Lesbók Morgunblaðsins - 13.12.1936, Blaðsíða 1
JHKlorðiwmlblmðsÍMð
50. tölublað.
Sunnudaginn 13. desember 1936.
XI. árgangur.
MÝVATNSSVEIT
‘3var|jjnær komin í auðn
fyrir rúmum 200 árum.
Eftir Arna Ola.
Reykjahlíðarkirkja umgirt hrauni.
STÓRKOSTLEG eldgos urðu í
Mývatnssveit á árunum 1727
—1730. Var ekki annað sýnna um
liríð, en að allur austurhluti sveit-
arinnar myndi fara í auðn. Mynd-
uðust þá hin miklu hraun austan
við vatnið og norðan. Mestur var
eldurinn í Leirhnúk, sem þá soðn-
aði algerlega í sundur og í gíga-
riið lijá honum. Er hún 7 kílómetr-
ar á lengd, en hraunið, sem vall
þar upp er 25 kílómetra langt og
alt að 3% kílómetri á breidd. En
flatarmál þess er 30—40 ferkíló-
metrar. Giskar Þorvaldur Thor-
oddsen á (í „Geschichte der is-
lándischen Vulkane“) að hraun
það sem ollið hefir upp úr gígun-
um muni vera um 1000 miljónir
teningsmetra.
Hraunflóð þessi tóku af fjóra
bæi norðaustan við Mývatn, prest-
setrið Revkjahlíð, Gröf, sem talin
var hesta og stærsta jörðin í sveit-
inni, Stöng og Fagranes. Milli
Reykjahlíðar og Gríinsstaða var
áður mjög frjósamt slægjuland,
með smátjörnum. Nú eru þar að-
eins helluhraun, en annars er
hraunið, sem brann á Jiessum ár-
um, mest apalhraun.
Engin merki sjást þess að
mannabygð hafi nokkuru sinni
verið þar sem þessir fjórir bæir
stóðu. Þar er nú ekki annað að
sjá eu þvkt liraun. En örnefnið
Fagradaishólar minnir enn á hvar
»á bær hefir staðið Reykjahlí?
bvgðist aftur, hinar jarðirnar
ekki.
*
Iágústmánuði 1727 byrjaði Leir-
hnúkur að gjósa og rann
hraun úr gígunum norður á við í
stefnu á Þeistareyki, bræddi alt
er fyrir varð með dunum og
svælti. Eldgangurinn í hinum nýa
Kröflugíg (Víti) æstist þá upp að
nýu.
Hinn 18. apríl 1728 gekk á öll-
um ósköpum við Mývatn og voru
margir eldar uppi í einu. Sterkir
jarðskjálftar höfðu gengið alla
nóttina, en um morguninn kl. 2
myndaðist nýr gígur á Leirhnúks-
röðinni og annar kl. 3 og rann úr
honum mikið hraunflóð niður und-
ir bygð milli Dalfjalls og Hlíðar-
fjalls og tók af alfaraveginn, sem
áður hafði legið til landnorðurs;
var frá bygð að sjá sem alt land-
norðurhvel loftsins væri í éinum
loga.
Klukkan 6 um morguninn mynd-
aðist nýr gígur í grasi vöxnu dal-
verpi vestan við Dalfjait, sem hjet
Hrossadalur, og vall þaóan ólgandi
hraunstraumur. I sömu andránni
gaus einn af gígunum í Bjarnar-
flagi, og rann hraun þaðan lieim
undir stekkinn í Reykjahlíð.
Tveim dögum síðar nm kvöldið
gaus Dalfjall við Revkjahlíðarsel
og fossaði hraunið í breiðum
straumi niður hlíðina.
Við þessi gos breyttist mjög
landslag austan við Mývatn. Vatn-
ið þverraði á ný sums staðar, en
gekk annars staðar á land yfir
haga og hólma og leit út eins og
alt ætlaði að umhverfast.