Lesbók Morgunblaðsins - 09.09.1934, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
291
Gamli bærinn á Hólum. í baksýn Hólabyrða reifuð
Stóru Akrar. sólskini^og þokuskuggum.
niður handa bæjarbúum til rækt-
unar. Og skamt fyrir innan bæ-
inn hefir Kristján Gíslason kaup-
maður keypt jörð, bygt þar stein-
hús og' ræktað stórt land.
Á Sauðárkróki eru nú um 60
kýr, en nokkuð af mjólk er flutt
þangað. Og nú er verið að reisa
þar heljar mikið mjólkursamlag
fyrir bændur. Hvernig því reiðir
af, er ekki gott að segja, en ekki
munu allir bændur hafa mikla trú
á því.
Skátafjelag er á Sauðárkróki og
gefur það vit vjelritað blað. Mun
það eina blaðið, sem þar er gefið
vvt og er Jónas Kristjánsson lækn-
ir lífið og sálin í þéssum fjelags-
skap. Jónas er merkilegur maður
og' afbragðs læknir. Honum er það
áhugamál að fyrirbyggja sjúk-
dóma með því að kenna inönnum
heilbrigt líferni og mataræði.
Hann vill styttá lyfjaskrána meira
en um helming. Hann heldur því
fram, að óteljandi sjúkdómar stafi
af heimskulegu mataræði, svo sem
ljelegum kornmat (hveiti og
gömlu rúgmjöli). Sjálfur lifir
hann að miklu leyti á grænmeti
og á líklega hinn stærsta mat-
jurtag'arð, sem til er á eins manns
búi á Norðurlandi .Þar sjest hvað
hægt er að rækta þegar vilji og
ástundun haldast í hendur.
Gamlir bæir.
Skagfirskir bændur kunna að
barma sjer eins og aðrir, en þó
eru þar stórhuga menn innan um.
Þeir vildu endilega kaupa milli-
landaskip handa sjer.
„Hvað ætli skagfirska bændur
muni um það, að kaupa eitt gufu-
skip“, er haft eftir einum þeirra.
Og víst er um það, að þar eru
margir efnaðir bændur og flestir
eflaust bjargálnamenn. En aðal-
ástæðan til þess hvert los er kom-
ið þar á í sveitunum mun vera sú
hvað byggingar eru þar ljeíegar
og menn treysta sjer ekki til þess
að byggja upp bæina, meðan ekki
er hægt að fá ódýr lán til langs
tíma. Þeir segja, og segja það ef-
laust satt, að búskapurinn geti
ekki risið undir því að dýr hús
sje bygð á jörðunum og eigi að
borgast á fáum árum. Þetta á þó
ekki aðeins við um Skag'afjörð,
heldur um flestar sveitir landsins.
Og ef ráðandi mönnum er það
áhugamál að fólk haldist kyrt í
sveitunum, þá verður að gera
bændum það auðveldara en nú er,
að bæta húsakynni sín.
í Skagafirði eru ýmsir mjög
gamlir bæir, sem vert væri að
halda við líði meðan unt er. Það
er nú t. d. bærinn á Stóru-Ökrum,
sem Skiili Magnússon landfógeti
bygði þegar hann var þar. Sem
efnivið í bæinn notaði hann hol-
lenska duggu, sem strandaði í
Skagafirði. Þótti hann drag'a all-
freklega undir sig af dugguviðun-
um. Af þessum byggingum standa
enn bæjardyr, göng, eldhús og
skemmur tvær, en þær eru nvi
komnar að falli. Viðirnir eru
sterklegir, grópaðir og' negldir
saman með trjenöglum. í tveimur
spérrukverkum í göngunum eru
útsagaðar þríhyrnur og önnur út-
skorin. Hefir það verið gert til
prýðis.
Annar gamall bær er prestsetrið
Glaumbær. Þar eru 15 torfhús í
einni þyrpingu og 6 þilstafnar
fram á hlað og snúa mót austri,
svo að þeir sjást ekki frá veginum.
Sjest þar aðeins aftan á bæinn og'
sýnist hann bæði kollhúfulegur og
ljótur. Þarna eru einhver þau
lengstu bæjargöng sem til eru, 60
fet frá bæjardyrum inn að bað-
stofudyrum. Og löng þótt-u Guð-
mundi á Bollastöðum þau, því að
einu sinni, er hann var að fara
eftir þeiin í myrkri og var kom-
inn svo sem hálfa leið, varð honum
að orði: „Hvar skyldi maður nú
koma upp í Sæmundarhlíðinni?“
Svo er það gamli bærinn á Hól-
um í Hjaltadal. Hann er nú í eyði,
en stæðilegur mjög. Hefir Matt-
hías Þórðarson þjóðminjavörður
i huga að láta hressa upp á hanu,
fJytja þangað forn húsgögn og
búslóð svo að bærinn verði nokk-
urs konar safn út af fyrir sig.
Væri það vel til fallið, þar sem nú
er verið að færa dómkirkjuna þar
í sinn upprunalega búning að
innan.
Sveinki gamli kemur til lækn-
isins.
— Jeg kom til yðar fyrir tveim-
ur árum.
— Nú?
— Og þá sögðuð þjer að jeg
væri svo gigtveikur að jeg yrði að
forðast það að verða votur.
— Nú?
— En tvö ár er langur tími.
Ætli jeg mætti ekki þvo mjer?
— Hvað er hættulegast við bíla?
— Bílstjórarnir.