Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1937, Page 1
1 gramm af radiiim —
Fyrir 7 árum var námuleitar-
maðurinn Gilbert La Bine á ferli
við Stóra-Bjarnarvatn í Norður-
Canada. Fjelaga sinn, sem fengið
hafði snjóblindu, varð hann að
skilja eftir í húskofa við vatnið.
Sjálfur hjelt hann yfir ísinn til
þess að rannsaka kletta nokkra.
Hann rakst þar á sjerkennilegt
bjarg. Það var úr dökkum steini,
en alt í rauðum og gulum skell-
um. „Þetta er ekki bik. Það er ó-
mögulegt að þetta sje bik“, sagði
hann.
Fyrir nokkrum vikum komu
ýmsir embættis- og háskólamenn
í Canada saman í Port Hope, On-
tario. En þar er unnið úr bikinu
frá Stóra-Bjarnarvatni og stend-
ur Gilbert La Bine fyrir vinsl-
unni. Hinir lærðu menn settust
að miðdegisverði og mintust með
mörgum orðum vinslu fyrstu úns-
unnar (28 g) af canadisku radí-
um.
Hvers menn vænta af
„Ómögulega landinu".
Þetta eru tvær myndir úr þeirri
þróun, sem hefir brotið á bak aft-
ur „einkarjett“ Belgisku Congo á
radíumvinshinni. Og verðið á
radíum hefir lækkað úr 12—14
þús. £ í um 5 þús. £ á gramm.
Þetta afskekta og óbyggilega
land, sem hlaut nafnið „Ómögu-
lega land“, er þannig orðið námu-
svæði, sem ekki verður metið til
fjár.
I samanburði við radíum eru
gimsteinar og rúbínar verðlaust
Vísindamenn þarfnast
mjög aukins radíum við
rannsóknir sínar og í
baráttunni gegn sjúk-
dómum. — Eftirfarandi
grein segir frá námu-
svæði í Norður-Canada,
bar sem nýlega hefir
fundist mikið af radíum.
skran. Það er 100.000 sinnum
verðmætara en gull. Samanlögð
framleiðsla heimsins á radíum til
þessa dags nemur aðeins 550—600
grömmum. Þaraf hefir meir en
helmingur verið notaður til iðn-
framleiðslu, einkum í stríðinu.
Canada framleiðir nú um 2
grömm af radíum á mánuði, en í
ráði er að auka framleiðsluna að
miklum mun. í auðnum Stóra-
Bjarnarlands bíður ef til vill
lækningameðalið fyrir miljónir
karla og kvenna, sem nú há von-
lausa baráttu við sjúkdóma.
Radíum er ómetanlegt við lækn-
ingar, en ef til vill eru not þess
nú aðeins smávaxin hjá því, sem
verður í framtíðinni, þegar leynd-
ardómar þess hafa verið rannsak-
aðir til fullnustu.
Gull- og silfuræðar á yfir
borði jarðar.
Jarðfræðingar telja þau lands-
svæði Canada, sem liggja að
heimskautsbaugnum, vera einna
elstan hluta jarðskorpunnar. Og
þarna eru fólgin í jörðu geysileg
auðæfi, sem enn eru lítt rannsök-
uð. Við Stóra-Bjarnarvatn eru
menjar eftir stórkostlegt jarð-
rask, sem átt hefir sjer stað fyrir
um 100.000.000 árum. Fjöldi teg-
unda af dýrmætum málmum hefir
borist upp á yfirborðið, og víða
má ganga á berum gull-, silfur-
og kopar-æðunum.
Árið 1930 var Stóra-Bjarnar-
land, sem liggur 1500 mílum fyrir
norðan nyrstu járnbraut, og raun-
ar alt landsvæðið þar norður af,
talið gersamlega þýðingarlaust
sem málmvinsluland sakir flutn-
ingsörðugleika. En flugvjelarnar
hafa hjer valdið gjörbreytingu.
Þær hafa gert kleifan flutninginn
á óunnu radíum til „endimarka
stálsins“ — járnbrautarstöðvar-
innar í Waterways.
Á sumrin eru notaðar flugvjel-
ar, sem geta sest á vötnin, en á
vetrum eru þær hafðar á skíðum.
Talsvert af silfri er grafið þarna
úr jörðu. Er því safnað saman til
sumarsins og þá flutt burtu sjó-
leiðis.
Yngsta borgin.
Þar sem La Bine gerði upp-
götvun sína fást nú að jafnaði
100 manns við radíumvinslu með
öllum nýjustu og fullkomnustu
vjelum. Þeir búa þarna í snotrum
jafngildir 3000 tonnum af kolum