Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1937, Blaðsíða 2
58
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
og vönduðum timburhúsum, hafa
samkomusal og bókasafn. Skamt
í burtu er hin nýbygða borg Ca-
meron Bay, miðdepill námusvæð-
isins. Borgin er skipulega bygð,
þar eru skólar, læknar, kirkjur,
og örugt flugsamband við um-
heiminn. Er borg þessi gjörólík
„gullæðisborgum“ fyrri tíma, með
öllum þeim drvkkjuskap, erjum
og glæpum, sem þar þreifst.
Sumrin eru heit, en stutt, og
bæta tæplega upp hina löngu og
dimmu vetrarmánuði. Um það bil
í júlí leysir ísinn af vatninu til
fullnustu og eftir miðjan ágúst
má búast við frostum á ný. Öll
matvæli eru aðflutt, nema fiskur.
Stóra-Bjarnarvatn er fult af sil-
ung.
Ibúarnir fást að vísu við veið-
ar á vetrum, t. d. rjúpu og hjera
en það er meira til dægrastytt-
ingar en gagns.
Sumar-, vetrar og hatist
gróður í senu.
Sumai ið kemur mjög skyndi-
ltga og er þá mjijg heitt. Ótelj-
andi jurtategundir spretta upp á
svipstundu, og ef menn sá í garða
sína, geta þeir fengið sumar-,
vetrar- og haustplöntur í senn. En
sumrinu fvlgja ýmsar plágur,
þannig að veturinii verður öllu
bærilegri. Má þar m. a. nefna
flugnavarg mikinn (moskítóa).
Þetta kalda og gróðurlausa
land er að ýmsu leyti sveipað
dularhjúp. Franklin andaðist
þarna norðurfrá, skamt frá Mac-
kenzie-fljóti, og sagt er að andi
hans sveimi vfir Stóra-Bjarnar-
vatni. Og nálægt mynni Kopar-
námufljóts eru fossar nokkrir, þar
sem Indíánar áttu í grimmilegri
orustu við Eskimóa. Vatnið í ánni
er rauðlitað og setur þjóðsögnin
það í samband við þessa atburði
frá löngu liðnum tímum. Indíánar
álíta, að radíum hafi sjerkenni-
lega lvkt, og víst er um það, að
ein náma hefir fundist, þar sem
Indíánarnir töldu sig finna sömu
lykt og í La Bine námunni.
I viðgangi Stóra Bjarnarlands
hefir „Námuráðuneyti bresku
samveldislandanna" átt mikinn
þátt. Vinsluaðferðirnar hafa ver-
ið bættar mjög. Tími sá, sem fer
í að framleiða radíum með 96—98
hreinleika, er þrír mánuðir í Port
Hope, á inóti sex mánuðum ann-
arsstaðar.
Itrasta varfærni er nauðsynlegt
skilyrði við vinsluna. Mjög fáir
starfsmannanna hafa nokkru
sinni sjeð hreint radíum. Franski
vísindamaðurinn L. Prochon, sem
nú starfar þarna norðurfrá, sá
radíum í fyrsta og síðasta sinn,
þá er hann fekst við rannsóknir
með Mme. Curie. Hann segir sjálf
ur svo frá, að það hafi valdið
sjer ótta að horfa á radíumið og
þessvegna hafi hann beðið Mme.
Curie að einangra það skjótlega
aftur.
1 gramm jafngildir 3000
tonnum af kolum.
Það er erfitt að gefa nokkra
hugmynd um orku radíums með
tölum. Þó má benda á þá stað-
reynd, að 1 gramm af radíum er
jafnmikill orkugjafi og 3000 tonn
af kolum. Radíumgeislar eru sterk
ari en skæðustu fallbyssuskot. Þá
má benda á það, að sjeu steinefni
þau, sem radíum er unnið úr, bor-
in á akra eða í garða, þá þrefalda
þau uppskeruna.
Að baki radíumvinslunnar ligg-
ur langt og ákaflega erfitt vís-
indalegt starf. Enda hefði án þess
ekki verið hægt að hemja þetta
hættulega efni, sem liggur hulið
undir ís og snjó norður við heim-
skautsbaug. Og þessu starfi er
það að þakka, að læknar og rann-
sóknarstofnanir geta haldið uppi
baráttunni við krabbameinsóvætt-
inn. Uppgötvun og vinsla radíums
er einn af stórsigrum mannsand-
ans. Hlutdeild í þessum sigri eiga
efnafræðingarnir, sem rannsaka
nothæfni radíums, vjel- og verk-
fræðingarnir, sem gera vinsluna
og flutninginn kleifan, jarðfræð-
ingarnir, og svo námumennirnir,
sem lifa og starfa lengst norður
á hala veraldarinnar.
Sólarlaust í sex vikur.
Á sumrin eru næturnar bjart-
ar í 2*4 mánuð, hjá námumönn-
um, en á vetrum sjer ekki til sól-
ar í sex vikur. En þó lifa þeir
þægilegu og góðu lífi í þessu
landi, sem fyrir fáum árum var
talið gersamlega óbyggilegt.
Akrafjall.
Með brattar hlíðar berjadal,
með blómalönd og hamrasal,
þú gnæfir liátt í himinlind
með hreinan fjallatind.
Þar laugar geislum laut og hól
hin logaskæra morgunsól.
Og kristalsbjarmi kvöldsins skín
á klettabeltin þín.
Þú skýlir bygð og blómagrund,
og bendir yfir fögur sund,
þar skín í ljóma skær og hár
þinn skjöldur fagurblár.
Og klettaborgin hamraliörð
með hafsins þjóðum stendur vörð.
Og yfir landsins lágu tún
Þú lyftir tignar brún.
1 tindum stolt og styrkur býr,
og strönd þar skýlir faðmur hlýr.
Hve brosir væn og blómafríð
þín blíða sumarhlíð.
Þar ljóðar fugl hin ljúfu, vor,
þar liggja smaladrengsins spor,
og vængir finna flugtök sín
við fögru brjóstin þín.
Er svellavötnin vetrar gljá
um víða sveit í heiði blá,
og fönnin klæðir fjallakinn.
er fagur vangi þinn. '
Þá glitra djásnin demantshrein,
um dal og lilíð og gljúfrastein.
Og hvítum tind í tíbrá skín
sú tigna myndin þín.
Þín fagra mynd er mjer svo kær,
í morgunsól við djúpin tær,
er streymir lind um gljúfrageim
með glöðum vatnahreim.
Þar kveður lítill fagur foss,
við fossinn gaf mjer heitan koss
hin blíða sól í bernskudal
og björtum hamradal.
Þú hamrabygging há og fríð,
þinn hjálmur snertir loftin víð.
Þinn svipur eggjar sævarþjóð
að sækja á brattans slóð.
Á sterkri rót þú standa skalt
um storð og tind, þó blási kalt,
sem frelsisvörður fólki og bygð,
með fjallsins öldnu trygð.
Kjartan Ólafsson.