var Reykjavíkur-
tjörn ekki notuð til skemtana,
nema hvað ýmsir Ijeku sjer að því
þar, sem víða annars staðar í bæn-
um, t. d. á Melunum eða á sljett-
um túnum, ,,að slá Köttinn úr
sekknum“. Sigurvegarinn í þeim
leik var nefndur „Kattakóngur"
og þótti það engu óvirðulegra
nafn, en glímukóngur nú. Ekki er
þó getið um neinn kattakóng Is-
lnnds ])á, nje heldur met í ])e&<ari
íþrótt, sem hvorki mun hafa verið
geðsleg nje fögur.
Umbætur. Hringekjan legst niður.
Eyvindur Árnason útfararstjóri
segir, að Jakob Sveinsson trje-
smíðameistari og kennari Eyvind-
ar, hafi fengið Sverri Runólfsson
steinhöggvara til þess, nú fyrir
nál. 60 lárum, að aka grjóti út í
hólmann, stækka liann nokkuð og
hlaða hann upp, en við þá stækk-
un og breytingu mun hringekjan
liafa lagst niður. —
Sverrir Runólfsson var ættaður
austan úr Skaftafellssýslu, alkunn-
ur steinsmiður hjer í bænum og
víðar um land. Hann bygði m. a.
Þingeyrarkirkju. [Hann var sonur
Runólfs Sverrissonar á Maríu-
bakka, bróður Eiríks Sverrissonar
sýslum. og var fæddur 9. jxxlí 1831.
Hann druknaði 10. maí 1879 einn
á báti á Hiinaflóa ásamt hundi
sínum, er liann nefndi „Magnús
berfætta“]. (Frásögn H. Þ.).
Sverrir mun manna fyrstur hafa
byrjað á því að æfa unga menn
við glímur o fl. íþróttir. Glímu-
völlnrinn var þar sem Hringbraut
liggur sunnan vert við kirkju-
garðinn.
Tndriði Einarsson rithöfundur,
sem nú er á 83. ári, segir, að Árni
Thorsteinsson landfógeti, sem ljet
sjer inanna mest umhugað um að
prýða bæinn á ýmsan hátt, hafi
sýnt hólmanum þann sóma, að
þekja liann mold og torfi, en Ja-
kob iSveinsson muni síðan hafa
bætt svo um, að fuglar gætu
hafst þar við, enda hafi hann o.
fl. Reykvíkingar haft þar endur
sínar á suinram, svo að þær hefðu
betra næði til að verpa eggjum
sínum þar en þ’ær höfðu í landi.
Viltar endur eða aðrir fuglar sáust
þá sjaldan eða aldrei á tjörninni,
því þeir voru óðara skotnir, ef
þeir sáust þar eða í nánd við bæ-